Hiện nay, hoạt động tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài có thể được coi là kênh dẫn vốn hiệu quả đối với người dân trong xã hội. Theo thống kê, đến cuối tháng 9/2023, toàn hệ thống có 84 tổ chức tín dụng triển khai hoạt động tín dụng tiêu dùng, trong đó có 15 công ty tài chính tiêu dùng.
Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng 12.749 nghìn tỷ đồng, trong đó tín dụng tiêu dùng của toàn hệ thống đạt khoảng 2.703 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 21,2% tổng dư nợ nền kinh tế (trong đó, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính tạm tính là 134.279 tỷ đồng, chiếm khoảng 5% dư nợ cho cho vay tiêu dùng toàn hệ thống).
Kênh cho vay chính thống, đẩy lùi “tín dụng đen”
Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Nguyễn Quốc Hùng, hiện nay, Ngân hàng Nhà nước quy định hoạt động tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài gồm 3 hình thức: cho vay phục vụ nhu cầu đời sống của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; cho vay tiêu dùng của công ty tài chính tiêu dùng; cấp tín dụng thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng.
Thời gian qua, để giúp người dân dễ dàng tiếp cận vốn vay nhất là lĩnh vực cho vay phục vụ đời sống và tiêu dùng cá nhân, qua đó hạn chế “tín dụng đen” và phổ cập tài chính toàn diện quốc gia, các tổ chức tín dụng đã tích cực thực hiện nhiều biện pháp để cải thiện tình hình hoạt động, tăng dư nợ tín dụng theo phê duyệt của Ngân hàng Nhà nước, kiểm soát và nâng cao chất lượng tín dụng, tiết giảm chi phí, nâng dần hiệu quả sử dụng vốn, cải cách thủ tục hành chính, đa dạng hóa danh mục sản phẩm, mở rộng mạng lưới đặc biệt là khu vực vùng sâu, vùng xa...
 |
Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú phát biểu tại Hội thảo. |
Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho biết, để tạo điều kiện cho tín dụng tiêu dùng phát triển đồng thời quản lý hoạt động an toàn, nâng cao chất lượng tín dụng của các tổ chức tín dụng, trong thời gian qua Ngân hàng Nhà nước đã hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng thực hiện cho vay tiêu dùng; ban hành các quy định về giới hạn giải ngân, hệ số rủi ro đối với các khoản cho vay phục vụ đời sống để quản lý hiệu quả chất lượng tín dụng cũng như kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay của khách hàng. Đồng thời tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động tín dụng tiêu dùng để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, cảnh báo các tổ chức tín dụng về các vấn đề rủi ro.
Gỡ khó cho vay tiêu dùng, đẩy lùi “tín dụng đen”
Tuy nhiên, hiện nay, tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn và nền kinh tế toàn cầu diễn biến phức tạp, khó lường dẫn đến hoạt động động cho vay nói chung và đặc biệt là cho vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều thách thức với tỷ lệ tăng trưởng thấp, đến cuối tháng 9/2023, dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống chỉ tăng khoảng 1,53% so với cuối năm 2022 (mức tăng rất thấp so với 5 năm qua).
Bên cạnh đó, tỷ lệ nợ xấu trong tín dụng tiêu dùng toàn hệ thống có xu hướng gia tăng khoảng gần 3,7% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng, trong khi từ năm 2018 đến năm 2022, tỷ lệ nợ xấu này chỉ trên/dưới 2%. Tỷ lệ nợ xấu của các công ty tài chính có nguy cơ tăng hơn 15%, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.
Cần giải pháp căn cơ gỡ vướng khi thu hồi nợ
Lý giải về nguyên nhân tỷ lệ nợ xấu cho vay tiêu dùng ngày càng tăng cao, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng cho biết, ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung, còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm chưa có chế tài xử lý: Khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ, thậm chí cán bộ công ty đến đòi nợ hoặc nhắc nợ thì chống đối, tố cáo, vu khống cán bộ là dùng biện pháp manh động để đòi nợ đến chính quyền.
“Các hội nhóm rủ nhau “bùng nợ” tràn lan trên mạng xã hội kéo theo nhiều hệ lụy cho các tổ chức tín dụng nhưng không bị xử lý… Tất cả những điều trên làm cho hoạt động thu hồi nợ, đặc biệt là nợ tín dụng tiêu dùng của tổ chức tín dụng gặp rất nhiều khó khăn, một số tổ chức tín dụng buộc phải chủ động cắt giảm danh mục cho vay tiêu dùng, tránh nợ xấu tiếp tục phát sinh”, ông Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.
 |
Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Nguyễn Quốc Hùng. |
Vì vậy, trước bối cảnh trên, cần sớm tìm ra những giải pháp căn cơ và tổng thể để tháo gỡ những bất cập trong khâu thu hồi nợ cho vay tiêu dùng.
Tại Hội thảo, các diễn giả cũng chia sẻ những góc nhìn khách quan, toàn diện về lĩnh vực cho vay tiêu dùng hiện nay, trên cơ sở đó khuyến nghị các giải pháp hữu hiệu tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng phát triển hoạt hoạt động cho vay tiêu dùng lành mạnh, bền vững và hiệu quả hơn, góp phần hạn chế “tín dụng đen”.
Theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, đây là những vấn đề đáng lưu tâm cần sớm giải quyết để lấy lại niềm tin trong hoạt động kinh doanh cho các công ty tài chính, các tổ chức tín dụng, khơi thông dòng vốn tín dụng, đẩy mạnh cho vay tiêu dùng.
Liên quan đến điều hành của Ngân hàng Nhà nước, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cũng chia sẻ, sẽ tiếp tục điều hành tín dụng tiêu dùng phù hợp với xu hướng phát triển của thị trường trong thời gian tới và phù hợp với định hướng, mục tiêu của Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn, dịch vụ tài chính cho người dân.
"Ngân hàng Nhà nước sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức tín dụng phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng lành mạnh. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục rà soát, kịp thời hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng nói chung và các công ty tài chính nói riêng; khuyến khích các tổ chức tín dụng ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển các sản phẩm cho vay tiêu dùng…", ông Đào Minh Tú nhấn mạnh.
Ngân hàng Nhà nước sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức tín dụng phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng lành mạnh. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục rà soát, kịp thời hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng nói chung và các công ty tài chính nói riêng; khuyến khích các tổ chức tín dụng ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển các sản phẩm cho vay tiêu dùng…
Ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến tại Hội thảo cũng đề nghị Bộ Công an xem xét tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tín dụng, công ty tài chính tiếp cận Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, giúp giảm thiểu gian lận trong việc trộm cắp danh tính, giả mạo danh tính. Bộ Công an cần sớm triển khai Công cụ chấm điểm mức Khả tín, khai thác Big Data (thông tin thuế, thông tin sử dụng dịch vụ tiện ích, thông tin thuê nhà…), nghiên cứu bộ chấm điểm Alternative Scoring và điểm hành vi của CIC, cũng như các ngân hàng thương mại để nâng cao tính tin cậy của công cụ.
Hệ lụy từ nợ xấu tài chính tiêu dùng
Các ngân hàng thương mại, công ty tài chính cần thống nhất hiệp thương để đưa ra các tuyên bố chung về chế tài với việc cố tình, trây ì trả nợ. Đáng chú ý, một trong những giải pháp quan trọng để có thể xử lý hiệu quả những bất cập trên được các đại biểu đưa ra tại Hội thảo là đẩy nhanh tiến độ luật hóa Nghị quyết 42 của Quốc hội tích hợp trong Luật các Tổ chức tín dụng. Đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng đề xuất nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý cho phép các tổ chức thu hồi nợ trung gian chuyên nghiệp hoạt động thu hồi nợ, hỗ trợ cho các ngân hàng thương mại, công ty tài chính trong quá trình cho vay tiêu dùng,…
