Nuôi ngao theo tiêu chuẩn quốc tế tạo bứt phá cho kinh tế ven biển

ASC là tổ chức quốc tế độc lập, phi lợi nhuận, được thành lập bởi Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên và Tổ chức Sáng kiến thương mại bền vững, nhằm xây dựng, quản lý các tiêu chuẩn toàn cầu đối với nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm.

Lợi ích đa chiều

Vùng nuôi ngao xã Kim Đông là một trong những vùng nuôi trọng điểm của Ninh Bình, được Tổ chức Chứng nhận Quốc tế Control Union cấp giấy chứng nhận ASC vào năm 2022, với diện tích 839 ha. Đây là vùng nuôi thứ hai tại Việt Nam và trên thế giới đạt chứng nhận ASC cho ngao, đã mở ra cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khắt khe, như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản.

Đối với quy trình nuôi ngao ASC, mật độ nuôi duy trì từ 230- 250 con/m², bãi nuôi được làm sạch trước khi thả và theo dõi, chăm sóc định kỳ. Các báo cáo về tốc độ sinh trưởng, tình trạng đàn nuôi được gửi thường xuyên cho cơ quan chuyên môn để kiểm soát toàn bộ vùng nuôi. Bộ tiêu chuẩn ASC dựa trên bốn trụ cột chính: môi trường, xã hội, phúc lợi động vật, an toàn thực phẩm; với các yêu cầu về quản lý chất lượng nước/chất thải, kiểm soát dịch bệnh, sử dụng thức ăn và thuốc khắt khe, bảo đảm mật độ nuôi phù hợp, an toàn lao động, minh bạch chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc.

Chia sẻ về hiệu quả nuôi theo chuẩn ASC, anh Hoàng Văn Thái, hộ nuôi tại Kim Đông cho biết: “Khác với phương pháp truyền thống, ngao ASC được thu hoạch định kỳ nghiêm ngặt, bảo đảm đúng kích cỡ thương phẩm và giảm tác động đến môi trường. Ngay khi lên bờ, ngao được đưa vào khu vực làm sạch và phân loại tập trung bằng nước biển đã qua xử lý, loại bỏ tạp chất trước khi đóng gói. Nhờ tuân thủ quy trình ASC, ngao Kim Đông duy trì sản lượng ổn định, chất lượng cao và người dân yên tâm mở rộng diện tích nuôi”.

Xã Kim Đông có 226 hộ, phần lớn tham gia nuôi ngao và trở thành nguồn thu nhập chính, cải thiện đời sống người dân, tạo việc làm ổn định. Quy mô nuôi ngao thương phẩm của xã hiện khoảng 1.200 ha, tập trung từ vùng ngoài đê Bình Minh III đến Cồn Nổi, sản lượng đạt gần 28.000 tấn/năm.

Theo ông Phạm Huy Trung, Trưởng phòng Kinh tế xã Kim Đông, việc áp dụng tiêu chuẩn quốc tế ASC giúp kiểm soát chất lượng nước, dịch bệnh và giảm thiểu rác thải, bảo vệ hệ sinh thái bãi bồi, đồng thời chứng minh nguồn gốc, chất lượng và tính bền vững của sản phẩm. Xã sẽ duy trì và mở rộng diện tích nuôi ngao đạt chuẩn ASC, hướng tới 100% diện tích đạt chuẩn.

Trước đó, năm 2020 vùng nuôi liên kết 500 ha của các cơ sở nuôi Nam Điền-Nghĩa Hưng cũ (nay thuộc xã Rạng Đông) được chứng nhận nuôi ngao bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế ASC và ASC/CoC lần đầu tiên tại Việt Nam cũng như trên thế giới cho ngao, mở ra cơ hội giao thương trong bối cảnh Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do quốc tế.

Năm 2024, vùng nuôi liên kết với quy mô 350 ha tại xã Kim Trung được chứng nhận ASC. Đến nay, toàn tỉnh Ninh Bình có khoảng 1.689 ha nuôi ngao đạt chuẩn ASC, đưa địa phương trở thành một trong những trung tâm có sản phẩm thủy sản hữu cơ lớn được quốc tế chứng nhận, mở ra cơ hội xuất khẩu và hội nhập sâu rộng cho sản phẩm ngao.

Mở rộng vùng nuôi

Nằm ở phía nam Đồng bằng sông Hồng, Ninh Bình có bờ biển dài gần 90 km cùng hệ thống 4 cửa sông lớn (Ba Lạt, Ninh Cơ, Đáy, Càn), tạo nên vùng bãi bồi ven biển rộng lớn với nguồn thức ăn tự nhiên dồi dào. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nghề nuôi ngao.

Nghề nuôi ngao của tỉnh phát triển từ những năm 1990, ban đầu chủ yếu là ngao dầu (Meretrix meretrix) với diện tích 300-500 ha. Sau năm 2000, khi nguồn ngao dầu tự nhiên cạn kiệt, người dân di nhập ngao Bến Tre (Meretrix lyrata), thích nghi tốt và trở thành đối tượng nuôi chính, chiếm 95-98% sản lượng. Diện tích nuôi ngao Bến Tre hiện đạt khoảng 3.415 ha, với sản lượng 60.000-80.000 tấn/năm, cung cấp cho thị trường trong nước và xuất khẩu, tăng giá trị kinh tế cho người dân ven biển.

Trước những thách thức về nguồn giống cạn kiệt, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp bền vững về quy hoạch vùng nuôi, hướng dẫn kỹ thuật nuôi ngao giống, xây dựng quy trình nuôi an toàn, mô hình nhân giống, cải thiện phương pháp nuôi thân thiện với môi trường, kết nối chuỗi liên kết sản xuấtchế biến-tiêu thụ; đồng thời, ưu tiên triển khai các chương trình, dự án, các cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp, tạo động lực khuyến khích các tổ chức, cá nhân tích cực thực hiện cơ giới hóa, đa dạng hóa chế biến các sản phẩm nông nghiệp, ứng dụng các tiến bộ khoa học-kỹ thuật, đổi mới công nghệ, chế biến sâu.

Ông Hoàng Mạnh Hà, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản-Kiểm ngư tỉnh Ninh Bình cho biết, để xây dựng vùng nuôi ngao bền vững, có giá trị kinh tế cao, thời gian tới tỉnh tiếp tục củng cố phát triển chuỗi liên kết nuôi, tiêu thụ ngao an toàn theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững; duy trì, từng bước mở rộng vùng nuôi ngao đạt chứng nhận ASC; ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, tiêu thụ; thực hiện tốt công tác quan trắc, cảnh báo môi trường vùng nuôi; giám sát dịch bệnh, bảo đảm an toàn thực phẩm trong thu hoạch nhuyễn thể hai mảnh vỏ.

Hiện nghề nuôi ngao của Ninh Bình phát triển tương đối ổn định. Giá ngao thương phẩm tăng khoảng 1,2-1,5 lần so với những năm trước. Tình trạng bỏ bãi hay ngao chết rải rác với số lượng lớn, đặc biệt là vào những thời điểm cuối năm hay những lúc nhiệt độ và độ mặn tăng cao kéo dài như hằng năm đã được hạn chế; công tác quan trắc, giám sát thu hoạch được triển khai đồng bộ, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất. Sản lượng ngao năm 2025 ước đạt 80.000 tấn, tăng 3,4% so với năm trước.

Đặc biệt, Ninh Bình hiện là trung tâm sản xuất giống nhuyễn thể (ngao, hàu) lớn của miền bắc, cung cấp đủ nhu cầu trong tỉnh và xuất bán cho các tỉnh lân cận. Việc chủ động nguồn giống kết hợp áp dụng nuôi ngao theo tiêu chuẩn ASC đã góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống người dân ven biển; đồng thời bảo vệ hệ sinh thái bãi bồi, giảm thiểu rác thải và tạo điều kiện cho các loài sinh vật khác phát triển.