Nỗ lực thu hút các dự án FDI ở Quảng Ninh

Phát huy tiềm năng và lợi thế

Năm 2010, với việc thu hút dự án Nhiệt điện Mông Dương II của Hoa Kỳ với tổng vốn 2,147 tỷ USD đã đưa Quảng Ninh trở thành một trong những địa bàn thu hút FDI lớn nhất cả nước. Và năm 2012 sau sự kiện Hội nghị xúc tiến đầu tư quy mô lớn nhất từ trước đến nay được tổ chức thành công, Quảng Ninh đã ghi dấu ấn quan trọng với các nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Ðến hết quý I năm 2012, tỉnh Quảng Ninh đã thu hút được bốn dự án với tổng vốn đầu tư là 391 triệu USD, gấp 7,5 lần so với cả năm 2011 và vượt 130% so với kế hoạch năm 2012. Kết thúc năm 2012, tổng số vốn đăng ký và số dự án FDI cao gấp 15 lần so với kết quả của năm 2011.

Nhìn lại giai đoạn từ 1990 đến 1995, đây là giai đoạn được coi là "làn sóng FDI" đầu tiên vào Việt Nam, tỉnh Quảng Ninh mới được các nhà đầu tư nước ngoài biết đến. Theo đó vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Quảng Ninh tăng từ 11 dự án với tổng số vốn đầu tư hơn 100 triệu USD đến giai đoạn 2001-2005 đã có 70 dự án FDI tổng vốn đăng ký là 282 triệu USD.

Mới đây, tại hội thảo thu hút đầu tư Nhật Bản vào Quảng Ninh, Bí thư Tỉnh ủy Phạm Minh Chính đã khẳng định: Tầm nhìn chiến lược của Quảng Ninh là tạo bước đột phá, đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh dịch vụ, công nghiệp hiện đại vào năm 2020, giữ vai trò là một trong những đầu tàu kinh tế của miền bắc, là địa phương đi đầu trong cả nước đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển đổi phương thức phát triển từ "nâu" sang "xanh," đẩy mạnh phát triển kinh tế biển, tạo nền tảng vững chắc cho Quảng Ninh phát triển nhảy vọt, toàn diện sau năm 2020.

Trong số quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Quảng Ninh, Nhật Bản là quốc gia viện trợ vốn vay ODA lớn nhất với 13 dự án, tổng vốn cam kết 200 triệu USD (vốn vay ODA là hơn 193 triệu USD, vốn viện trợ không hoàn lại là hơn sáu triệu USD), tập trung vào các lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng, nâng cấp giao thông nông thôn, xây dựng công trình thủy lợi, hỗ trợ y tế, bảo vệ môi trường; trong đó có những dự án lớn như: Cảng nước sâu Cái Lân, cầu Bãi Cháy, nâng cấp quốc lộ 18A... Ðây là những dự án hết sức quan trọng và có ý nghĩa trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển bền vững của tỉnh Quảng Ninh. Ðến thời điểm này, Quảng Ninh có bốn doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động ở các lĩnh vực như sản xuất vật liệu lọc nước, nuôi trồng ngọc trai, chế biến gỗ xuất khẩu, gia công sản xuất sản phẩm... với tổng số vốn đăng ký là 7,255 triệu USD, đứng thứ 12 trong số các quốc gia, lãnh thổ đầu tư vào Quảng Ninh.

Quảng Ninh đang kêu gọi đầu tư vào tỉnh đến năm 2020 gồm 18 dự án tập trung vào năm lĩnh vực chính: du lịch và dịch vụ giải trí; cảng biển, cửa khẩu và hệ thống logictics; thương mại; cơ sở hạ tầng; đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Ðể mời gọi các nhà đầu tư, Quảng Ninh cam kết áp dụng thuế suất: thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi là 10% trong thời hạn 15 năm và được miễn bốn năm, kể từ khi có thu nhập chịu thuế; giảm 50% số thuế phải nộp cho chín năm tiếp theo cho phần thu nhập từ dự án đầu tư mang lại.

Xây dựng chiến lược thu hút FDI

Mặc dù là một địa bàn có nhiều lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư FDI, nhưng Quảng Ninh còn chạy theo số lượng và lợi ích trước mắt mà chưa tính đến chiến lược lâu dài cũng như định hướng cụ thể để thu hút nguồn FDI chất lượng cao. Trong suốt thời gian dài, Quảng Ninh chưa có các quy hoạch quan trọng giúp nhà đầu tư thấy rõ bước hoạch định phát triển của địa phương để tin tưởng bỏ vốn đầu tư dài lâu. Hiện nay, tỉnh mới đang tập trung triển khai lập các quy hoạch quan trọng trên địa bàn như: Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội; quy hoạch vùng, ngành nghề...

Các dự án FDI hầu hết tập trung vào những nơi có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội thuận lợi, do đó các đô thị lớn, những địa phương có cảng biển, gần biên giới, các khu vực có lợi thế phát triển du lịch dịch vụ là nơi tập trung nhiều dự án FDI nhất. Trong khi đó, các huyện miền núi, vùng sâu, vùng xa, những khu vực cần được đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, mặc dù chính quyền địa phương có những ưu đãi cao hơn nhưng không được các nhà đầu tư quan tâm. Ngoài ra một số doanh nghiệp FDI đầu tư vào khu vực này thường là các dự án gây ô nhiễm môi trường, công nghệ lạc hậu.

Ðến nay, khu vực FDI mới tạo việc làm cho khoảng 10.000 lao động; năm 2011 nộp thuế 718 tỷ đồng (chiếm 7% tổng thu nội địa). Tỷ lệ các dự án vốn đầu tư thấp, quy mô nhỏ còn cao. Thiếu những dự án lớn có tác động đối với sự phát triển kinh tế - xã hội chung của toàn tỉnh. Một số dự án lớn được cấp phép nhưng đầu tư triển khai chậm. Hàm lượng chất xám, hàm lượng công nghệ trong các sản phẩm của doanh nghiệp FDI chưa cao, cá biệt một số dây chuyền sản xuất chỉ dưới dạng gia công sản phẩm cho khách hàng. Nhiều dự án mới dừng ở bước sản xuất thô, sơ chế, công nghệ lạc hậu, dựa nhiều vào nguồn tài nguyên, nguồn lao động giá rẻ, hoặc tận dụng các lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, vị trí đắc địa, chính sách ưu đãi chung, mà chưa có các dự án chế biến sâu, công nghệ hiện đại để tạo giá trị gia tăng của sản phẩm; chưa thật sự khai thác được hết các lợi thế, tiềm năng đặc biệt là các dự án du lịch, trung tâm thương mại và khu công nghiệp.

Một trong những mục tiêu của nhà đầu tư khi đến đầu tư đó là tận dụng nguồn nhân lực của địa phương nhưng khi đến Quảng Ninh họ chưa được đáp ứng yêu cầu này bởi thực tế tỉnh đang thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, thời gian qua hầu hết số lao động này các dự án đều phải tuyển ở nơi khác. Ðây là một trong những hạn chế của tỉnh trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài trong các dự án công nghệ cao. Ðiều mà các nhà đầu tư băn khoăn khi đến với Quảng Ninh đó là, hệ thống về cơ sở hạ tầng của tỉnh còn nhiều bất cập, nhất là hệ thống cấp điện, nước, đường giao thông, cảng biển phục vụ nhu cầu sản xuất và xuất nhập khẩu hàng hóa; hệ thống hạ tầng dịch vụ bổ trợ cho hoạt động đầu tư kém lợi thế so với các địa phương lân cận Hà Nội. Hiện nay, tuyến đường bộ duy nhất nối với các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm phía bắc là Quốc lộ 18A hiện đang quá tải vì lượng xe lưu thông lớn. Việc đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng các khu công nghiệp chậm hơn một nhịp so với một số địa phương khác; năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý, kinh doanh hạ tầng của một số chủ đầu tư còn hạn chế.

Ðể khắc phục những điểm yếu này, thời gian gần đây, Quảng Ninh đang tích cực hoàn thiện các quy hoạch quan trọng, xây dựng chiến lược thu hút đầu tư FDI, tranh thủ mọi nguồn lực để đầu tư hoàn thiện, đa dạng hệ thống cơ sở hạ tầng, tập trung đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Với những động thái tích cực của mình, Quảng Ninh sẽ thu hút thêm được nhiều dự án FDI thật sự chất lượng, có tác động hiệu quả với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.