Những ngày trước khi Bác đi xa

Nơi đây đã chứng kiến những giây phút cuối đời của vị lãnh tụ thiên tài, người anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn, Bác Hồ kính yêu của chúng ta.

Ngôi nhà được thiết kế ngoài ý muốn của Bác. Trong thời kỳ đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền bắc bằng máy bay, anh em công binh cũng  đã làm một chiếc hầm để Bác tránh bom. Từ năm 1966, Mỹ đã thay đổi cách đánh Hà Nội. Sợ lưới lửa phòng không dày đặc của ta, cách vài chục cây số, máy bay Mỹ đã phóng tên lửa và rốc-két vào thành phố. Có lần tên lửa của chúng rơi xuống khu vực sân sau Phủ Chủ tịch, chỉ cách Nhà Sàn có vài chục mét.

Vì vậy, Bộ Chính trị và đội bảo vệ đã xin Bác cho xây một ngôi nhà kiên cố để Bác có thể làm việc được an toàn trong tình hình chiến tranh ngày càng ác liệt. Nhưng Bác từ chối. Mùa hè năm 1967, nhân khi Bác đi công tác vắng, Bộ Chính trị quyết định từ ngày 1-5-1967, thi công và hoàn thành ngôi nhà vào cuối tháng 6.

Việc xây dựng do Trung đoàn 259, Bộ Tư lệnh Công binh đảm nhận. Ngôi nhà kết cấu rất kiên cố: tường, mái đều bằng bê-tông cốt thép dày 0,60 m có khả năng chống được bom bi và mảnh đạn, diện tích khoảng 19 m2, quét ve xanh lẫn với mầu cỏ cây trong vườn để ngụy trang. Ngày 30-6, Bác đi công tác về, Người tỏ ý không vui khi thấy ngôi nhà mới. Các đồng chí trong Bộ Chính trị và đồng chí Phạm Hùng, Phó Bí thư Trung ương Cục Miền Nam đã báo cáo đó là nguyện vọng của toàn Ðảng, toàn dân muốn bảo đảm an toàn cho Bác Hồ trong cuộc chiến tranh ngày càng ác liệt. Bác vẫn quyết định ngôi nhà này là địa điểm họp của Bộ Chính trị và nơi làm việc với các đồng chí Trung ương.

Cũng từ đó nhà mang tên gọi H67 (năm xây dựng). Trong nhà kê một cái bàn họp lớn ở giữa phòng, ghế Bác ngồi ở giữa và chung quanh có mười ghế mây cho các đồng chí trong Bộ Chính trị. Trên mặt bàn còn  những tài liệu, giấy bút, sách báo... bên cạnh ngọn đèn bàn có một chiếc ra-đi-ô chiến lợi phẩm từ miền nam gửi tặng Bác. Hai bên tường có treo hai bản đồ khổ lớn để theo dõi bố trí binh lực địch ở miền nam và bố trí không quân, hải quân địch tham chiến ở Việt Nam. Ðồ dùng tùy thân Bác là một đôi dép cao-su đã được gia cố lại bằng đinh nhiều lần và chiếc gậy mây quen thuộc bóng mòn cùng thời gian...

Do sức khỏe của Bác ngày càng suy giảm, nên tổ bác sĩ chăm sóc và các chuyên gia y tế Trung Quốc đề nghị Bác không nên lên xuống cầu thang Nhà Sàn nữa, mà ở hẳn trong nhà H67 kể từ tối 17-8-1969, để tiện cho việc chăm sóc sức khỏe.

Trong tuần tiếp sau, Bác vẫn làm việc nhiều. Người gửi thư, điện, chúc mừng; bổ nhiệm, khen thưởng huy hiệu cho những cá nhân xuất sắc và hằng ngày, Bác vẫn đọc sách báo, bản tin, góp ý kiến cho các bản báo cáo... Ngày 25-8, một cơn đau đột ngột làm Bác choáng ngất, sức khoẻ Người bắt đầu diễn biến phức tạp. Bộ Chính trị và các giáo sư, bác sĩ Viện Quân y 108, các chuyên gia Trung Quốc cùng mọi phương tiện y tế hiện đại lúc bấy giờ thường xuyên túc trực bên Người. Lúc nhìn thấy chị y tá Wang Xing Ming, Người nói muốn nghe một bài hát Trung Hoa. Tuy biết mình hát không hay, nhưng chị Wang vẫn hát một bài về đại dương bằng tiếng Hoa, nghe xong bài hát, Bác rất vui.

Ngày 27-8, buổi sáng, Bác tỉnh táo nhưng sau đó Người mệt ngủ thiếp đi. Lúc tỉnh lại, Bác lại nói muốn nghe một khúc dân ca, chị y tá Ngô Thị Oanh đã hát một bài về Chiến sĩ quân y và một bài dân ca quan họ, nghe xong Bác tặng chị một bông hoa hồng đỏ thắm. Ngày 28-8, trái tim Người có dấu hiệu rối loạn nhịp đập, nhưng Bác vẫn đặc biệt quan tâm đến tình hình chiến sự ở Nam Bộ và Liên khu 5. Ngày 30-8, sức khỏe Bác xấu đi rất nhanh, các bác sĩ thường xuyên phải xoa bóp lồng ngực.

Buổi chiều, Thủ tướng Phạm Văn Ðồng đến thăm, Người hỏi về việc chuẩn bị Lễ Quốc khánh và dặn nên bắn pháo hoa để động viên tinh thần nhân dân. Người còn nhắc đề phòng lũ sông Hồng lên to. Ngày 31-8, bệnh tình Bác diễn biến xấu hơn. Khi tỉnh, Người lại hỏi thăm tin chiến sự miền nam. Ðồng chí Lê Văn Lương, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tổ chức Trung ương, kể lại trong hồi ký: "...Những ngày đó Bác rất mệt. Nhưng không rên một tiếng. Khi tỉnh, Bác còn động viên các bác sĩ: "Hôm nay, Bác thấy khỏe hơn hôm qua, chú ạ!". Thấy các đồng chí trong Bộ Chính trị vào thăm, Bác chủ động hỏi: "Miền nam hôm nay thắng ở những đâu? Các chú định tổ chức lễ Quốc khánh năm nay thế nào? Các chú cố thu xếp để Bác ra với đồng bào dăm, mười phút!". Bệnh của Bác tiến triển không được tốt. Nhưng Bác không muốn để các anh trong Bộ Chính trị, trong Chính phủ lo lắng, cho nên Bác chủ động hỏi chuyện, như còn rất khỏe và tỉnh táo. Chúng tôi thấy mỗi lần hỏi chuyện là một lần Bác rất mệt. Biết thế, anh em chúng tôi bảo nhau: Khi vào thăm Bác nên đứng ở phía đầu giường mà nhìn, không để cho Bác nhìn thấy mình. "Miền nam hôm nay thắng ở đâu? Các chú cố thu xếp để Quốc khánh năm nay Bác ra với đồng bào dăm, mười phút!".

Ðến ngày 30 tháng 8, Bác còn hỏi han và dặn dò các đồng chí trong Bộ Chính trị như vậy. Bác luôn luôn nhớ tới miền nam! Bác tha thiết muốn gặp đồng bào, dù chỉ là dăm, mười phút! Nhưng Quốc khánh năm đó, Bác Hồ không ra gặp được đồng bào thân yêu...". (Tư liệu của  Khu di tích Phủ Chủ tịch). Ngày 1-9, sức khỏe của Người suy yếu trầm trọng. Buổi sáng còn có lúc tỉnh, nhưng buổi chiều nhịp tim rất yếu... Ðêm hôm đó huyết áp Bác thấp dần, nhịp tim trở nên bất thường. Ngày 2-9, hầu như toàn thể Bộ Chính trị và các giáo sư, bác sĩ đều có mặt bên giường bệnh của Người. Khoảng hơn 8 giờ, điện tâm đồ chỉ một đường thẳng, các bác sĩ liền thao tác xoa bóp nhân tạo để cho tim đập trở lại nhưng đến 9 giờ 47 phút, tất cả mọi người vỡ òa tiếng khóc...

Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã nhắn nhủ rằng: "Suốt đời tôi hết lòng hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Nay dù phải từ biệt thế giới này, tôi không có điều gì phải hối hận. Chỉ tiếc là tiếc rằng không được phục vụ lâu hơn  nữa, nhiều hơn nữa... (Di chúc) vì thế, Người thanh thản từ biệt chúng ta để "đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác", nhưng Bác Hồ luôn luôn sống mãi với non sông đất nước, sống mãi trong trái tim mỗi chúng ta. Người đã để lại cho nhân dân và đất nước Việt Nam một thời đại Hồ Chí Minh rực rỡ trong lịch sử và hình ảnh tuyệt vời của một nhà lãnh đạo vĩ đại đã cống hiến cả đời mình cho độc lập thống nhất của Tổ quốc và phồn vinh cho dân tộc.