Được nghe nhiều câu chuyện lịch sử và được biết đồng chí Nguyễn Thị Thập là người phụ nữ đã lãnh đạo phong trào Nam Kỳ khởi nghĩa, tôi rất ấn tượng với hình ảnh của đồng chí Thập, lúc đó được gọi là “Chị Mười”, gần đến ngày sinh nở vẫn thắt khăn, nịt bụng, chỉ huy đồng bào, trương cờ, biểu ngữ xông vào cướp đồn Tam Hiệp trong cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ. Đây cũng là lúc Chị Mười phải trải qua những tháng ngày đau thương, nếm trải sự mất mát to lớn: người chồng thân yêu của chị, người chiến sĩ cộng sản kiên cường Lê Văn Giác bị giặc bắt và kết án tử hình. Bản thân chị bị giặc truy nã khắp nơi, sinh con trai út được 8 ngày, chị phải nuốt nước mắt gửi con để ra đi hoạt động, gây dựng cơ sở, củng cố phong trào… Trong tôi, có cả tình cảm yêu thương, khâm phục, lòng tự hào về Chị Mười và cả niềm tin tưởng, muốn theo gương chị đan xen lẫn lộn...
Năm 1964 tôi bị bắt tại Sài Gòn trong một lần đi rải truyền đơn trong chiến dịch tuyên truyền chống lại lệnh tổng động viên toàn lực, chống bắt lính, chống quân sự hóa học đường, quân sự hóa toàn dân của chính quyền. Suốt 11 năm trong tù ở khắp các nhà lao Gia Định, Thủ Đức, Chí Hòa, Tân Hiệp và Côn Đảo, cũng như bao chị em tù nhân khác, chúng tôi đã nếm trải những tháng ngày cực khổ, đối mặt với những âm mưu thủ đoạn thâm độc, gian ác của kẻ thù, bị tra tấn, cực hình, có cả những phút giây yếu đuối, mềm lòng nhưng cuối cùng chúng tôi đã đứng vững, vượt qua thử thách... ... Lúc đó, chúng tôi đã lấy câu chuyện đồng chí Thập học văn hóa để động viên nhau. Tôi thường kể cho chị em câu chuyện chị Thập không biết chữ nên khi ký chị chỉ đánh dấu + (chữ thập), đó có thể là lý do chị tự đặt tên cho mình là Thập nhưng chị đã cố gắng nỗ lực học tập, công tác, trở thành một cán bộ cách mạng, một trong 10 nữ đại biểu QH đầu tiên, là Phó Chủ tịch Quốc hội, Hội trưởng LHPN Việt Nam, một nhà lãnh đạo xuất sắc, tiêu biểu của phụ nữ, lấy đó làm tấm gương để động viên mình và chị em trong tù học tập.
Cuối năm 1986, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, tôi được bầu vào Ban Chấp hành T.Ư Đảng. Theo sự phân công của Đảng, tôi ra Hà Nội nhận công tác mới, làm Phó Chủ tịch rồi Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam... Tôi được nghe các cô, các chị lãnh đạo Hội cũ nói nhiều về chị Thập. Đó là một người làm việc nguyên tắc, chu đáo, thận trọng, chỉ đạo sâu sát, tuy không được học hành nhiều nhưng là người có tư duy cách mạng và phương pháp lãnh đạo sâu sắc, có tầm nhìn chiến lược. Đồng chí Nguyễn Thị Thập cũng là người đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam dài nhất, trong 18 năm từ 1956 - 1974, đồng thời cũng đảm nhiệm cương vị Phó Chủ tịch Quốc hội liên tục trong 21 năm từ khóa III đến khóa VI (1960 - 1981).
Trên cương vị là Chủ tịch Hội, đồng chí Nguyễn Thị Thập đã cùng với tập thể lãnh đạo đề ra những chủ trương chỉ đạo sáng tạo, phù hợp với tình hình của đất nước, tổ chức nhiều hoạt động, nhiều phong trào thi đua sôi nổi của phụ nữ, tiêu biểu là phong trào “Năm tốt”, và phong trào “Ba đảm đang”; tham mưu với Đảng và Nhà nước ban hành Luật Hôn nhân và gia đình, kiến nghị và đề xuất cụ thể, thiết thực với Đảng và Nhà nước ban hành ba Nghị quyết về công tác phụ vận. Đây là những nghị quyết rất quan trọng, có vai trò to lớn trong việc tạo điều kiện, cơ hội cho phụ nữ vươn lên, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng vĩ đại của dân tộc và sự nghiệp giải phóng phụ nữ, từng bước thực hiện mục tiêu nam nữ bình đẳng...
Lần giở lại trang lịch sử của Hội LHPN Việt Nam, chúng ta biết rằng, ngay từ những năm tháng chiến tranh ác liệt, dưới sự chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Thị Thập, T.Ư Hội LHPN Việt Nam đã tập trung thực hiện Nghị quyết số 238/TW ngày 2-11-1974 về việc Tổng kết lịch sử phong trào phụ nữ Việt Nam. Sau gần sáu năm nỗ lực nghiên cứu, biên soạn, công trình Lịch sử phong trào phụ nữ Việt Nam đã hoàn thành. Đồng thời, ngay từ đầu những năm 80, trong điều kiện vô cùng khó khăn thiếu thốn của đất nước những năm đầu sau giải phóng, đồng chí Nguyễn Thị Thập cũng đã có ý tưởng xây dựng Nhà truyền thống Phụ nữ Việt Nam để lưu giữ các hình ảnh, hiện vật về những đóng góp của phụ nữ Việt Nam trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Kế thừa thành quả của các thế hệ lãnh đạo Hội đi trước, thực hiện tâm nguyện về xây dựng Nhà truyền thống Phụ nữ Việt Nam được đồng chí Nguyễn Thị Thập khơi nguồn và đồng chí Nguyễn Thị Định tiếp nối, Hội LHPN Việt Nam đã tập trung chỉ đạo việc xây dựng Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (20-10-1995). Cùng với việc xây dựng bảo tàng, công trình biên soạn Lịch sử phong trào phụ nữ Việt Nam giai đoạn 1975 - 1995 cũng được tiến hành khẩn trương. Kết quả là đến năm 1996 cuốn sử "Hai mươi năm một chặng đường phát triển của phụ nữ Việt Nam" (1975 - 1995) đã hoàn thành.
Đến nay, cả Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Nhà truyền thống Phụ nữ Nam Bộ đều đã phát triển lớn mạnh, góp phần tích cực vào sự nghiệp giáo dục truyền thống cho các tầng lớp phụ nữ và nhân dân. Đặc biệt là Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đã trở thành một trong 25 bảo tàng hấp dẫn nhất châu Á.
Đến nay, chị Thập đi xa đã 20 năm, cuộc đời hoạt động và những đóng góp của chị cho cách mạng, cho sự nghiệp giải phóng phụ nữ đã tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của phụ nữ Việt Nam...
Trương Mỹ Hoa Nguyên Phó Chủ tịch nước CHXHCN VIỆT NAM
