Tham dự buổi lễ có đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đại diện Tỉnh ủy, HĐND, UBND và các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh Đác Lắc cùng các cựu tù chính trị, thân nhân các cựu tù chính trị từng bị bắt giam, đày tại Nhà đày Buôn Ma Thuột qua các thời kỳ...
Nhà đày Buôn Ma Thuột tọa lạc tại số 17 đường Tán Thuật, phường Tự An, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đác Lắc, do thực dân Pháp xây dựng từ năm 1930 để giam cầm, đày ải tù chính trị, chủ yếu ở các tỉnh trung kỳ. Nhà đày có diện tích gần 2 ha, với bốn bức tường cao 4m, dày 40cm bao bọc chung quanh, bốn góc đều có vọng gác và có lính canh 24/24 giờ. Nhà đày gồm sáu dãy nhà lao tập thể giam giữ tù nhân, một dãy xà lim giam giữ tù nhân chính trị mà thực dân Pháp cho rằng nguy hiểm. Ngoài ra, còn có một số hạng mục phục vụ cho việc cai trị như nhà xưởng, bàn giấy, nhà kho và bếp ăn, nhà quản ngục, bệnh xá...
Trong thời gian từ năm 1930 đến 1954, thực dân Pháp đã bắt, đày ải, giam cầm hàng nghìn cán bộ, đảng viên cộng sản, tù chính trị tại Nhà đày Buôn Ma Thuột, trong đó có nhiều tù chính trị bị giam cầm ở đây sau này giữ những chức vụ quan trọng của Đảng, Nhà nước và quân đội như: Phan Đăng Lưu, Hồ Tùng Mậu, Võ Chí Công, Nguyễn Chí Thanh, Tố Hữu, Hoàng Anh...
Mặc dù bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt, tra tấn dã man, chế độ ăn uống kham khổ, bệnh tật đe dọa... nhưng không đè bẹp được ý chí kiên cường, bất khuất của những chiến sĩ yêu nước, các cuộc đấu tranh chống lại chế độ hà khắc của thực dân Pháp liên tục nổ ra. Cũng chính tại nơi đây đã hình thành các lớp học văn hóa, chính trị, quân sự... cho các tù nhân. Đặc biệt cuối năm 1940 tại Nhà đày Buôn Ma Thuột đã thành lập chi bộ Đảng đầu tiên ở Đác Lắc để lãnh đạo các tù nhân đấu tranh chống lại chế độ hà khắc của thực dân Pháp. Sau khi ra tù, các đảng viên này tiếp tục gây dựng, phát triển được nhiều cơ sở cách mạng ở những đồn điền trên địa bàn tỉnh Đác Lắc, lãnh đạo các phong trào cách mạng địa phương và nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền vào tháng 8-1945.
Từ năm 1954 đến năm 1975, đế quốc Mỹ tiếp tục sử dụng Nhà đày Buôn Ma Thuột để biệt giam, đày ải, tra tấn tàn bạo các chiến sĩ yêu nước. Nhưng với niềm tin tất thắng, bằng nghị lực phi thường và lòng hy sinh quả cảm, vượt qua mọi gian lao, các chiến sĩ cộng sản bị giam cầm ở đây luôn đoàn kết, chống lại chế độ lao tù tàn bạo, tổ chức nhiều cuộc vượt ngục hoặc buộc địch trả tự do, tiếp tục cống hiến, đấu tranh cho đến ngày đất nước hòa bình, thống nhất.
 |
Các em học sinh tham quan, tìm hiểu lịch sử phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp tại Nhà đày Buôn Ma Thuột.
Trải qua thời gian, Nhà đày Buôn Ma Thuột đã trở thành minh chứng hùng hồn về tội ác của thực dân, đế quốc; một địa danh lịch sử, nơi khắc đậm dấu ấn của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam; một địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ ở Đác Lắc nói riêng, cả nước nói chung. Ngày 10-7-1980, Nhà đày Buôn Ma Thuột đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đặc cách xếp hạng Di tích lịch sử, văn hóa quốc gia.
Từ đó đến nay, Di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột được hai lần trùng tu vào các năm 1992, 2006 và được đưa vào khai thác, phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử của nhân dân. Từ năm 2015 đến nay, Di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột đã đón tiếp hơn 47 nghìn lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu...
Với những giá trị và ý nghĩa đặc biệt đó, ngày 24-12-2018, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt xếp hạng Nhà đày Buôn Ma Thuột là Di tích quốc gia đặc biệt, nhằm phát huy những giá trị của di tích, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển du lịch, kinh tế-xã hội của tỉnh và địa phương...
