Người sáng tạo những màn rối hấp dẫn

Cho đến bây giờ hành trang của Văn Học với hơn 30 tiết mục kết hợp các loại rối dây, rối tay, rối que, rối hình nộm... như Pho tượng Chàm, Thuyền trên sông, Cái chết con thiên nga, Ðấu vật, Vũ điệu tuổi trẻ..., hoặc tiết mục mang tính triết lý như Vòng quay đời người, là trò diễn sinh động như Vũ điệu Lambada... đã được khán giả nước ngoài nhận xét: Anh đã diễn ballet trong lòng châu Âu..., mà ở đó người sáng tác, người thiết kế, và người biểu diễn đều là một.

Văn Học thành thạo rối tay, rối que, rối người, rối hình nộm với nhiều ngón nghề điêu luyện, tinh xảo. Các tiết mục đó giàu nhạc điệu, kịch tính, có sự uyển chuyển của vũ đạo và được người xem mọi lứa tuổi yêu thích, đón nhận.

Ví như Vòng đời là sự sáng tạo biến hóa bất ngờ thú vị của con rối: chỉ qua vài ba động tác bóc tách dần từng lớp trang phục đã được bố trí hết sức thần tình của Văn Học mà một đời người từ lúc mới sinh đến lúc giã biệt cõi trần lần lượt hiện ra, mang lại nhiều suy tư triết học và gợi nỗi niềm nhân sinh, cuộc sống. Ðến Cô gái và con nhện lại là sự sáng tạo của trí tưởng tượng, với máy điều khiển, một cô gái sôi nổi, hiếu động trong những điệu vũ cuồng nhiệt bỗng chốc biến thành con nhện chân dài gớm ghiếc... Phiên chợ Ba Tư lại có sự kết hợp của rối tay, rối dây, rối que... khiến nhiều khán giả tưởng như phải có từ bốn đến năm diễn viên cùng lúc điều khiển con rối.

Năm 1985 về công tác tại Nhà hát Múa rối Trung ương, ngoài thời gian đầu tư cho sáng tác kịch bản, tham gia dàn dựng các chương trình biểu diễn, Văn Học nuôi ý tưởng xây dựng một chương trình biểu diễn độc lập.

Ðúng dịp kỷ niệm 35 năm thành lập ngành rối nước (12-3-1992), anh đã tạo ra bước đột phá táo bạo trong nghề - độc diễn múa rối. Anh hiểu, để tạo ra cái kỳ, cái lạ, đầy tính hấp dẫn trong những con rối vô tri vô giác bằng những động tác đơn giản như chạy, nhảy đã khó, nhưng vào vai những nghệ sĩ múa thực thụ trên sân khấu quả là điều ít ai nghĩ tới. Văn Học đã bước đầu làm nên chuyện qua Sơn Tinh - Thủy Tinh, Sơn Hậu,... chương trình rối tạp kỹ Vì nụ cười trẻ thơ...

Ðến tiết mục Những con rối, Văn Học đã tiến bước dài khi được đông đảo bạn bè quốc tế tiếp nhận và ủng hộ. Bằng ngôn ngữ không lời, nhiều con người ở nhiều quốc gia, nhiều miền văn hóa đã hiểu nhau, đồng cảm và chia sẻ với nhau...

Hẳn làng rối thủ đô những năm 1990 vẫn không quên hình ảnh nghệ sĩ Văn Học rong ruổi trên chiếc xe máy cũ, chở theo hòm đạo cụ tới khắp các ngõ xóm phục vụ thiếu nhi.

Người đàn ông độc hành, luôn lọ mọ với sân khấu rối còn tham gia hướng dẫn cho nhiều cô giáo ở các trường mẫu giáo của 64 tỉnh, thành phố toàn quốc về biên đạo múa, kỹ thuật làm con rối, nghệ thuật biểu diễn... như một cách dễ dàng giúp các cô tiếp cận tâm hồn của trẻ thơ...

Những con rối to, nhỏ, mầu sắc, hình thể khác nhau, vui, buồn yêu ghét giận hờn được Văn Học coi như những đứa con. Bạn bè anh, các họa sĩ Việt Quang, Hữu Xim, Minh San cộng tác giúp đỡ anh bằng lòng nhiệt tình và niềm say mê nghề nghiệp. Quanh anh lúc nào cũng là những con rối. Anh đã thổi vào những con rối cái hồn của chính lòng mình.

Ở Văn Học, con rối và vở diễn, khó xác định được cái nào ra trước cái nào. Có thể nói chính xác là chúng cùng xuất hiện trong tư duy sáng tạo của anh và ngày càng hoàn thiện hơn từng chi tiết và đẩy lên thành hình tượng nghệ thuật trong quá trình sáng tạo. Những nhân vật rối đó ngày càng được hoàn chỉnh cùng với sự linh hoạt mềm mại trong cấu trúc cơ thể các con rối và trong phong cách trình diễn nhuần nhuyễn, lôi cuốn của các tiết mục mà anh sáng tạo.

Nhớ lại những buổi đầu Văn Học phải chắt chiu góp vốn từng đồng, rồi phải bán cả xe máy, hơn nữa anh lại là người ngoại đạo nên chưa am hiểu về nghề, và cho đến nay thành công đã mỉm cười với anh. Trong thành công của mình Văn Học không bao giờ quên nhắc đến người vợ - chị Kim Nhung người duyệt đầu tiên mỗi khi tiết mục ra lò.

Với Văn Học, ấn tượng nhất chính lại là hình ảnh những bàn tay nhỏ xíu của các em bé khuyết tật vẫy vẫy bắt chước theo nhịp múa của con rối trong màn biểu diễn của anh tại trường trẻ em câm điếc Xã Ðàn, làng trẻ SOS, trường Nguyễn Ðình Chiểu, những đêm diễn "Vì nụ cười trẻ thơ", khắp các câu lạc bộ, trường học từ bắc vào nam.