Nghĩ lớn, nhìn xa, suy xét kỹ
Khách ngồi chưa ấm chỗ, ông Hồ Xuân Hùng đã dặn dò: Ðừng viết gì về cá nhân mình nhé. Tôi hiểu ý tứ sâu xa của ông Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, phần vì ông không phải kiểu người thích phô trương, phần vì kết quả công việc là tập hợp trí tuệ tập thể.
Sinh ra ở vùng quê Diễn Hồng, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, năm 1970, ông Hồ Xuân Hùng nhập ngũ và chiến đấu ở chiến trường miền nam đến năm 1976, sau đó đi học đại học. Năm 2000, ông rời ghế Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, ra Hà Nội tham gia vào đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, tham mưu xây dựng chính sách. Sáu năm sau, ông chuyển về làm Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Kể từ đó, sự nghiệp của ông gắn với nông thôn mới (NTM).
Với ông Hùng và nhiều người khác, khoảng thời gian cùng nhau tham mưu xây dựng Ðề án "Vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn" đọng lại nhiều cảm xúc khó quên. Ông được giao làm Tổ trưởng Tổ thư ký, giúp việc cho Tổ biên tập xây dựng Ðề án trình Trung ương xem xét ban hành Nghị quyết số 26 - NQ/TW khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Ông nhớ những cán bộ tham gia vào Tổ thư ký hồi ấy đều là vụ trưởng, phó vụ trưởng, chuyên viên của các bộ, ngành, có kinh nghiệm tham gia các hoạt động cấp quốc gia và quốc tế, có khả năng phân tích, dự báo chính xác. Ðội ngũ chuyên gia giúp việc trực tiếp cho Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Ðức Phát. Với tầm nhìn vượt thời gian, đội ngũ lãnh đạo, chuyên gia đã nâng tầm tư duy, xem xét vấn đề tam nông dưới lăng kính công nghiệp hóa và đô thị hóa. Nông thôn đấy, nhưng người thành phố cũng về ở, hôm nay là nông thôn, ngày mai là đô thị, cho nên cái gì cũng phải tính đến mấy chục năm sau. Các chuyên gia như ông Phạm Quốc Doanh, lúc ấy là Phó Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp (Văn phòng Chính phủ), ông Trần Công Khích, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế (Văn phòng Trung ương Ðảng)… đóng góp nhiều ý kiến giá trị trong quá trình soạn thảo Ðề án. Có những cuộc họp bàn về nội dung Ðề án diễn ra gay cấn vì luôn có nhiều ý kiến, góc nhìn khác nhau. Ðồng chí Nguyễn Sinh Hùng, Phó Thủ tướng Thường trực, Trưởng Ban chỉ đạo xây dựng Ðề án lúc ấy rất quyết đoán cho nên công việc thuận lợi hơn.
Về hưu đã nhiều năm, ông Hùng vẫn giữ gìn cẩn thận những tài liệu liên quan đến quá trình soạn thảo Ðề án về tam nông, vẫn nhớ như in những lời tâm huyết của các đồng chí lãnh đạo Ðảng, Nhà nước trong các cuộc họp bàn xây dựng Nghị quyết. Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng có lần nhắc nhở ngành nông nghiệp: Chúng ta đều sinh ra từ bờ tre, gốc rạ. Phần lớn cán bộ của Ðảng đều là con em của nông dân chứ đâu. Làm được cái gì thì phải làm. Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết thì giục giã: Nông dân chúng ta cực lắm, nghèo lắm, khổ lắm, chúng ta lo được cái gì thì phải lo. Thời điểm ấy, nghe những lời nói đầy trăn trở và trách nhiệm của lãnh đạo cấp cao, ông Hùng và đội ngũ chuyên gia như được tiếp thêm động lực làm việc với quyết tâm cao hơn. Họ tự hào vì được đóng góp trí tuệ, sức lực nhỏ bé của mình vào Nghị quyết của Ðảng.
Ðau đáu với nông thôn truyền thống
Sau khi Nghị quyết được ban hành bốn tháng, Bộ Chính trị quyết định thành lập Ban Chỉ đạo chương trình xây dựng NTM do đồng chí Trương Tấn Sang, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư làm Trưởng ban. Quyết định này đã tạo ra sức bật cho phong trào xây dựng NTM trên khắp đất nước. Lần này, ông Hùng lại được giao làm Tổ trưởng Tổ giúp việc cho Ban chỉ đạo, có nhiệm vụ tìm bằng được câu trả lời: Làm NTM thì làm như thế nào, ai làm và hết bao nhiêu tiền, từ đó đề ra các tiêu chí xây dựng NTM. Từ khi chuẩn bị cho Nghị quyết của Trung ương đến khi triển khai Nghị quyết, các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, lãnh đạo các bộ, ngành và chuyên gia hăng hái về các địa phương để nắm thực tế. Mỗi chuyến công tác lại bật ra nhiều chuyện. Lãnh đạo xã Thanh Chăn (Ðiện Biên), một trong 11 xã được chọn làm điểm có ý kiến: "Chúng em chẳng làm NTM đâu, nếu các bác cho chúng em con đường mới thì chúng em làm, đường sá lầy lội bà con vất vả lắm". Lãnh đạo các tỉnh Nam Bộ khi ra tham quan mô hình xã Hải Ðường (Nam Ðịnh) rất thích thú với cảnh quan trên bến dưới thuyền, vườn cây ao cá đậm đà không gian
nông thôn…
Ban Chỉ đạo Xây dựng mô hình điểm của Trung ương rất khẩn trương định hướng quá trình xây dựng NTM. Quan điểm nhất quán là dân làm chủ, dân làm cho dân, hệ thống chính trị, các doanh nghiệp đồng hành cùng người dân. Cơ cấu nguồn lực được xác định là 40% từ ngân sách các cấp, 10% người dân đóng góp, 30% vay ngân hàng, 20% do doanh nghiệp đầu tư. Làm NTM không chỉ cho nông thôn, mà cho cả cư dân đô thị. Thế là cả nước đồng loạt làm. Những năm tháng sau đó, xã nào được công nhận đạt chuẩn NTM đều mời con em xa quê về dự hội. Ðó chính là nguyên nhân sâu xa khiến Nghị quyết tam nông nhanh chóng đi vào cuộc sống, tạo chuyển biến sâu rộng trong một thời gian ngắn.
Giờ ở tuổi 67, ông Hồ Xuân Hùng vẫn say sưa với sự nghiệp tam nông. Nhiều bài viết của ông về văn hóa nông thôn, về NTM được đánh giá cao. Ông bàn về những việc: Nông dân thiếu chuyên nghiệp, cái gì cũng phải thuê thì còn đâu tay nghề! Cần chăm lo tái cơ cấu lao động nông thôn, thu hút người giỏi, doanh nghiệp về nông thôn. Cần có chính sách sử dụng đất hợp lý hơn, chăm lo tiêu thụ, chế biến, định hướng phát triển công nghiệp cùng với nông nghiệp, thì phát triển nông thôn mới bền vững. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp trong nước và nước ngoài vẫn đến gặp ông xin tư vấn về chính sách phát triển nông nghiệp, các lĩnh vực và địa phương nên đầu tư. Nhiều tổ chức, cơ quan cũng tranh thủ kinh nghiệm của ông về phát triển tam nông, do đó mà ông luôn tất bật với công việc.
Là chuyên gia về xây dựng NTM nhưng ông Hùng luôn tâm huyết với việc làm thế nào để giữ nét đẹp nông thôn truyền thống, bởi cái gì cũng mới thì còn gì là văn hóa làng xã nữa; phải giữ những tên làng, tên xóm, đừng để làng quê mất đi bản sắc, tình cảm đậm đà vốn có. Ông e ngại việc ồ ạt bê-tông hóa, bờ tường hóa làm cảnh quan phủ mầu xám xi-măng, an ninh thôn, xóm bị đe dọa, môi trường ô nhiễm... Ông cho rằng làm NTM là phải phát huy các giá trị vốn có lên tầm cao mới chứ không để văn hóa truyền thống tốt đẹp bị mai một.
Nghị quyết tam nông là minh chứng cho thấy, những quyết sách làm thay đổi đất nước luôn bắt đầu từ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ có tầm nhìn, tâm huyết, gần dân, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Ðảng. Nhìn lại 10 năm thực hiện Nghị quyết về tam nông là dịp để rút ra nhiều bài học quý về công tác lãnh đạo, tham mưu, đánh giá đúng những đóng góp âm thầm nhưng rất quan trọng của đội ngũ chuyên gia cấp chiến lược.
Tiễn tôi ra cửa, ông Hùng nhắn nhủ: Sang năm là mình được 45 năm tuổi Ðảng. Bây giờ còn sức, làm được gì cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn thì mình còn làm.
