Ngứa kéo dài vì sán dây chuột ký sinh
Một tháng trở lại đây, bệnh nhi nam (7 tuổi), có triệu chứng ăn kém, rối loạn tiêu hóa không thường xuyên, gầy sụt nhẹ cân, làm xét nghiệm phát hiện có trứng sán dây nhỏ Hemynolepis spp đặc hiệu trong mẫu phân. Tại Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh sán dây nhỏ Hymenolepiasis (hay còn gọi sán dây lùn/ sán dây chuột).
Làm nghề phụ hồ, bệnh nhân nữ (61 tuổi) có triệu chứng ngứa toàn thân từ năm 2023. Bệnh nhân luôn có cảm giác ngứa châm chích, thay đổi sắc tố da. Dù đã chữa bằng nhiều phương pháp nhưng tình trạng ngứa chỉ giảm một thời gian ngắn.
Khi vết ngứa lan rộng, rối loạn tiêu hóa, ăn kém, sụt cân nên bệnh nhân đến Bệnh viện Đặng Văn Ngữ kiểm tra. Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm có xuất hiện trứng sán Hymenolepis diminuta - bệnh sán dây chuột, còn gọi sán dây lùn, sán dây nhỏ.
Thạc sĩ, bác sĩ Văn Thị Thơ, Trưởng Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Thăm dò chức năng, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương cho biết, bệnh sán dây nhỏ Hymenolepiasis có từ lâu do 2 loài sán Hymenolepis nana (bệnh sán dây lùn) và Hymenolepis diminuta (bệnh sán dây chuột) gây nên, bất kỳ ai cũng có thể bị nhiễm và mắc bệnh.
 |
Bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Đặng Văn Ngữ. |
Theo chuyên gia này, những bệnh nhân này mắc bệnh do nuốt phải trứng sán dây nhỏ có trong ngũ cốc đã nấu sẵn, các loại thực phẩm, nước uống hoặc bàn tay có nhiễm trứng sán hoặc ấu trùng chưa trưởng thành có trong các loại động vật gặm nhấm (chuột), động vật chân đốt như gián hoặc mọt cám có trong ngũ cốc… hoặc có thể người mắc bệnh này chưa điều trị cũng chính là nguồn lây bệnh.
Hai trường hợp trên được điều trị tích cực trong 7 ngày và được hẹn tái khám sau 1-3 tháng. Khi tái khám, bệnh nhân được làm các xét nghiệm đặc trưng của bệnh để đánh giá sự khỏi bệnh và ổn định thể chất của bệnh nhân, từ đó bác sĩ sẽ có các hướng dẫn cụ thể cho từng bệnh nhân trong thời gian ngoại trú.
Bệnh sán dây thường diễn tiến âm thầm
Có khoảng 20 triệu người trên thế giới mắc sán dây nhỏ Hymenolepiasis, nhưng thường phổ biến tại các quốc gia ôn đới, thường gặp nhất ở những người sống ở khu vực có điều kiện vệ sinh kém và những người sống trong môi trường tập trung.
Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 15 tuổi. Tỷ lệ nhiễm dao động từ 1% ở phía nam của Mỹ đến 9% ở Argentina và 97,3% ở Nga. Bệnh phổ biến hơn ở các vùng nghèo đói và điều kiện vệ sinh kém.
Tại Việt Nam cũng đã phát hiện nhiều trường hợp trẻ em bị nhiễm sán. Cũng do bệnh diễn biến âm thầm nên thường bị bỏ qua. Hằng năm có khoảng vài ca bệnh khi đến khám, kiểm tra sức khỏe bệnh ký sinh trùng tại Bệnh viện Đặng Văn Ngữ thì tình cờ phát hiện có trứng sán dây nhỏ trong phân và đều được điều trị khỏi bệnh.
Khi người nuốt phải trứng sán, hoặc ăn phải thực phẩm như mọt cám nhiễm sán dây nhỏ, mầm bệnh sẽ vào dạ dày, khu trú và gây bệnh ở nhung mao của ruột non, hồi tràng phá vỡ nhung mao ruột gây các triệu chứng về đường tiêu hóa như đau bụng thượng vị, quanh rốn…, chán ăn, mệt mỏi, gầy sút cân, ngứa vùng thân dưới… Đôi khi, người bệnh có dấu hiệu thần kinh: mất ngủ, chóng mặt, co giật…
 |
| Hình ảnh trứng sán dây nhỏ Hymenolepiasis của bệnh nhân đến khám. |
Khi bị nhiễm nguồn lây, bệnh thường diễn tiến âm thầm, Tuy nhiên, có những trường hợp nhiễm số lượng sán nhiều, có thể bệnh nhân có các triệu chứng: mệt mỏi, chán ăn, sút cân, đau đầu, ngứa vùng thân dưới…
Một trong ba phương thức gây bệnh của bệnh sán dây nhỏ Hymenolepiasis đó là chu trình tự nhiễm, tức là khi người bị bệnh này, các đốt sán già chứa hàng ngàn trứng sẽ tự rụng và vỡ đốt sán ngay trong ruột non của người, lúc đó các trứng sán này lại tiếp tục một chu trình tự gây bệnh, số lượng sán dây nhỏ tiếp tục nhân lên và để lại nhiều hậu quả về sức khỏe cho bệnh nhân.
Bác sĩ Thơ khuyến cáo, mọi người đều có thể tái nhiễm sán dây lùn/sán dây chuột vì miễn dịch không đặc hiệu, không bền vững.
Do đó, để phòng bệnh, mọi người cần rửa tay bằng nước ấm sau khi đi vệ sinh, thay tã và trước khi chuẩn bị thức ăn; dạy trẻ tầm quan trọng của việc rửa tay để ngăn ngừa nhiễm trùng.
Khi đi du lịch đến các quốc gia có nguy cơ ô nhiễm thực phẩm cao hơn, hãy rửa, gọt vỏ hoặc nấu tất cả rau và trái cây sống bằng nước an toàn (nước khử trùng, chẳng hạn như nước đóng chai, nước đun sôi hoặc nước lọc) trước khi ăn.
Để phát hiện và chẩn đoán xác định đúng bệnh sán dây nhỏ cần có các xét nghiệm chuyên môn sâu như tìm trứng sán đặc hiệu trong phân… hoặc nội soi tìm con sán trưởng thành….
Khi có biểu hiện bệnh, mọi người cần đến cơ sở y tế chuyên khoa về ký sinh trùng để được chỉ định cận lâm sàng đúng bệnh, tránh bỏ sót bệnh sán dây nhỏ Hymenolepiasis.
