Ngôi đình hơn 100 năm tuổi ở Gò Công Đông

Theo các bậc cao niên ở địa phương, trước đây, ngôi đình nằm ngoài đồng lúa, tách biệt khu dân cư. Do ảnh hưởng cơn bão năm 1904, đình bị hư hại nặng. Năm 1905, một vị hào phú của địa phương hiến lô đất và tiền của, nhân dân trong làng đắp nền, dời đình đến địa điểm ngày nay.

Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, đình là nơi tổ chức hội họp của cán bộ cách mạng, đưa ra các quyết sách để lãnh đạo cuộc kháng chiến ở địa phương. Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chế độ cũ dùng nơi đây để giam cầm, trấn áp những người tham gia cách mạng...

Đình được xây dựng theo kiểu chữ Tam. Trước đình có một bức bình phong cao 1,5m, hai bên có hai bàn thờ thổ thần và ngũ hành. Bàn thờ Thần nông quay mặt vào trong đình. Đình gồm võ ca (nơi hát bội diễn xướng), đình chánh (nơi thờ), nhà khói (nhà nấu nướng) với tổng diện tích xây dựng 538m².

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tiền Giang Võ Văn Chiến, võ ca gồm hai gian, ba chái; cột gỗ, mái lợp ngói âm dương. Do ảnh hưởng bởi thời gian, chiến tranh, nay chỉ còn lại mặt dựng. Đình chánh xây dựng theo kiểu tứ trụ, nhà rường, cột cây, là kiểu đình chùa truyền thống ở khu vực Nam Bộ.

Mặt tiền của đình gồm năm vòm cửa theo kiểu châu Âu, gian giữa cửa lớn, các gian bên cửa nhỏ. Vòm cửa giữa được đắp hình cuốn thư nhỏ đề năm 1907. Toàn bộ đình Tân Đông được làm bằng cột gỗ căm xe đặt trên tảng đá xanh. Kèo, xiên, trính hình vỏ đậu, cuối đuôi kèo hình lá dong, chạm trổ khá công phu, mái lợp ngói âm dương, trên bờ nóc thượng lương có gắn rồng men xanh chầu mặt trời. Nền đình lát gạch tàu, bó nền đá ong và đá tảng. Chung quanh vách xây gạch bằng chất kết dính hợp chất ô dước.

Đình Tân Đông được trang trí chủ yếu bên trong trên các xiên, thân xiên ngang đình chánh, chạm rồng chầu mặt trời sơn son thếp vàng. Bên trên các xiên là những bức tranh vẽ phong cảnh và tứ quý, trên các lá dong đuôi kèo hai mặt chạm công phu và tỉ mỉ với những họa tiết như: Long, phụng, tùng lộc, mai, lan, cúc, trúc rất sinh động. Mặt ngoài cửa võng gian chánh điện từ võ ca bước vào được đắp nổi hoa văn dây lá và dơi rất mềm mại, sắc nét. Ở khu vực gian giữa là bệ thờ, bên trên có chữ Thần, bốn góc là bốn chữ Tiền vãng, Hậu vãng, hai bên là bàn thờ Tả ban và Hữu ban.

Đặc biệt, mặt trước của ngôi đình chánh có hai cây bồ đề mọc từ trên xuống, theo năm tháng, buông những chùm rễ lớn nhỏ, tạo thêm nét đẹp cổ kính cho ngôi đình...

Ông Nguyễn Văn Bền, cán bộ văn hóa, xã hội xã Tân Đông, cho biết, năm 2010, đình Tân Đông được Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang công nhận là Di tích lịch sử-văn hóa cấp tỉnh. Qua nhiều lần khảo sát, đến khoảng năm 2020, đình Tân Đông đã được trùng tu, tôn tạo; cây bồ đề phía trước đình, đơn vị trùng tu đã cắt tỉa tạo dáng, xử lý chống thấm và chống xuống cấp công trình...

Đến tham quan, viếng đình Tân Đông, bà Lý Thị Ngọc Oanh ở xã Trung An, thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang cho biết: “Chúng tôi nghe nói từ lâu nhưng hôm nay mới tận mắt nhìn thấy cây bồ đề gần như ôm trọn mái đình, đúng là quá đặc biệt, có một không hai”.

Ông Chiến cho biết thêm, đình Tân Đông có cây bồ đề “ôm” mái đình là một hình ảnh đặc biệt trong văn hóa và kiến trúc truyền thống Việt Nam. Cây bồ đề không chỉ có giá trị về mặt sinh học mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, thường được xem là biểu tượng của sự bình an, trường tồn và phúc lộc. Việc bảo tồn những công trình đình có cây bồ đề ôm mái đòi hỏi sự kết hợp giữa bảo vệ giá trị văn hóa, lịch sử và duy trì hệ sinh thái tự nhiên.

Thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tiền Giang tiếp tục phối hợp địa phương có biện pháp chăm sóc cây bồ đề và kiểm tra kết cấu mái đình để bảo đảm không bị hư hỏng do sự phát triển của cây. Ngành cũng tăng cường quản lý, kiểm tra, hướng dẫn các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di tích; ngăn chặn và xử lý các hành vi xâm phạm di tích theo quy định của pháp luật.

Để tiếp tục phát huy giá trị lịch sử, văn hóa đình Tân Đông nói riêng và các di tích lịch sử văn hóa khác trong tỉnh, Tiền Giang sẽ tập trung tuyên truyền, giáo dục truyền thống về lịch sử cách mạng địa phương, nhất là cho thế hệ trẻ, học sinh. Cùng với đó, tổ chức các hoạt động ngoại khóa về địa chỉ đỏ, thực hiện trồng, chăm sóc cây xanh, bảo vệ môi trường tại các di tích và các chương trình hoạt động liên quan bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử-văn hóa nhằm nâng cao nhận thức của người dân và du khách trong việc bảo vệ, gìn giữ các di sản địa phương.