Nghệ sĩ và huy chương

Xưa nay, danh hiệu vốn được coi là chuyện ngoại thân mà người nghệ sĩ không cần đi xin, có xin cũng chẳng ai cho được. Được công chúng đón nhận và mến mộ đến đâu mới là thước đo chính xác nhất cho vị trí và chỗ đứng trong cuộc đời nghệ thuật. Song, nói thế không có nghĩa là danh hiệu không quan trọng, vì dù sao đây cũng là ghi nhận đối với tài năng, cống hiến của người nghệ sĩ.

Nếu việc ghi nhận được thực hiện công bằng, chính xác, danh hiệu sẽ trở thành động lực khuyến khích, thúc đẩy khả năng sáng tạo cũng như tâm huyết nghề nghiệp của người nghệ sĩ và ngược lại. Tuy nhiên, dường như đã thành chuyện "khổ lắm, nói mãi", cứ tới những đợt xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND), Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT), giới nghệ sĩ cả nước và công chúng lại "dậy sóng" vì kẻ được, người không. Đợt xét danh hiệu lần thứ tám năm 2015 diễn ra những ngày qua cũng chẳng thể tránh khỏi những ì xèo bàn tán khi hàng loạt những tên tuổi vốn được coi là "người của công chúng" không xuất hiện trong bảng công bố danh sách NSND, NSƯT.

Theo Nghị định số 89/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT, nghệ sĩ muốn được xét tặng danh hiệu NSƯT phải có ít nhất hai Giải Vàng quốc gia hoặc một Giải Vàng quốc gia và hai Giải Bạc quốc gia; NSƯT muốn được xét tặng NSND phải có ít nhất hai Giải Vàng quốc gia sau khi được tặng danh hiệu NSƯT. Đây chỉ là một trong bốn tiêu chí để xét tặng danh hiệu, bên cạnh yêu cầu về thâm niên hoạt động, phẩm chất đạo đức, uy tín nghề nghiệp... Nhưng xem ra, tiêu chí này đang trở thành rào cản lớn nhất khiến không ít nghệ sĩ cảm thấy bị tổn thương. NSƯT Út Bạch Lan, "sầu nữ" của làng cải lương miền nam, gương mặt gạo cội đã ghi dấu ấn trong lòng công chúng yêu sân khấu nhiều thế hệ cũng bị đánh "trượt" khỏi danh sách NSND vì chưa đáp ứng tiêu chí huy chương. Tương tự, những nghệ sĩ mà tên tuổi đã "đóng đinh" trong trí nhớ của người xem như NSƯT Chí Trung, NSƯT Minh Hằng, NSƯT Thanh Ngoan, NSƯT Xuân Hinh... cũng chưa thể chạm tới danh hiệu cao hơn vì không đủ giải thưởng như yêu cầu. Đành rằng, giải thưởng là một cơ sở minh chứng cho tài năng của người nghệ sĩ, xong lấy đó làm tiêu chí để khẳng định vị thế nghệ thuật thì có phần khiên cưỡng và khó chấp nhận. Nhất là khi, không phải nghệ sĩ nào cũng thuộc quân số của những đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp thường xuyên dự các liên hoan, hội diễn để lấy huy chương. Ngay cả khi đứng trong hàng ngũ ấy, không phải nghệ sĩ nào cũng có nhiều điều kiện để thi thố, tranh giải dù họ vẫn miệt mài diễn, miệt mài sáng tạo, bởi "thầy đàn già con hát trẻ" là quy luật của nghệ thuật. Rõ ràng, việc lấy huy chương làm khung cứng trong việc xét tặng danh hiệu đang khiến nhiều tài năng thật sự bị thiệt thòi, vô hình trung khiến công tác xét tặng trở nên máy móc mà ở đó, vai trò của hội đồng thẩm định trở nên mờ nhạt. Đó là chưa kể, việc quá chú trọng tiêu chí giải thưởng còn làm hình thành những cuộc đua "ngầm" để chạy huy chương trong các liên hoan, hội diễn, gây ra những tiêu cực ảnh hưởng chung đến chất lượng nghệ thuật nước nhà.

Soi chiếu ở một trục khác, không ít công chúng và nghệ sĩ tỏ ra ngỡ ngàng khi cũng cùng tiêu chí xét tặng danh hiệu, song danh hài Hoài Linh lại trở thành nghệ sĩ hải ngoại đầu tiên được "đặc cách" xét NSƯT cho dù còn thiếu huy chương theo quy định. Tại sao đều được công chúng mến mộ, nhưng trường hợp này được bỏ qua tiêu chí huy chương, trường hợp kia lại không được thông cảm? Càng khó hiểu hơn khi ngay cả những nghệ sĩ đủ thâm niên công tác, có thừa huy chương, giải thưởng và có uy tín nghề nghiệp cao trong giới chuyên môn cũng bị loại khỏi danh sách. Không ít công chúng và người trong nghề thắc mắc về trường hợp của Th.S, Biên đạo múa Tuyết Minh, người có thừa thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp, sở hữu một thành tích "khủng" với 12 Huy chương vàng, 11 Huy chương bạc ở các liên hoan ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc, 12 giải thưởng của Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam cùng hàng loạt giấy khen, bằng khen của các bộ, ban, ngành..., mới đây còn được tín nhiệm bầu vào Ban Chấp hành Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam, song vẫn không đạt 90% số phiếu bầu trong Hội đồng chuyên ngành cấp nhà nước để được xét danh hiệu NSƯT!

Mùa xét tặng danh hiệu đang dần khép lại, nhưng vẫn đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải suy ngẫm, cân nhắc, điều chỉnh, thay đổi để thật sự công bằng và khách quan đối với lao động nghệ thuật.

Có thể bạn quan tâm