Làn điệu sli, then thể hiện tiếng lòng, tấm chân tình của bà con các dân tộc, trở thành nét văn hóa độc đáo, gắn bó trong đời sống của đồng bào dân tộc Tày, Nùng xứ Lạng.
Nghệ nhân Nhân dân Hà Mai Ven, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Điếp sli, then ở xã Thụy Hùng (huyện Cao Lộc) tâm sự: “Từ khi còn nhỏ, tôi đã rất yêu những làn điệu dân ca của dân tộc mình. Tình yêu dân ca trong tôi cứ thế lớn dần theo năm tháng, và luôn thôi thúc tôi phải làm gì đó để bảo tồn những làn điệu dân ca này, trước nguy cơ ngày càng bị mai một.
Bởi thế hệ trẻ bây giờ, một số người không mấy mặn mà với những làn điệu dân ca của dân tộc mình”.
Để thành lập câu lạc bộ, nghệ nhân Hà Mai Ven đã tập hợp những người cùng chung niềm đam mê yêu dân ca và nhất là những thành viên trẻ hoàn toàn chưa biết làn điệu dân ca, hát sli, then.
Năm 2017, Câu lạc bộ Điếp sli, then ở xã Thụy Hùng chính thức được thành lập với 18 hội viên, người cao tuổi nhất là hơn 50 tuổi và nhỏ nhất là tám tuổi. Mới đầu câu lạc bộ gặp rất nhiều khó khăn, bởi những thành viên trong câu lạc bộ còn trẻ, có người chưa biết nói tiếng dân tộc...
Việc thống nhất thời gian tập luyện thường gặp nhiều khó khăn, do các thành viên đều là người trực tiếp lao động sản xuất ở các thôn, bản. Tuy nhiên, với tình yêu dân ca hát sli, then, các thành viên câu lạc bộ đã từng bước khắc phục, hăng say tập luyện.
Chị Phùng Thị Sen, thành viên câu lạc bộ giãi bày: Mặc dù là lao động chính trong gia đình, rất bận việc, nhưng từ khi tham gia câu lạc bộ, được học những làn điệu hát sli, hát then của dân tộc mình, đã khơi dậy niềm đam mê trong chị, chị luôn cố gắng thu xếp công việc để không vắng mặt buổi sinh hoạt nào.
Ngoài các lớp truyền dạy cho hội viên lớn tuổi vào các buổi tối, câu lạc bộ còn mở thêm lớp học hát dân ca cho các hội viên nhỏ tuổi vào các ngày cuối tuần. Đây là hoạt động rất thiết thực nhằm truyền ngọn lửa yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ.
Tiếng lành đồn xa, từ khi thành lập câu lạc bộ đến nay, nhiều sự kiện, lễ hội quan trọng của tỉnh như: Lễ hội Hoa đào; Tuần lễ văn hóa thể thao và du lịch; du lịch qua những miền Di sản Việt Bắc... các thành viên của câu lạc bộ đều tham gia nhiều tiết mục, để lại dấu ấn cho người xem.
Năm 2019, tiết mục “Đồng dao” do nghệ nhân Hà Mai Ven hướng dẫn các thành viên nhỏ tuổi của câu lạc bộ luyện tập, thực hiện đã đạt Huy chương vàng trong chương trình “Em yêu quê hương đất nước” do Đài Tiếng nói Việt Nam tổ chức.
Cùng với việc tổ chức giảng dạy, Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ còn thường xuyên tìm gặp các nghệ nhân cao tuổi để sưu tầm, nghiên cứu và cải biên các làn điệu sli, then cổ thành các tiết mục biểu diễn trên sân khấu, được các nhà chuyên môn đánh giá cao như: Tiết mục sli cổ “Hát sli 12 tháng”, hay tiết mục then cổ “Phoọc mạ hèn khau khác khau vai”, hay những bài đồng dao như: Đao đí ới đao đăm (sao hôm ơi sao mai); Phạ ới đét, phạ ới phân (trời ơi nắng, trời ơi mưa);...
Ông Hoàng Huy Ấm, Phó Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh Lạng Sơn chia sẻ: Trong hơn 33 năm nỗ lực gìn giữ, truyền dạy các làn điệu sli, then, nghệ nhân Hà Mai Ven đã có nhiều công sức đóng góp, nghiên cứu, sưu tầm, cải biên, sáng tác đặt lời hơn 200 bài sli, then.
Ghi nhận đóng góp đó, năm 2022, nghệ nhân Hà Mai Ven đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, thuộc loại hình di sản phi vật thể về nghệ thuật trình diễn dân gian.
“Câu lạc bộ Điếp sli, then là một trong những câu lạc bộ tiêu biểu bảo tồn, gìn giữ cũng như phát huy các làn điệu dân ca của các dân tộc trong tỉnh. Đây cũng là câu lạc bộ có nhiều thành viên trẻ tuổi cho nên họ có điều kiện trong việc lan tỏa tình yêu dân ca trong cộng đồng...”, ông Hoàng Huy Ấm khẳng định.
