Ngăn chặn ngộ độc thực phẩm tại bếp ăn tập thể ở các khu công nghiệp

Luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Cả nước hiện có 256 KCN, KCX, tạo việc làm cho hơn 1,17 triệu lao động trực tiếp và 1,5 triệu lao động gián tiếp. Để bảo đảm thời gian làm việc và công nhân được nghỉ trưa, nhiều doanh nghiệp đã tổ chức bữa ăn tập thể (BĂTT), nhưng số doanh nghiệp tự nấu còn ít, phần lớn là khoán, hợp đồng với đơn vị cung cấp suất ăn. Thế nhưng, nhiều doanh nghiệp không thực hiện đúng quy định, khiến số vụ ngộ độc thực phẩm (NĐTP) có chiều hướng gia tăng. Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) Nguyễn Thanh Phong cho biết, qua kiểm tra, cơ quan chức năng phát hiện nhiều cơ sở vi phạm về ATTP như không có giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP; điều kiện vệ sinh khu chế biến, nhà ăn, phòng ăn không đạt tiêu chuẩn; vi phạm về ATTP đối với trang thiết bị, dụng cụ chứa đựng thực phẩm; sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc...

Theo thống kê của Cục An toàn thực phẩm, từ năm 2010 đến nay, cả nước xảy ra 656 vụ NĐTP làm hơn 27 nghìn người mắc, trong đó 184 người tử vong. Trong các vụ NĐTP, riêng BĂTT đã có 84 vụ, làm 6.566 người mắc, trong đó có 6.059 người phải cấp cứu. Tính trung bình mỗi năm có 14 vụ NĐTP trong BĂTT làm 1.094,3 người mắc và 1.009,8 người phải nhập viện. Đáng chú ý, số vụ NĐTP tại các KCN, KCX không có biến động nhiều và có chiều hướng giảm, nhưng số người mắc lại tăng và ghi nhận nhiều vụ ngộ độc lớn làm hàng trăm người mắc tại các tỉnh Nghệ An, Trà Vinh, Long An và Tiền Giang. Nguyên nhân của 84 vụ NĐTP tại BĂTT nêu trên chủ yếu do độc tố (9/84 vụ); vi sinh vật (35/84 vụ); hóa chất (6/84 vụ) và còn 34 vụ chưa xác định được căn nguyên bằng xét nghiệm.

Hiện nay nhu cầu các BĂTT và các cơ sở cung cấp suất ăn sẵn tại KCN, KCX ngày càng tăng, chứa đựng nhiều nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe người lao động là do một bộ phận lớn các cơ sở có nhu cầu, chấp nhận sử dụng thực phẩm giá rẻ. Nguồn thực phẩm nguyên liệu cung cấp cho bếp ăn tập thể trong KCN, KCX rất đa dạng, khó kiểm soát; các cơ sở cung cấp suất ăn sẵn không ngừng gia tăng, nhưng nhiều cơ sở quy mô nhỏ, điều kiện cơ sở thủ công, khó kiểm soát yêu cầu về ATTP (phương tiện, dụng cụ chế biến, bảo quản, thời gian vận chuyển...). Trong khi đó, trách nhiệm bảo đảm ATTP của các cấp chính quyền địa phương, ban quản lý các KCN, KCX, chủ doanh nghiệp sử dụng dịch vụ ăn uống chưa cao. Chủ các doanh nghiệp còn khoán công tác bảo đảm ATTP cho nhà thầu cung cấp suất ăn cho công nhân. Trong khi đó, năng lực của cơ quan chức năng còn hạn chế.

Một bất cập hiện nay là nhiều địa phương có quy định, nếu kiểm tra, thanh tra đối với các doanh nghiệp nằm trong KCN, KCX phải thông báo trước từ 7 đến 10 ngày cho ban quản lý và phải được sự chấp thuận của chủ doanh nghiệp. Như vậy việc thanh tra, kiểm tra đột xuất tại bếp ăn tập thể gặp khó khăn. Cơ quan chức năng chỉ phát hiện vi phạm của doanh nghiệp cung cấp bữa ăn sau khi xảy ra NĐTP.Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp để giá trị khẩu phần ăn của một suất ăn cho công nhân thấp, có nơi mỗi suất ăn chỉ từ 10.000 đến 12.000 đồng, bao gồm cả lãi của đơn vị cung cấp suất ăn.

Cần giải pháp đồng bộ

ATTP tại các BĂTT rất quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe, tái sản xuất sức lao động nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lao động. Vì vậy, bảo đảm ATTP đối với BĂTT tại các KCN, KCX có ý nghĩa quan trọng, cần những giải pháp đồng bộ. Theo TS Nguyễn Thanh Phong, công tác bảo đảm ATTP đối với BĂTT tại các KCN, KCX cần tiếp tục thực hiện theo năm nguyên tắc đã quy định tại Luật An toàn thực phẩm. Đó là: Bảo đảm ATTP là trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm; là hoạt động có điều kiện; tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm phải chịu trách nhiệm về an toàn đối với thực phẩm do mình sản xuất, kinh doanh. Việc quản lý ATTP phải dựa trên cơ sở quy chuẩn kỹ thuật tương ứng, quy định do cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ban hành. Quản lý ATTP trong suốt quá trình sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên cơ sở phân tích nguy cơ đối với ATTP. Quản lý ATTP dựa trên phân công, phân cấp rõ ràng và phối hợp liên ngành. Quản lý ATTP phải đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Vì vậy, để tăng cường hiệu quả, tính bền vững trong công tác quản lý, bảo đảm ATTP, giám sát, phát hiện các vụ NĐTP ở bếp ăn tập thể tại các KCN, KCX cần đẩy mạnh việc quản lý, chỉ đạo của Ban chỉ đạo liên ngành vệ sinh ATTP tại địa phương; nâng cao trách nhiệm, hiệu lực, hiệu quả quản lý của UBND các cấp; huy động sự phối hợp tham gia của các đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội. Đẩy mạnh thông tin tuyên truyền phổ biến kiến thức, quy định của pháp luật về ATTP, phòng, chống NĐTP tại BĂTT cho các đối tượng sử dụng dịch vụ, cung cấp dịch vụ thức ăn sẵn và người tiêu dùng. Yêu cầu các doanh nghiệp chịu trách nhiệm bảo đảm ATTP cho đơn vị, ký cam kết giữa doanh nghiệp với y tế địa phương, thực hiện triệt để quy trình, kỹ thuật và nội dung kiểm thực ba bước, tăng cường tự kiểm tra của doanh nghiệp có BĂTT: khi nhập thực phẩm; trước khi nấu và chế biến; trước khi ăn.

Đối với các cơ quan chức năng, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra BĂTT, phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm. Đình chỉ hoạt động, xử lý nghiêm các vi phạm đối với các cơ sở cung cấp suất ăn sẵn, cơ sở tổ chức nấu ăn. Ưu tiên giám sát, xây dựng phương án điều tra, xử lý, khắc phục, nhằm phát hiện sớm vụ NĐTP lớn tại BĂTT. Đồng thời nghiên cứu và áp dụng những mô hình quản lý, mô hình kiểm soát ATTP trong kinh doanh dịch vụ ăn uống, BĂTT theo hướng bền vững, tiên tiến, phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội.

Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long cho rằng, các doanh nghiệp phải xác định sức khỏe công nhân là "sức khỏe" doanh nghiệp. Tuyệt đối không để cơ sở chưa có giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP, cung cấp suất ăn cho công nhân. Đồng thời, ưu tiên chính sách thuế, quỹ đất để khi xây dựng nhà máy là xây dựng luôn bếp ăn. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của ban quản lý các khu công nghiệp trong việc giám sát, nhắc nhở, hướng dẫn việc thực hiện các quy định về bảo đảm vệ sinh ATTP.