Móc túi hàng nghìn... nghìn người bệnh

Thủ phạm số 1 làm tăng giá thuốc

Kết luận của Đoàn thanh tra Bộ Y tế về việc thực hiện các quy định về quản lý giá thuốc phòng chữa bệnh cho người ghi rõ: "Giá thuốc tăng đối với các thuốc nhập khẩu ủy thác qua các công ty Việt Nam và do các công ty nước ngoài liên doanh phân phối như Công ty TNHH Zuellig Pharma Việt Nam (ZPV) có tỷ lệ tăng trung bình giá thuốc từ 2% -12%, có một số mặt hàng tăng từ 30%-60%".

Theo thống kê của Cục Quản lý Dược Việt Nam, trong tổng số 4.467 mặt hàng thuốc nước ngoài có số đăng ký tại Việt Nam với hơn 900 hoạt chất thì số hoạt chất thuộc ZPV chiếm khoảng 180 hoạt chất. Mà các thuốc do ZPV phân phối lại chủ yếu là các thuốc chuyên khoa đặc trị các bệnh tim mạch, ung thư, nội tiết với giá thường cao hơn nhiều lần so với thuốc sản xuất trong nước và thuốc của các nước trong khu vực.

Với nguồn tài chính lớn và kinh nghiệm trong phân phối nên ZPV đã nhanh chóng trở thành "bạn hàng thân thiết" của các "đại gia" sản xuất thuốc lớn nhất thế giới. Kể từ khi đặt chân được vào thị trường Việt Nam, ZPV đã nổi tiếng nhanh chóng nhờ việc phân phối cho 27 hãng dược phẩm lớn của thế giới như: Novartis, Bayre, Glaxo SmithKline... Mặc dù những tên thuốc này không nhiều nhưng việc nhập khẩu các loại thuốc đó từ các nguồn khác rất khó khăn. Những điều này đã tạo cơ hội cho ZPV khẳng định thế độc quyền trong phân phối dược phẩm của mình.

Một "mánh khóe" tăng giá thuốc của ZPV đã được Thanh tra Bộ Y tế phanh phui. Đó là ZPV không được phép cung cấp thuốc cho các đối tượng không được phép phân phối theo quy định như: nhà thuốc, bệnh viện, bán lẻ. ZPV đã hợp thức việc bán hàng đó bằng hình thức ký hợp đồng với Công ty cổ phần dược liệu Trung ương 2 (Phytopharma) với những điều khoản như sau: "Phytopharma là bên bán lại các sản phẩm cho khách hàng do ZPV chỉ định. Việc chỉ định Phytopharma theo hợp đồng này tạo hiệu lực cho mối quan hệ trong đó Phytopharma mua các sản phẩm từ ZPV và bán lại các sản phẩm đó cho khách hàng do ZPV xác định và với giá bán do ZPV quy định".

Nhưng trên thực tế Phytopharma nhận thông tin chỉ định việc phân phối thuốc cho nhà thuốc, bệnh viện, bán lẻ, loại thuốc, giá cả... từ ZPV cung cấp.  Phytopharma không trực tiếp thực hiện các công đoạn của quá trình phân phối mà chỉ xuất hóa đơn để cho nhân viên của ZPV tự xuất hàng, giao hàng từ kho của ZPV đến bệnh viện, nhà thuốc, bán lẻ và thu tiền...

Các "chân rết" của ZPV đã hoạt động hết công suất bằng việc 2 lần/ngày đưa thuốc đến các nhà thuốc ở thành phố lớn, 1 lần/ngày đối với các thành phố, thị xã nhỏ và 1-2 lần/tuần ở các địa phương khác...

ZPV đã tuỳ tiện tăng giá thuốc, còn người bệnh không còn cách nào khác phải để ZPV móc túi. Chính nhờ thị trường này mà công ty mẹ của ZPV là Zuellig Pharma Singapore đã có doanh thu tăng vùn vụt: năm 2001 là 47 triệu USD, 2002: 64 triệu USD, 2003: 70 triệu USD.

Nhìn thấy sai nhưng... để đó

Đến lúc này khi mà các sai phạm của ZPV bị phanh phui mới thấy rằng, các cơ quan quản lý nhà nước đã bất lực. Chỉ đến lúc giá thuốc đã lơ lửng trên trời, Bộ Y tế mà cụ thể là Cục Quản lý dược Việt Nam mới ra thông báo: "Đến hết ngày 6-9-2004, ZPV sẽ chấm dứt hoạt động nhập khẩu ủy thác và phân phối thuốc nhập khẩu vào thị trường Việt Nam".

Lý do phải chấm dứt hoạt động đó không phải vì ZPV là thủ phạm tăng giá thuốc trên thị trường mà vì đã đến lúc giấy phép hoạt động của ZPV hết hạn sau ba năm hoạt động. Một cái sai về quản lý nhà nước ngay từ đầu đã bị bỏ qua. Tại sao ZPV hoạt động về nhập khẩu, phân phối dược phẩm lại được Sở Kế hoạch - Đầu tư Hà Nội cấp phép (giấy phép đầu tư số 08/GP-KCN-HN) vào cuối năm 2001. Theo quy định, dược phẩm nằm trong nhóm B, nhóm hàng hóa đặc biệt phải do cơ quan cấp bộ trở lên cấp phép. Và đến thời điểm hiện tại cũng chưa có văn bản pháp luật nào của Việt Nam cho phép đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực nhập khẩu và phân phối thuốc trong nước. Vậy mà ZPV đã "đàng hoàng" có trong tay "chiếc bùa hộ mệnh".

Những uẩn khúc đằng sau tờ cấp phép của ZPV đến lúc này vẫn còn bí ẩn. Chỉ biết rằng, kể từ khi ZPV là nhà phân phối dược phẩm nước ngoài duy nhất tham gia vào phân phối thuốc trên thị trường Việt Nam cũng là lúc liên tiếp xảy ra các cơn sốt giá.

Vì sao ZPV lại có thể lũng đoạn thị trường thuốc trong thời gian dài như vậy mà không có biện pháp khống chế? Mặc dù Bộ Y tế cho rằng: "Việc cho phép ZPV được phân phối trực tiếp tại Việt Nam dẫn đến việc độc quyền phân phối thuốc, đặc biệt đối với những loại thuốc chuyên khoa sâu, đặc trị là một trong những nguyên nhân không kiểm soát được giá nhập khẩu các loại thuốc này".

Nhưng chính Bộ Y tế lại không nhìn ra những yếu kém của mình trong việc cấp phép các thuốc ngoại nhập vào Việt Nam mà không có biện pháp quản lý. Một việc làm không khó là mỗi loại thuốc khi đăng ký bắt buộc phải kê khai giá nhập khẩu, giá bán tại Việt Nam... đã bị bỏ qua trong suốt thời gian dài.

Đến bây giờ, giá thuốc chữa bệnh đặc biệt là thuốc ngoại nhập, qua vài "cơn sốt", đã quá tầm với của đa số người bệnh. Thuốc sẽ còn tiếp tục tăng trong tháng 4, tháng 5, tháng 6 tới - đó là nhận định của các nhà buôn thuốc. Điều này rất có thể xảy ra bởi các giải pháp để bình ổn giá thuốc của Bộ Y tế vẫn còn đang trong quá trình soạn thảo và đến tháng 7 mới có hiệu lực. Và đây chắc chắn sẽ là cơ hội cho ZPV tiếp tục đưa giá thuốc lên "mây xanh" trước khi phải "hạ cánh an toàn" với một túi tiền đầy ăm ắp.

"Việc tăng giá thuốc bất hợp lý trong thời gian qua có nguyên nhân khách quan, nhưng nguyên nhân chủ yếu là do những yếu kém, bất cập trong công tác quản lý...". Đó là ý kiến của Thủ tướng Phan Văn Khải về nhưng cơn "sốt" giá thuốc bất thường vừa qua. Để ổn định giá thuốc, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu:

Rà soát, tổ chức và chấn chỉnh khâu nhập khẩu thuốc, hệ thống cung ứng thuốc, xác định rõ vai trò, trách nhiệm của các doanh nghiệp dược Nhà nước. Có các biện pháp mạnh để chống độc quyền và liên kết độc quyền trong nhập khẩu và phân phối thuốc.

Các ngành: Y tế, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư phối hợp lập đề án về việc ứng tiền mua thuốc cho các bệnh viện công, dự trữ quốc gia về thuốc.

Bộ Tài chính xem xét việc điều tiết thuế đối với mặt hàng thuốc.

Bộ Y tế tăng cường năng lực thanh tra của Cục Quản lý dược, xử lý nghiêm những vi phạm của các cơ sở kinh doanh thuốc.

ĐỨC DŨNG
(Tin tức)