“Mô hình Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực sẽ gần với dân hơn”

Khắc phục hạn chế, bất cập

Theo Tờ trình của Tòa án nhân dân tối cao, việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực sẽ góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập về việc tổ chức Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay.

Hiện nay do được tổ chức theo đơn vị hành chính cấp huyện, nên số lượng các Toà án nhân dân cấp huyện hiện nay là rất lớn và đang có xu hướng tăng lên do có sự chia, tách, thành lập mới các đơn vị hành chính cấp huyện. Theo Tờ trình, “có nơi quá nhiều việc, ngược lại có nơi lại quá ít việc”.

Trung tướng Trần Văn Độ, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho rằng: Việc thành lập các tòa án sơ thẩm thẩm khu vực sẽ thay thế cho các tòa án huyện hiện nay, qua đó sẽ tạo điều kiện tập trung về nhân lực, vật lực cho ngành tòa án. “Thực tế cho thấy, hiện nay có nhiều tòa án cấp huyện, nhất là ở các vùng miền núi mỗi năm chỉ xử được vài ba vụ, rất lãng phí”. Đại biểu phản ánh.

Đại biểu Độ cho rằng, hạn chế duy nhất của việc thành lập tòa sơ thẩm khu vực là không gần dân về mặt địa lý, có nơi phải cách dăm chục cây số. Để khắc phục, chúng ta có nhiều biện pháp như tòa đến tận nơi để thụ lý cho dân. Ví dụ khi khi dân phản ánh đến tư pháp xã có vụ án muốn kiện thì tòa sẽ về đó để thụ lý, đồng thời xét xử lưu động. “Tôi cho rằng như vậy sẽ gần với dân hơn, đó là điều rất tốt”.

Nhiều người băn khoăn liệc xây dựng tòa khu vực cũng đồng nghĩa với việc xóa bỏ các tòa cấp huyện đã có, như thế có gây ra sự lãng phí ? Ông Trần Văn Độ giải thích: Trên thực tế thì trụ sở các tòa án ở khu vực miền núi cũng chưa đến đâu cả. Về tương lai thì ở đâu cũng vậy, Tòa án phải được xây dựng cho đàng hoàng bởi đó là nơi Nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Theo ông, kinh phí đầu tư thì dù là khu vực hay huyện đều cũng phải đầu tư xây dựng khang trang. Việc thành lập Tòa sơ thẩm thì nhân sự sẽ tập trung hơn, bởi vì nhiều tòa hiện chỉ có một thẩm phán, một chánh án rất khó làm việc. Chẳng án, như huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) mỗi năm chỉ thụ lý 20 vụ án.

“Các huyện vùng xa mỗi năm chỉ khoảng 20 vụ án, ba huyện là 60 vụ án, thì tòa hoàn toàn có thể đến với người dân. Đối với vùng đồng bằng, mỗi năm có hàng trăm, hàng nghìn vụ án, theo Trung tướng Trần Văn Độ, thì “không thành lập tòa khu vực”.

Tránh dàn trải, bình quân, lãng phí

Về tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm trong hệ thống Tòa án nhân dân, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tán thành việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực.

Bên cạnh khắc phục những hạn chế, bất cập về việc tổ chức Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay, sẽ tăng cường tính độc lập của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực trong xét xử, tập trung đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ, tránh dàn trải, bình quân, lãng phí.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng việc tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với địa bàn rộng, gây khó khăn trong việc đi lại cho người dân. Tờ trình cần lý giải rõ hơn việc khắc phục vấn đề này.

Theo đại biểu Đỗ Văn Đương (ảnh), Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội: Vấn đề quan trọng nhất của việc thành lập Tòa án cấp khu vực hay không nằm ở chỗ tính độc lập của người Thẩm phán khi xét xử.

“Đó là người không bị chi phối bởi tác nhân nào, loại bỏ được những yếu tố tác động từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân vào quá trình xét xử. Tòa án cấp huyện hiện nay chỉ vướng loại án hành chính”. Đại biểu Đương nhấn mạnh.

Ông Đương lập luận, nếu chúng ta thành lập Tòa án khu vực, thì về cơ bản chỉ “đổi tên”. Nếu ở các huyện miền núi vốn đã xa xôi cách trở rồi, chẳng hạn địa bàn huyện Mường Tè (Lai Châu) cách trung tâm hàng trăm cây số, tổ chức theo mô hình vậy, người dân đi lại làm sao?

Đại biểu Đỗ Văn Đương đề nghị cần thảo luận kỹ lưỡng cái được, cái chưa được trong soạn thảo mô hình này. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay nếu như thành lập Tòa án khu vực thì rất tốn kém, vì “một mặt đầu tư lớn để xây dựng trụ sở, mặt khác làm xáo trộn cuộc sống hàng nghìn công chức ngành tòa án”.

Đại biểu Trần Du Lịch (ảnh dưới), Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh cũng đề nghị Dự thảo luật cần thể hiện rõ hơn vai trò của Tòa án nhân dân tối cao tham gia kiểm soát ở quyền hành pháp của Chính phủ.

Theo đại biểu, lần này chúng ta xem xét ba luật: Luật tổ chức Chính phủ, Luật tổ chức Tòa án và Luật tổ chức Quốc hội, cần thể hiện tư tưởng mới của Hiến pháp là không chỉ phân công nhiệm vụ, mà còn kiểm soát các quyền, các quyền kiểm soát lẫn nhau.

Ông Trần Du Lịch bày tỏ đồng tình mô hình Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực, thay vì Tòa án cấp huyện. - Điều này tránh tình trạng có địa phương cấp huyện miền núi không có vụ việc mà vẫn tồn tại bộ máy giống như vùng đồng bằng với hàng trăm, hàng nghìn vụ việc, ông Lịch nói.