Nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng cho hoạt động vận tải khách đã được các chuyên gia, nhà quản lý hiến kế.
Vướng mắc trong quản lý
Theo ông Lương Duyên Thống, Trưởng phòng Quản lý vận tải, phương tiện và người lái (Cục Ðường bộ Việt Nam), mỗi ngày, có hàng nghìn chuyến xe hợp đồng trá hình đón, trả khách, thu tiền như tuyến cố định. Những nhà xe này sử dụng nhiều hình thức để gom khách lẻ rồi lập thành danh sách cụ thể, hợp thức hóa, giả mạo hợp đồng tour du lịch nhằm qua mặt lực lượng chức năng.
Trong khi cơ quan quản lý nhà nước vẫn chưa tìm được giải pháp quản lý hữu hiệu thì xe hợp đồng ngày càng phát triển, loại hình này đang chiếm đến 70% số xe vận tải khách. Tình trạng xe hợp đồng trá hình diễn biến phức tạp thời gian qua khiến Nhà nước thất thu thuế, phá vỡ quy hoạch tuyến vận tải, ảnh hưởng hiệu quả đầu tư của các bến xe, tiềm ẩn nguy cơ ùn tắc, tai nạn giao thông.
Hiện các quy định về quản lý kinh doanh vận tải xe hợp đồng tương đối rõ nhưng lại thiếu công cụ quản lý. Các địa phương đề xuất Cục Ðường bộ Việt Nam có phần mềm phát hiện vi phạm của phương tiện, lực lượng thanh tra giao thông, cảnh sát giao thông sẽ căn cứ trên cơ sở đó để xử lý. Quy định yêu cầu gửi hợp đồng, danh sách hành khách về Sở Giao thông vận tải địa phương trước chuyến đi cũng là giải pháp quan trọng nhưng mỗi ngày, ở các thành phố lớn có hàng nghìn hợp đồng gửi về khiến việc xử lý thủ công mất rất nhiều công sức.
Mới đây, Cục Ðường bộ Việt Nam đã đề xuất cho xe hợp đồng vào bến để quản lý tốt hơn, nhưng nếu 240 nghìn xe hợp đồng ở Hà Nội đều vào bến thì chắc chắn không thể đủ bến cho xe. Một số doanh nghiệp vận tải khác thì cho rằng, việc đưa xe hợp đồng vào bến không phải giải pháp căn cơ vì doanh nghiệp hoạt động theo hiệu quả kinh tế. Ngày hôm nay thấy có hiệu quả họ xin vào, nhưng ngày mai không hiệu quả họ sẽ tìm cách để ra.
Các doanh nghiệp vận tải kỳ vọng, việc sửa đổi các văn bản, quy định liên quan tới đây sẽ tháo gỡ được khó khăn, giúp xe tuyến cố định có thể cạnh tranh bình đẳng với xe hoạt động theo hình thức hợp đồng. Theo ông Khúc Hữu Thanh Hải, Giám đốc Công ty cổ phần Vận tải thương mại và dịch vụ Ðất Cảng, mong muốn của doanh nghiệp vận tải là hoạt động kinh doanh có hiệu quả, bài toán đặt ra không phải doanh nghiệp vận tải vào bến hay không mà là khách có vào bến hay không. Xe hợp đồng phát triển do nhu cầu đòi hỏi từ thực tế của người dân. Ðiều quan trọng là cần tìm phương pháp quản lý, nâng cấp chất lượng dịch vụ vận tải.
"Ðơn cử, trước đây vào dịp lễ Tết, việc đi lại, vận tải ở bến xe rất cực khổ và người dân gặp nhiều khó khăn. Nhưng hiện nay, từ môi trường cạnh tranh, người dân ra bến đi xe rất thoải mái, không thể nói xe hợp đồng đang "bóp chết" xe tuyến cố định. Nói xe hợp đồng là nguyên nhân gây ùn tắc, tai nạn cũng chỉ cảm tính bởi chưa có thống kê về điều này. Do đó, siết hay mở như thế nào là điều các cơ quan quản lý cần cân nhắc, phải tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi đi lại với giá vé hợp lý", ông Hải nhấn mạnh.
Nhận diện rõ để có giải pháp
Theo ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô-tô Việt Nam, hiện nay, chỉ doanh nghiệp hoặc hợp tác xã mới được đăng ký kinh doanh vận tải hành khách theo tuyến cố định, các đơn vị này không được tự ý tăng chuyến theo cung cầu thị trường; việc tăng, giảm chuyến phải báo cáo bến xe, Sở Giao thông vận tải; xe phải vào bến, thậm chí tăng giá vé cũng phải kê khai và báo cáo. Trong khi đó, xe hợp đồng chỉ cần có xe và phù hiệu là hoạt động, hộ kinh doanh cũng có thể tham gia, việc bảo đảm an toàn giao thông của hộ kinh doanh rất hời hợt.
Xe hợp đồng hiện đạt khoảng 240 nghìn chiếc, gấp 14 lần xe tuyến cố định, tuy nhiên không phải tất cả đều chạy trá hình tuyến cố định. Xe hợp đồng tạm chia thành ba nhóm: Nhóm thứ nhất là xe hợp đồng theo định kỳ chở công nhân, đưa đón chuyên gia đến các khu công nghiệp, đưa đón học sinh, số này chiếm phần lớn và có xu thế tăng lên, việc gia tăng xe hợp đồng là dễ hiểu.
Nhóm thứ hai là xe hợp đồng theo chuyến, thường chở khách đám cưới hỏi, tổ chức sự kiện ở các trường học. Nhóm thứ ba là loại xe hợp đồng chia sẻ, nhiều hành khách khác nhau cùng sử dụng chung một dịch vụ trên một chuyến xe. Và đây là nhóm mà các cơ quan quản lý coi là hình thức xe hợp đồng trá hình, cần phải có giải pháp quản lý, song số lượng xe này hiện nay chưa có thống kê chính xác.
Theo bà Tạ Thị Phương Lan, Phó Vụ trưởng Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, cá nhân (Tổng cục Thuế), hiện chính sách thuế không phân biệt loại hình, theo nguyên tắc tự khai tự nộp, tự chịu trách nhiệm. Trong lĩnh vực giao thông, đối với những xe đã được cấp phù hiệu, ngành thuế đang quản lý tốt vì có dữ liệu ngành giao thông vận tải, việc thu thuế cũng thuận lợi hơn thông qua việc phát hành hóa đơn điện tử. Khi áp dụng công nghệ, việc quản lý và thu thuế thuận tiện rất nhiều, gần như thu được 100%.
Hiện chính sách thuế không phân biệt loại hình, theo nguyên tắc tự khai tự nộp, tự chịu trách nhiệm. Trong lĩnh vực giao thông, đối với những xe đã được cấp phù hiệu, ngành thuế đang quản lý tốt vì có dữ liệu ngành giao thông vận tải, việc thu thuế cũng thuận lợi hơn thông qua việc phát hành hóa đơn điện tử. Khi áp dụng công nghệ, việc quản lý và thu thuế thuận tiện rất nhiều, gần như thu được 100%.
Bà Tạ Thị Phương Lan, Phó Vụ trưởng Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, cá nhân (Tổng cục Thuế)
Ông Lương Duyên Thống cho biết, cùng với việc sửa đổi các quy định pháp luật, cơ quan quản lý sẽ ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin để tập trung xử lý xe hợp đồng vi phạm. Hiện nay, dự thảo Nghị định 10/2020/NÐ-CP (sửa đổi) đã trình Chính phủ, sau khi lấy ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp. Thời gian tới, nếu thấy các quy định chưa phù hợp, việc lấy ý kiến góp ý, tiếp thu sẽ vẫn tiếp tục được tiến hành.
Dự kiến đến tháng 5/2024, Luật Ðường bộ và Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ được thông qua, toàn bộ các nghị định, thông tư quy định về điều kiện kinh doanh vận tải sẽ tiếp tục được điều chỉnh. Vừa qua, có tình trạng phù hiệu xe bị thu hồi nhưng doanh nghiệp không nộp lại mà vẫn tiếp tục hoạt động. Tới đây, sẽ bổ sung quy định các phương tiện này được cảnh báo đăng kiểm, tương tự như các xe vi phạm giao thông chưa chấp hành phạt nguội; ngừng giải quyết thủ tục hành chính với doanh nghiệp chưa chấp hành nộp phù hiệu, biển hiệu.
