Thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là kết quả của quá trình đấu tranh gian khổ và anh dũng suốt 30 năm của toàn Ðảng, toàn dân và toàn quân ta dưới sự lãnh đạo của Ðảng. Trong đó, có sự đóng góp to lớn của cuộc đấu tranh bảo vệ an ninh - trật tự vô cùng gay go, phức tạp, quyết liệt, mà lực lượng Công an nhân dân là nòng cốt.
Bước vào những năm đầu thập niên 1950, trước thất bại ngày càng nặng nề của thực dân Pháp ở Ðông Dương, để cứu vãn sự sụp đổ của thực dân Pháp, đế quốc Mỹ đã can thiệp ngày một sâu vào Việt Nam. Mỹ tăng viện trợ quân sự cho Pháp, đưa cố vấn vào nước ta và đẩy mạnh các hoạt động tình báo gián điệp chuẩn bị kế hoạch thay chân Pháp ở Việt Nam và Ðông Dương. Khi thực dân Pháp bị thất bại ở Ðiện Biên Phủ buộc phải ký Hiệp định Geneve về lập lại hòa bình ở Ðông Dương, Mỹ đã trắng trợn hất cẳng Pháp, đưa Ngô Ðình Diệm từ Mỹ về miền nam, xây dựng chế độ độc tài gia đình trị họ Ngô; tăng cường viện trợ quân sự, đưa nhiều cố vấn Mỹ vào miền nam nước ta, thành lập chi nhánh CIA tại Sài Gòn và thiết lập hệ thống tình báo, gián điệp, cảnh sát đặc biệt, tiến hành khủng bố, đàn áp đẫm máu phong trào cách mạng miền nam và trả thù những người kháng chiến cũ. Với chính sách "tố cộng, diệt cộng", "thà giết nhầm còn hơn bỏ sót" rất dã man, tàn bạo, đế quốc Mỹ âm mưu trong một thời gian ngắn biến miền nam thành thuộc địa kiểu mới, căn cứ quân sự của Mỹ để ngăn cản làn sóng cách mạng đang tràn xuống Ðông - Nam Á, đồng thời biến miền nam Việt Nam thành bàn đạp tiến công ra miền bắc và hệ thống XHCN.
Trước tình hình đó, các chiến sĩ công an miền nam được Ðảng lựa chọn và bố trí ở lại hoạt động đã tham gia Ban địch tình của các cấp ủy, nắm tình hình âm mưu, hoạt động của địch, tham mưu cho Ðảng những chủ trương, biện pháp, kịp thời đối phó sự khủng bố, đàn áp khốc liệt của kẻ thù để bảo vệ Ðảng, bảo vệ cơ sở, phong trào cách mạng và tiến lên cùng đồng bào miền nam làm nên cuộc Ðồng khởi 1959 - 1960.
Ngày 20-12-1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền nam Việt Nam được thành lập, phong trào cách mạng ở miền nam ngày một phát triển rộng khắp. Trước tình hình và nhiệm vụ mới của cách mạng, Xứ ủy Nam Bộ (sau đổi là T.Ư Cục) quyết định thành lập Ban Bảo vệ an ninh Xứ ủy các cấp (sau đổi thành Ban An ninh). Dưới sự lãnh đạo của T.Ư Cục và các cấp ủy, được nhân dân thương yêu, đùm bọc; sự giúp đỡ và chi viện của công an miền bắc, lực lượng an ninh miền nam ngày một phát triển, có hệ thống tổ chức từ T.Ư đến các khu, tỉnh, huyện và xã, ấp. Lực lượng an ninh miền nam chiến đấu kiên cường suốt 15 năm (1960 - 1975) trên cả ba vùng chiến lược: rừng núi, đồng bằng, thành thị, góp phần cùng quân và dân ta phá kế hoạch dồn dân lập ấp chiến lược, bình định "tát nước bắt cá" của địch, đẩy mạnh diệt ác phá kèm, mở rộng vùng giải phóng, góp phần giành quyền làm chủ cho hàng vạn quần chúng khỏi ách kìm kẹp của địch, xây dựng, củng cố chính quyền cách mạng. Lực lượng An ninh vũ trang và Trinh sát vũ trang ở khắp nơi đã chiến đấu kiên cường, dũng cảm, chống trả quyết liệt những trận càn quét của địch hòng tìm diệt các cơ quan đầu não của ta. Có những trận tương quan lực lượng hết sức chênh lệch, cả về lực lượng và phương tiện vũ khí, nhưng cuối cùng địch đã thất bại thảm hại. Cơ quan đầu não và lực lượng cách mạng của ta được bảo vệ tuyệt đối an toàn. Trong các thành phố, thị xã, thị trấn, lực lượng An ninh đô thị và Trinh sát vũ trang tổ chức trừ diệt những tên ác ôn ngoan cố như Trần Văn Văn, Nguyễn Văn Chữ, Nguyễn Văn Bông..., liên tục tiến công các mục tiêu mà địch cho là "bất khả xâm phạm" như trung tâm chiêu hồi, căn cứ quân sự, Tổng nha Cảnh sát, Cảnh sát đô thành Sài Gòn, Ðại sứ quán Mỹ..., gây hoang mang trong hàng ngũ địch. Lực lượng an ninh trong toàn miền đã tổ chức tuyên truyền, giáo dục quần chúng nâng cao cảnh giác trước âm mưu "tình báo nhân dân" của địch; liên tục phát động phong trào "bảo mật phòng gian", vận động quần chúng đấu tranh làm thất bại các kế hoạch tình báo, "Phượng hoàng", "kế hoạch Hải Yến", "kế hoạch Thiên nga", "kế hoạch chiêu hồi" của Mỹ - ngụy. Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (1968) và Tổng tiến công Xuân 1975, lực lượng an ninh huy động hàng vạn phương tiện phục vụ chiến dịch, vận động quần chúng nổi dậy, hàng nghìn cơ sở làm nhiệm vụ dẫn đường và đi đầu trong công tác nắm tình hình địch, tham gia tiến công chiếm lĩnh những mục tiêu trọng yếu được phân công; kịp thời truy bắt những tên ác ôn chạy trốn, góp phần cùng quân và dân ta làm nên Ðại thắng mùa xuân năm 1975 lịch sử.
Ðối với miền bắc, ngay từ khi Hiệp định Geneve được ký kết, đế quốc Mỹ đã tiến hành cuộc chiến tranh gián điệp hết sức thâm độc và xảo quyệt. Chúng tuyển chọn hàng trăm điệp viên đưa đi huấn luyện cấp tốc để cài cắm vào các địa bàn trọng yếu, những cơ sở chính trị, kinh tế, quốc phòng, các cơ quan, nhà máy, xí nghiệp và các vùng mà chúng phải bàn giao cho ta. Sau khi miền nam đồng khởi, đế quốc Mỹ đã triển khai "chiến tranh bí mật", chiến tranh gián điệp, chiến tranh tâm lý đối với miền bắc. Chúng ồ ạt tung hàng trăm toán gồm hàng nghìn tên gián điệp biệt kích vào miền bắc nước ta để điều tra tình báo và tiến hành các hoạt động phá hoại. Ðặc biệt, chúng tập trung điều tra về chủ trương, đường lối của Ðảng ta đối với cách mạng miền nam, sự ủng hộ, viện trợ của các nước XHCN đối với cuộc kháng chiến của nhân dân ta. Liều lĩnh và nguy hiểm hơn, là chúng tiến hành liên tiếp hai cuộc chiến tranh phá hoại miền bắc nhằm gây rối an ninh, trật tự, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn. Kết hợp với chiến tranh phá hoại, chúng đẩy mạnh các hoạt động tình báo gián điệp theo phương thức ẩn nấp P86 và T72. Ðồng thời, chúng câu móc với số phản động, đặc biệt là bọn phản động lợi dụng tôn giáo, dân tộc để tập hợp lực lượng, xây dựng ngọn cờ để nổi dậy thực hiện âm mưu "ngoài đánh vào, trong nổi dậy".
Dưới sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Ðảng và Bác Hồ kính yêu, lực lượng công an miền bắc đã phát động mạnh mẽ phong trào quần chúng "Bảo vệ trị an" và "bảo mật phòng gian", kết hợp với các biện pháp nghiệp vụ, tạo nên thế trận an ninh nhân dân rộng khắp. Nhờ đó, chúng ta đã bóc gỡ toàn bộ mạng lưới gián điệp Mỹ - Pháp cài lại miền bắc; sử dụng trò chơi nghiệp vụ dùng địch đánh địch, ta đã câu nhử bắt 78 toán và 463 tên gián điệp biệt kích với hàng chục tấn thuốc nổ, súng đạn, lương thực và thuốc men; đánh chặn hàng chục toán gián điệp xâm nhập bằng đường biển và giới tuyến, làm thất bại hoàn toàn chiến tranh gián điệp của địch. Công an nhân dân miền bắc đã tiến hành "tập trung cải tạo" những đối tượng có hành vi chống phá cách mạng và tổ chức cho quần chúng giáo dục cải tạo các đối tượng có nguy hại cho an ninh - trật tự, làm mất chỗ dựa và cơ sở xã hội mà kẻ địch có thể móc nối, lợi dụng, thực hiện đúng phương châm của Ðảng và Bác Hồ đã đề ra là "giữ dưới đất là chính, giữ bên trong là chính", "quét sạch nhà để đón những người khách không mời mà đến".
Trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, lực lượng công an đã tổ chức bảo vệ các cơ quan và các đồng chí lãnh đạo của Ðảng, Nhà nước và nhân dân an toàn; bảo vệ tài sản của Nhà nước, tính mạng và tài sản của nhân dân, bảo vệ thông suốt các tuyến đường giao thông huyết mạch để bảo đảm chi viện sức người, lương thực, thực phẩm, thuốc men, vũ khí, đạn dược cho tiền tuyến. Các lực lượng Công an nhân dân sát cánh cùng các lực lượng vũ trang chiến đấu kiên cường, hạ hàng trăm máy bay của giặc Mỹ và giải quyết những hậu quả do chiến tranh phá hoại của Mỹ gây ra.
(*) Trích Báo cáo đề dẫn tại Hội thảo Lực lượng Công an Nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
