Dự báo sớm tình hình
Thời gian qua, việc giá xăng dầu liên tục tăng mạnh trên thị trường thế giới và nội địa, đã được dư luận đặc biệt quan tâm. Nguyên nhân của tình hình, tác động và hệ lụy, xu thế và triển vọng, thái độ và cách ứng phó của Chính phủ, doanh nghiệp và xã hội đối với vấn đề này đang là những chủ đề nóng trên các diễn đàn và phương tiện thông tin đại chúng. Để làm rõ hơn về nội dung này, ngày 23/3, Báo Công thương tổ chức tọa đàm với chủ đề "Phát huy vai trò quản lý Nhà nước trong điều hành giá xăng dầu".
Về tổng thể, trong hoạt động điều hành liên quan đến trực tiếp đến giá xăng dầu, hay rộng hơn ổn định vĩ mô, đã được Chính phủ và các bộ, ngành, trực tiếp đóng vai trò chủ công là Bộ Công thương và Bộ Tài chính đang nỗ lực rất cao và xử lý hài hòa vấn đề. Bộ Công thương khẳng định xăng dầu là mặt hàng chiến lược có ý nghĩa không chỉ kinh tế, mà còn cả về xã hội và chính trị. Ổn định nguồn cung và giá xăng dầu là nhiệm vụ quan trọng.
Theo ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương), trước diễn biến thị trường xăng, dầu thế giới có nhiều bất định thời gian qua, thời gian qua, Bộ Công thương đã chủ động trong công tác dự báo tình hình, trong đó đã có những nghiên cứu và dự báo rất sớm. Ngay từ khi chiến sự Nga-Ukraine xảy ra, Bộ Công thương đã có báo cáo gửi Chính phủ về tình hình địa chính trị, cũng như nguồn cung xăng dầu trên thế giới có khả năng bị gián đoạn. Đặc biệt là khi các nước Opec+ nhóm họp nhiều lần, nhưng việc đưa ra sản lượng không như cam kết, hay đàm phán Iran không tiến triển, dẫn tới nguồn cung không có khả năng đáp ứng đủ, trong khi nhu cầu phục hồi kinh tế, tổng cầu về xăng dầu tăng lên rất mạnh sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát.
Với sự dự báo sớm, phán đoán khả năng gián đoạn nguồn cung cục bộ của tình hình năng lượng thế giới, Bộ Công thương đã chỉ đạo các công ty xăng dầu đầu mối có kế hoạch nhập khẩu xăng dầu để bảo đảm nguồn cung, an ninh năng lượng trong mọi tình huống.
Thêm công cụ hỗ trợ
Để điều hành giá xăng dầu bám sát diễn biến giá xăng dầu thế giới, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu, ông Trần Duy Đông cho rằng cần có dư địa, công cụ để can thiệp để hài hòa lợi ích của các bên, đó là Nhà nước, người dân, doanh nghiệp.
Tuy nhiên, về lâu dài phải tính tới công cụ thuế linh hoạt hơn, tính tới bàn toán giảm thuế môi trường, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, thuế nhập khẩu và phải có chiến lược tiết kiệm, chuyển đổi dần trong cơ cấu sử dụng năng lượng thân thiện hơi với môi trường.
Thậm chí trong cơ cấu về xăng, có đề xuất giảm thuế nhập khẩu bã ngô, nhiên liệu Ethanol, khi giá các loại nhiên liệu sinh học đang thấp so với nhiên liệu hóa thạch, qua đó khuyến khích sử dụng xăng sinh học.
Ngoài ra, có các gói an sinh xã hội, hỗ trợ trực tiếp cho các đối tượng kinh doanh trực tiếp xăng dầu, hay người sử dụng xăng dầu; cần tính tới cơ chế để tăng dự trữ quốc gia, tách bạch dự trữ quốc gia ra khỏi dự trữ lưu thông phân phối làm sao trong quy hoạch sản xuất để tăng dự trữ từ sản xuất đến lọc dầu, dự trữ về lọc dầu và thành phẩm.
Ông Trịnh Quang Khanh - Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam khẳng định: Dự báo giá xăng dầu rất khó vì phụ thuộc vào yếu tố địa chính trị, nguồn cung, thời tiết...
Đơn cử trong tháng 3, thời cao điểm, giá xăng đã tăng lên đến 130 USD/thùng. Khi có thông tin Nga-Ukraine có thể ký được hiệp định hoà bình, giá dầu đã ngay lập tức giảm còn 99 USD/thùng. Tuy nhiên, hôm qua, giá dầu lại lên đến 116 USD/thùng. Do đó, diễn biến của giá xăng dầu phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố.
Trước thực tế trên, ông Trịnh Quang Khanh đề xuất việc đáp ứng đầy đủ nguồn cho phát triển kinh tế, tiêu dùng của người dân dựa trên dự báo nhu cầu của cơ quan quản lý. Để đảm bảo nguồn cung, các thương nhân đầu mối nên đa dạng hoá thị trường nhập khẩu.
Mặt khác, Hiệp hội kiến nghị với Bộ Tài chính trên cơ sở sắc thuế hiện nay là 8% với xăng, 10% thuế tiêu thụ đặc biệt, cũng nên có thể thu theo thuế tuyệt đối như thuế bảo vệ môi trường.
Ngoài ra, Hiệp hội đề nghị tăng cường kiểm tra, kiểm soát không chỉ với các đại lý xăng dầu mà còn với thương nhân phân phối, thương nhân đầu mối... xem việc chấp hành quy định pháp luật, dự trữ theo đúng quy định hay không.
Bên cạnh đó, trung tuần tháng 4 này, Hiệp hội sẽ triển khai nhiệm vụ đánh giá 3 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ các tháng cuối năm. Giá tăng đột biến như trong thời gian vừa rồi thì việc có bảo hiểm giá sẽ rất tốt. Các đơn vị được lựa chọn các hợp đồng tương lai.
Hơn nữa, Hiệp hội cũng đề xuất việc tuyên truyền để sử dụng tiết kiệm nhiên liệu, chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, năng lượng thân thiện với môi trường.
Tạo dự trữ chiến lược xăng dầu quốc gia
Tại tọa đàm, chuyên gia kinh tế, TS Lê Đăng Doanh cho rằng, hiện nay, xăng dầu đóng góp 3,52% GDP và chi tiêu cho xăng dầu chiếm 1,5% trong tổng tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình. Trong khi, giá xăng chịu biến động rất lớn trên thế giới, tất cả các nước đều phải gánh chịu.
“Vì vậy, Việt Nam cần có chiến lược lâu dài, đặc biệt cần tạo dự trữ chiến lược xăng dầu quốc gia để bảo đảm sự an toàn về năng lượng và cho hoạt động của kinh tế”, TS Lê Đăng Doanh nói.
Ngoài ra, cũng theo TS Lê Đăng Doanh, để giảm phụ thuộc vào xăng, chúng ta cần có một chiến lược như chuyển mạnh sang sử dụng vận tải đường sông, đồng thời đẩy mạnh sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng tái tạo để giảm bớt sử dụng xăng dầu. Đồng thời, cần phải có những biện pháp tốt hơn để sử dụng năng lượng sinh học bởi hiện đất nước của chúng ta có rất nhiều tiềm năng.
