Làm giàu trên lũ

An Phước, Tân Phước (huyện Tân Hồng); Tân Công Sính (huyện Tam Nông) là ba xã khác thường trên biên giới tây nam thuộc địa phận của tỉnh Đồng Tháp. Khác thường ở chỗ nó được lập nên hoàn toàn trái ngược với quy luật hình thành làng, xã ở Nam Bộ: Chỉ gồm toàn người nghèo "không cục đất chọi chim", đến từ 24 huyện thuộc 18 tỉnh, thành trong cả nước, nhưng phải chống chọi với thiên tai và đói nghèo trên rốn lũ, rốn phèn của Đồng Tháp Mười (ĐTM). Bài toán đặt ra 20 năm trước cũng chẳng khác gì 1.043 ngôi làng "chỉ gồm toàn người nghèo" có tên gọi mới là CTDC vùng lũ hiện giờ. Điểm khác biệt duy nhất là thay vì vay vốn "256" tôn cao nền nhà, rồi vốn "105" mua nền và mua nhà lắp ghép (NLG), dân nghèo ba xã có hẳn một "thế lực kinh tế" là Nông trường (NT) quân đội Giồng Găng trước đây, Đoàn kinh tế - quốc phòng (KTQP) 959 ngày nay làm hậu thuẫn cho mình. Chính sự khác biệt ấy đã làm nên chuyện lạ.

Cụm dân cư vượt đỉnh lũ 

Cái lạ đầu tiên ở TDC Phú Hiệp - K.12 là đơn vị tổ chức thi công không theo cao trình "2000+5" (cao hơn năm tấc so với đỉnh lũ năm 2000) như hướng dẫn của Bộ Xây dựng mà xây cao hơn tới 10 tấc. Và đây không phải lần đầu những người lính khẩn hoang "xé rào". Vào năm 1997, khi được chọn làm một trong năm CDC thí điểm ở ĐBSCL, thượng tá Phạm Ngọc Trọng - Giám đốc NT lúc đó, Đoàn trưởng đoàn KTQP hiện giờ - quyết định chọn cao trình "5.2" so với mực nước biển, mà không lấy đỉnh lũ năm 1996 làm chuẩn như hướng dẫn của Bộ XD. Cơn "đại hồng thuỷ" năm 2000 đã làm cuộc "tổng kiểm tra": Tất cả các CTDC khác đều bị nhấn chìm, trừ hai CDC: Sa Rài (do trung ương thi công, tốn gần 18 tỉ đồng) và Giồng Găng (do bộ đội thi công, không tốn... đồng nào). Kết quả ấy có được là nhờ những người lính biết "dựa thế giồng, gò; tránh xa bưng, trấp" nên tiết kiệm kinh phí san lấp và biết đặt chợ Giồng Găng vào giữa CDC nên tiền bán nền "đô thị hóa" đủ giúp nâng toàn bộ mặt bằng (84,89ha) vượt hơn đỉnh lũ năm 2000 tới năm tấc, mà vẫn không bội chi.

"Kinh tế... bồi dưỡng sức dân"

Cái lạ thứ hai ở TDC Phú Hiệp - K.12 dài 2,3km, rộng 40m là 157 hộ nghèo vào ở đều được giao từ 1-2 ha đất canh tác giống như 2.180 hộ đã vào CDC Giồng Găng trước đây. Sử dụng đất này chỉ phải đóng 50 ký lúa/ha/năm cho quân đội khấu hao xây dựng cơ bản, chừng nào khấu hao xong, có thể được giao luôn. Đây mới là thứ dân nghèo thực sự cần. Đoàn trưởng Đoàn KTQP 959 cho biết: "Ngay chuyện cấp nền, có quan điểm cho rằng chỉ cần 10m x 20m/hộ, đủ để ở thôi, họ nghèo cấp nhiều tiền lấy đâu trả. Chúng tôi nghĩ khác: Mỗi gia đình có ít nhất hai con, hai mươi năm nữa, tụi nó ra riêng sẽ ở đâu. Quân đội cấp tới 36m x 150m/hộ, để bà con thực hiện mô hình VAC (vườn - ao - chuồng), giảm bớt tiền đi chợ, tận dụng thời giờ lao động nhàn rỗi. Còn R (ruộng) thì khỏi nói rồi: Ai cũng được giao từ 1-3 ha". 

Để chương trình CTDC vùng lũ thành công, nhất thiết trong 1.043 ngôi làng "gồm toàn người nghèo" phải có một "thế lực kinh tế" đỡ đầu. Nhưng Thượng tá Phạm Ngọc Trọng cho biết: "Công ty nào có thể kham nổi. Hồi xưa chúng tôi đánh giặc bằng chiến tranh nhân dân. Bây giờ khai hoang ĐTM, bằng "kinh tế... bồi dưỡng sức dân". Rồi ông đưa ra hàng loạt bằng chứng có thể "cân đong đo đếm" được: Trạm bơm điện tư nhân lấy giá 50 ký lúa/công/năm, quân đội chỉ lấy 38 ký, nay giảm xuống còn 30 ký. Quân đội mua lúa giống IR 64 nguyên chủng từ Đắc Lắc về bán lại giá vốn cho dân, mỗi công chỉ sạ 20 ký; mới đây mua giống mới của Viện Lúa ĐBSCL mỗi công chỉ sạ có... 8 ký. Hay quân đội làm 22km "đường cộ" nội đồng đi được xe 4 bánh, giúp nông dân hạ giá vận chuyển lúa từ 100 giạ ăn ba giạ xuống còn một giạ rưỡi... Đặc sắc nhất là việc xây trường học, trạm xá, mở chợ ngày từ những ngày đầu. Giáo viên vào dạy được cấp từ 1-3ha đất canh tác, bây giờ ba xã đã có hai trường TH, hai trường THCS, một trường THPT. Y - bác sĩ vào phục vụ được trả thêm một đầu lương, ai có khả năng canh tác cũng được cấp đất, biến Phòng khám đa khoa quân dân y kết hợp khu vực Giồng Găng trở thành một "điểm sáng" toàn quốc. Tiểu thương được bán nền cực rẻ, được bảo lãnh vay vốn lưu động, được kiến nghị miễn thuế ba năm nên chợ Giồng Găng nhanh chóng vươn lên từ chợ bán lẻ thành chợ đầu mối với hơn 700 hộ đăng ký kinh doanh, hiện được quy hoạch phát triển thành thị trấn... 

Thông điệp từ Bộ Quốc phòng

Chuyện đáng nói thứ ba ở TDC Phú Hiệp - K.12 là từ hiện tượng dân nghèo đổ xô vào định cư, Đoàn KTQP 959 đã được Bộ Quốc phòng (QP) phê duyệt dự án "xóa đói giảm nghèo" trong CTDC trên biên giới Tây Nam. Theo đó, bất cứ hộ nào vào CTDC thuộc ba xã biên giới: Tân Hội Cơ, Bình Phú, Thông Bình đều được hỗ trợ 15 triệu đồng/hộ; chưa vào, cũng được hỗ trợ từ 2-3 triệu đồng/hộ. Số tiền này sẽ được sử dụng để mua đất canh tác, mua con giống chăn nuôi, cho con cái học nghề, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của Đoàn KTQP 959. Thượng tá Phạm Ngọc Trọng cho biết: "Đến nay, đã cấp được 800 triệu đồng".

Sau 20 năm, NT quân đội Giồng Găng biến 2.180 hộ nghèo tứ xứ thành hộ khá (5%), hộ giàu (95%). Rõ ràng Bộ QP đã tự nguyện đứng ra làm "thế lực kinh tế" cho dân nghèo trong CTDC, tuy chỉ ở các xã biên giới, nhưng cũng đủ nói lên thông điệp: Từ tôn cao nền nhà đến xây NLG và các hạng mục hạ tầng cơ bản nhằm "đô thị hóa" CTDC vùng lũ - giấc mơ "xuyên thế kỷ" ấy chỉ có thể bắt đầu từ bài toán làm giàu trên lũ, mà Đoàn KTQP 959, thừa lệnh Bộ QP làm đơn vị đi tiên phong...