Ở thời điểm đại dịch Covid-19 mới bùng phát trên quy mô toàn cầu, đa số các nhà phân tích dự đoán kinh tế thế giới sẽ phục hồi theo kiểu hình chữ V, tức là các nền kinh tế lấy lại đà tăng trưởng mạnh mẽ sau khi giảm tốc. Một số nhà kinh tế bi quan hơn thì cho rằng kiểu phục hồi của kinh tế thế giới sẽ là hình chữ U, tức là suy thoái một thời gian tương đối dài rồi mới tăng trưởng mạnh trở lại; hoặc theo kiểu hình chữ W, tức một đợt phục hồi ngắn sau đó là một giai đoạn suy thoái khác khi các lệnh phong tỏa được áp dụng trở lại nếu xảy ra làn sóng lây nhiễm mới...
Tuy nhiên, những ngày gần đây, xuất hiện một mô hình phục hồi mới của kinh tế thế giới, đó là “kịch bản hình chữ K”. Mạng tin Arab News mới đây đưa ra mô hình này và nhận được sự quan tâm, đồng tình của nhiều chuyên gia phân tích. Theo kịch bản mới này, sự giảm tốc của các nền kinh tế diễn ra theo chiều thẳng đứng, giống như những gì thị trường chứng khoán và dầu mỏ đã chứng kiến trong tháng 3 và tháng 4 năm nay, và nối tiếp sau đó là hai mô hình phục hồi đối lập, gồm một bên phục hồi tích cực và một bên suy giảm mạnh.
Thực tế diễn biến kinh tế thế giới những tháng vừa qua cho thấy “kịch bản hình chữ K” đang diễn ra với kinh tế thế giới. Theo đó, đa số các nền kinh tế lớn đã sụt giảm tăng trưởng mạnh theo chiều thẳng đứng ở mức khoảng 10%, vượt mọi dự đoán trước đó. Số nền kinh tế được dự báo tăng trưởng dương trong năm nay hiện chỉ “đếm trên đầu ngón tay”, như Trung Quốc, Việt Nam... Mô hình phục hồi hình chữ K cũng có thể được nhìn thấy ngay trong từng nền kinh tế với những diễn biến trái chiều. Chẳng hạn, ở nền kinh tế số một thế giới là Mỹ, thị trường chứng khoán đã phục hồi nhanh chóng, thậm chí vươn tới mức cao nhất mọi thời đại, với chỉ số S&P 500 lấy lại tất cả những gì đã đánh mất hồi tháng 3 năm nay và được dự báo “còn bùng nổ hơn nữa”.
Đây là nét vẽ đi lên của chữ K. Trong khi đó, nhiều chỉ số khác lại đang vận động theo chiều hướng ngược lại. Sản lượng kinh tế có xu hướng giảm, thất nghiệp tăng lên và các số liệu thống kê về phá sản và nợ nần đều rất tiêu cực. Đó chính là biểu hiện suy thoái kinh tế tượng trưng cho nét đi xuống của chữ K.
Tuy nhiên, bất luận xác định mô hình phục hồi tăng trưởng của kinh tế thế giới theo kịch bản nào, giới phân tích hiện nay đều có chung nhận định: triển vọng kinh tế thế giới là “mầu xám” và thời kỳ suy giảm kéo dài, nhiều khó khăn vẫn đang ở phía trước. Thống kê kinh tế quý II năm 2020 cho thấy, nước Mỹ đã trải qua một đợt sụt giảm kinh tế lớn nhất kể từ năm 1947 - giai đoạn hậu chiến, với mức giảm Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quý II năm 2020 là 9,5% so quý trước đó, tương đương mức giảm kỷ lục 32,9% so cùng kỳ năm ngoái. Thống kê về tăng trưởng kinh tế tại Khu vực đồng ơ-rô (Eurozone) thậm chí còn tồi tệ hơn nữa, GDP quý II năm 2020 giảm 12,1% so quý trước đó, đưa tổng mức sụt giảm tăng trưởng cả năm lên khoảng 40%. Mặc dù vậy, những con số thống kê nêu trên chưa phải là “điểm rơi tồi tệ nhất” của kinh tế thế giới. Tờ Sydney Morning Herald mới đây đã cảnh báo rằng, những con số hỗn độn và tác động kinh tế mạnh mẽ do đại dịch Covid-19 gây ra trong quý II năm 2020, đã khiến các nhà đầu tư có những dự đoán sai lầm khi cho rằng “phần tồi tệ nhất từ ảnh hưởng của đại dịch đã ở phía sau”.
Trên thực tế, với làn sóng dịch thứ hai, thứ ba đang bùng lên tại một số khu vực, thống kê tăng trưởng quý III năm 2020 của các nền kinh tế có thể còn “đen tối” hơn. Các chuyên gia gần đây cũng cảnh báo, ngay cả khi vắc-xin phòng ngừa Covid-19 được bào chế thành công và phân phối rộng rãi, nhanh chóng tới mọi quốc gia, thì thế giới vẫn sẽ ở trong trạng thái tăng trưởng thấp và không chắc chắn, ít nhất đến hết năm 2021. Bên cạnh đó, căng thẳng quan hệ Mỹ - Trung Quốc gia tăng, các nước lớn đang bất đồng về chống dịch và nhiều vấn đề quốc tế khác, đã khiến nhiệm vụ vực dậy tăng trưởng kinh tế toàn cầu gặp nhiều trở ngại. Sputnik vừa dẫn báo cáo mới nhất của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) kêu gọi Mỹ và Trung Quốc dẫn đầu cuộc chiến chống cuộc khủng hoảng dịch Covid-19. Theo ước tính của IMF, các nước phát triển cần phân bổ tới 20% GDP cho các biện pháp duy trì hoạt động kinh tế để vượt qua khủng hoảng. Trong khi đó, các nước đang phát triển chỉ có thể chi không quá 5% GDP cho những biện pháp này. Do vậy, sự phối hợp toàn cầu để chống đại dịch, chống suy thoái kinh tế là vô cùng quan trọng.
Trong bối cảnh nêu trên, để kéo dài “nét vẽ đi lên” của chữ K trong mô hình phục hồi kinh tế toàn cầu, các chính phủ phải nhìn rõ hơn các thách thức, có giải pháp chống dịch và phục hồi kinh tế quyết liệt hơn. Bên cạnh đó, cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 và phục hồi tăng trưởng kinh tế hiện nay đang đòi hỏi tất cả các quốc gia, nhất là các cường quốc, phải liên hiệp lại trên cùng một mặt trận chung.
