Các đoàn xe lửa chạy trên đường ray chở được nhiều người và hàng hóa nặng, cồng kềnh, vượt những chặng đường xa đã thay thế được nhiều sức kéo của ngựa, thời sức mạnh cơ bắp (lao động thủ công) được thay thế bằng hệ thống kỹ thuật mới với nguồn lực là máy hơi nước, và nguồn nguyên, nhiên liệu và năng lượng mới là sắt và than đá. Nó khiến lực lượng sản xuất được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ, tạo nên sự phát triển vượt bậc của nền công nghiệp và nền kinh tế nói chung, là giai đoạn quá độ từ nền sản xuất nông nghiệp sang nền sản xuất công nghiệp cơ khí; khoa học là cơ sở tạo nên những điều kỳ diệu!
Ăngghen từng nhận xét: “Hơi nước và máy công cụ mới đã biến công trường thủ công thành đại công nghiệp hiện đại, và do đó, đã cách mạng hóa toàn bộ nền móng của xã hội tư bản”. Chứng kiến tất cả những điều này, tổng kết thực tiễn, Mác đã tiên đoán: “Tri thức xã hội phổ biến (wissen knowledge) đã chuyển hóa đến mức độ nào đó thành lực lượng sản xuất trực tiếp”1.
______________________________________
Khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
_______________________________________
Nội dung này được các triết gia sau này trung thành với tư tưởng của Mác diễn đạt thành cụm từ ngắn gọn và dễ hiểu: “Khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp”.
Lênin là người kế thừa và phát huy chủ nghĩa Mác; và cũng là người đầu tiên ứng dụng thành công học thuyết khoa học, cách mạng của Mác vào thực tiễn nước Nga và đã thành công. Nhưng Lênin rất coi trọng đấu tranh với mọi biểu hiện của chủ nghĩa giáo điều. Người đã tiên phong phá vỡ những quan niệm cũ kỹ về chủ nghĩa xã hội bằng việc đề ra “Chính sách kinh tế mới” (NEP), góp phần làm phong phú và vận dụng sáng tạo lý luận của chủ nghĩa Mác. Và cũng chính Lê nin chủ trương: “Dùng cả hai tay mà “lấy những cái tốt đẹp của nước ngoài”: Chính quyền Xô-viết + Trật tự đường sắt Phổ + Kỹ thuật và cách tổ chức các Tơrớt ở Mỹ + Ngành giáo dục quốc dân Mỹ etc.etc.++=Σ = Chủ nghĩa xã hội”2. Đó là một tư duy khoa học. Phải có một tầm vóc lớn về tư duy lý luận và quyết tâm chính trị mạnh mẽ thì Lênin mới có thể đưa ra và thuyết phục những người đồng chí của mình cùng hướng tới sự đổi mới. Cũng cần phải khẳng định uy tín chính trị của Lênin trong toàn Đảng, nhưng điều cốt lõi chính là khả năng phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề của thực tiễn bằng tư duy lý luận của Người.
Lênin căn dặn: “Chúng ta không hề coi lý luận của Mác như là một cái gì đã xong xuôi hẳn và bất khả xâm phạm; trái lại, chúng ta tin rằng lý luận đó chỉ đặt nền móng cho môn khoa học mà những người xã hội chủ nghĩa cần phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn trở thành lạc hậu đối với cuộc sống”3. Người còn chỉ rõ phương châm hành động của các đảng cộng sản: “Phải chú trọng đến cuộc sống sinh động, đến những sự thật chính xác của hiện thực”4.
Thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin, vận dụng Sáng tạo vào điều kiện thực tế cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm có quan điểm có tính định hướng chỉ đạo nhiều vấn đề quốc kế dân sinh và con đường phát triển đất nước; trong đó có quan điểm ưu tiên về phát triển khoa học và công nghệ, mà sau này hệ tư tưởng của Người được Đảng ta nâng lên thành Tư tưởng Hồ Chí Minh và đã trở thành tài sản tinh thần vô giá, là “kim chỉ nam” cho Đảng, Nhà nước ta hoạch định đường lối, chính sách. Về nội dung phát triển khoa học và công nghệ, trước hết, Hồ Chí Minh coi khoa học và công nghệ là động lực của tiến bộ xã hội.
Người viết: “ Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, đảm bảo cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi”5, và “ Cách mạng xã hội chủ nghĩa gắn liền với sự phát triển khoa học và kỹ thuật, với sự phát triển văn hóa của nhân dân”6. Cho nên, muốn có tiến bộ, ấm no, hạnh phúc thì phải xây dựng chủ nghĩa xã hội và phát triển khoa học, công nghệ.
Vận dụng nguyên lý của chủ nghĩa Mác- Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ trương, chính sách đồng bộ, nhất quán. Văn kiện Đại hội X của Đảng khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”7.
Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển 2011) được thông qua tại Đại hội XI của Đảng nhấn mạnh: “Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ có sức mạnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu”8. Hiến pháp 2013 xác định: Phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
"
Phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
"
Tại hội nghị Trung ương 6 (khóa XI), Đảng ta đã ra nghị quyết về nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu khoa học và công nghệ, trong đó nêu rõ khoa học và công nghệ phải thật sự trở thành động lực then chốt phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế tri thức. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, làm cho khoa học và công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức… Đến năm 2030, có một số lĩnh vực đạt trình độ tiên tiến”9.
Văn kiện Đại hội XIII thay từ cơ chế bằng thể chế: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ thể chế, chính sách ứng dụng, phát triển khoa học và công nghệ. Chuyển đổi cơ chế đầu tư, quản lý tài chính, khoa học và công nghệ theo nguyên tắc đặt hàng, dựa vào kết quả hiệu quả cuối cùng.
Trong bối cảnh tình hình thế giới và đất nước hiện nay, văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII rất coi trọng ưu tiên chuyển giao ứng dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và phát triển con người, quốc phòng, an ninh trọng yếu. Rà soát, sắp xếp lại hệ thống tổ chức khoa học và công nghệ gắn với đổi mới toàn diện chính sách, nhân lực khoa học và công nghệ, ưu tiên thu hút nhân tài, các nhà khoa học có tâm huyết với công cuộc phát triển đất nước và bảo vệ tổ quốc.
Và tại sự kiện chính trị quốc tế quan trọng: Diễn đàn Đại hội đồng Liên Hợp quốc; Nhân dịp tham dự Tuần lễ cấp cao Đại hội đồng Liên Hợp quốc khóa 79 và làm việc tại New York, Hoa Kỳ, sáng 23/9/2024 (giờ địa phương), Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã tới thăm và phát biểu chính sách tại đại học Colombia. Đây là trường đại học danh tiếng, được thành lập năm 1754 với tên gọi King’s College, là tổ chức giáo dục đại học lâu đời nhất ở bang New York và lâu đời thứ 5 ở Hoa Kỳ, đồng thời là một trong những trung tâm nghiên cứu quan trọng bậc nhất thế giới, là môi trường học tập đặc biệt và nổi bật dành cho sinh viên đại học và nghiên cứu sinh trong nhiều lĩnh vực học thuật.
Và tại đây, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã có bài phát biểu quan trọng, là thông điệp gửi tới các học giả, nhà khoa học, nhà chính trị, đồng thời với toàn thế giới. Phát biểu tại đây, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã đề cập tới một số vấn đề quan trọng trong con đường hướng tới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, về mối quan hệ Việt Nam- Hoa kỳ và tầm nhìn để xây dựng một tương lai tốt đẹp cho toàn nhân loại trước những thay đổi lớn lao, vừa mang tính chu kỳ, cấu trúc, vừa có những đột phá chưa từng có dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, nhất là trí tuệ nhân tạo và công nghệ số.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cho biết, sau gần 80 năm thành lập nước. Và gần 40 năm đổi mới, dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản, Việt Nam đang đứng trước những khởi điểm lịch sử mới, kỷ nguyên mới- kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc Đổi mới là tiền đề để dân tộc Việt Nam tin tưởng vào tương lai ở phía trước.
Trong bối cảnh tình hình thế giới diễn biến nhanh chóng, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm khẳng định, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, Việt Nam vẫn kiên trì thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Nhấn mạnh phương châm của Việt Nam là gác lại quá khứ, hướng tới tương lai, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tin tưởng rằng với cách tiếp cận đề cao đoàn kết quốc tế, hướng về tương lai, cũng như câu chuyện thành công của quan hệ Việt Nam- Hoa kỳ, thế giới sẽ biến những điều không thể thành có thể, tiếp tục xây dựng một Nền văn minh bền vững, tiến bộ cho toàn nhân loại…
Về con đường phát triển của Việt Nam Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm khẳng định: Tiếp tục đổi mới, hội nhập trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
 |
Việc xác định và sử dụng khái niệm “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”, Trong nhiều bài viết gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm thường xuyên nhắc đến các khái niệm “Kỷ nguyên mới”, “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”, có thể xem như một thông điệp về một thời kỳ phát triển mới của đất nước ta trong những năm tới, thập kỷ tới, nhấn mạnh quyết tâm hiện thực hóa các mục tiêu phát triển đất nước; tạo ra bước ngoặt lịch sử, mở ra một thời kỳ phát triển mới của quốc gia- dân tộc đang được cán bộ, đảng viên và nhân dân ta hưởng ứng và bạn bè trên thế giới quan tâm. Thế và lực của đất nước sau gần 40 năm đổi mới, sự đoàn kết, chung sức, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, thời cơ, thuận lợi mới, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng… là những điều kiện cần thiết để đưa đất nước bước vào “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”.
Và tại hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Trung ương đã hoàn toàn nhất trí với thông điệp này và ra nghị quyết để cụ thể hóa tư tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, đưa vào văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Đại hội sẽ cụ thể hóa thành đường lối để lãnh đạo dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới.
Và chiều ngày 31/10/2024, tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Giáo sư, Tiến sĩ Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã có buổi trao đổi một số nội dung về kỷ nguyên mới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Tổng Bí thư Tô Lâm đã trao đổi sâu sắc về 7 định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc: Về cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng; Về tăng cường tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; Về tinh gọn tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Về chống lãng phí; Về cán bộ; Về kinh tế; Và Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh nội dung chuyển đổi số - một bước cụ thể hóa việc quan tâm và đưa khoa học và công nghệ đỉnh cao vào phát triển kinh tế-xã hội và mọi mặt của đất nước: theo đó chuyển đổi số không đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động kinh tế- xã hội, mà còn là quá trình xác lập một phương thức sản xuất mới tiên tiến, hiện đại - “Phương thức sản xuất số”, trong đó đặc trưng của lực lượng sản xuất là sự kết hợp hài hòa giữa con người và trí tuệ nhân tạo; dữ liệu trở thành một tài nguyên, trở thành tư liệu sản xuất quan trọng; đồng thời quan hệ sản xuất cũng có những chuyển biến sâu sắc, đặc biệt là trong hình thức sở hữu và phân phối tư liệu sản xuất số.
Tổng Bí thư lưu ý quan hệ sản xuất chưa phù hợp đang cản trở sự phát triển của lực lượng sản xuất mới:
- Cơ chế, chính sách, pháp luật chưa thực sự đồng bộ, còn chồng chéo, chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thu hút các nguồn lực, nhất là nguồn lực trong dân.
- Công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số còn hạn chế. Vẫn tồn tại những thủ tục hành chính rườm rà, lạc hậu, qua nhiều khâu, nhiều cửa, mất nhiều thời gian, công sức của người dân và doanh nghiệp, dễ nảy sinh tham nhũng vặt, cản trở phát triển. Việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa hệ thống thông tin của các bộ, ngành, địa phương và cơ sở dữ liệu quốc gia chưa thông suốt; nhiều dịch vụ công trực tuyến chất lượng thấp, tỷ lệ người sử dụng chưa cao; việc tổ chức vận hành bộ phận “một cửa” các cấp ở nhiều nơi chưa hiệu quả. Thực hiện cách mạng chuyển đổi số với những cải cách mạnh mẽ, toàn diện để điều chỉnh quan hệ sản xuất, tạo động lực mới cho phát triển, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi do cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đem lại, đưa đất nước đi tắt đón đầu phát triển vượt bậc. Tổng Bí thư cho biết Bộ chính trị sẽ sớm nghiên cứu ban hành nghị quyết về chuyển đổi số quốc gia để lãnh đạo thực hiện quyết liệt trong toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị.
“Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” thể hiện tầm nhìn nhạy bén, tư tưởng lớn mang tính thời đại, thể hiện nhận thức và tư duy lý luận vượt trội trên cơ sở được nghiên cứu sâu sắc, tổng kết từ lý luận và thực tiễn cách mạng Việt Nam, nhất là trong gần 40 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, và những xu hướng lớn của thời đại. Đây là quan điểm mới, là phương hướng định hình chiến lược và quyết tâm chính trị trong thời gian tới của người đứng đầu Đảng, đứng đầu đất nước ta hiện nay.
Tài liệu tham khảo:
(1) C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, t.46, phần II, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.372.
(2) V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1977, tập 30, tr.684.
(3) V.I.Lênin, toàn tập, NXB Tiến Bộ, Moscow, 1981, tập 4, tr.232(4) V.I.Lênin, toàn tập, NXB Tiến Bộ, Moscow, 1981, tập 4, tr.532
(5). Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.11, Nxb CTQG,H., 1996, tr.77-78
(6). Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.11, Nxb CTQG,H., 1996, t.9, tr.586
(7).ĐCSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H.2006, tr.94-95.
(8). ĐCSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H.2011, tr.77.
(9). ĐCSVN: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H.2016, tr.119-120.
