Những tín hiệu đầy lạc quan
Sau "vụ mùa thất bát" kéo dài suốt năm 2022, với chuỗi phim ra rạp nếu không bị đánh giá là "thảm họa chất lượng" như Huyền sử vua Đinh, Virus cuồng loạn, Qua bển làm chi, Mến gái miền Tây, Cù lao xác sống... thì cũng rơi vào "thảm họa doanh thu" như 578- Phát đạn của kẻ điên, Thanh Sói: Cúc dại trong đêm, Đảo độc đắc: Tử mẫu thiên linh cái..., thị trường phim Việt đã có màn lội ngược dòng vô cùng ngoạn mục, ngay từ đầu năm 2023.
Theo số liệu do Box Office - đơn vị kiểm soát phòng vé độc lập cung cấp thì tính tới hết ngày 4/6/2023, năm tác phẩm Việt đạt doanh thu chiếu rạp cao nhất đã chung tay mang về cho nhà sản xuất gần 1.060 tỷ đồng, gần gấp ba con số 412 tỷ đồng của cùng kỳ năm ngoái. Nhà bà Nữ thống lĩnh ngôi vị đứng đầu trong lịch sử điện ảnh với 475 tỷ đồng và đẩy tác phẩm Bố già (từng gây sốt trong năm 2021 của cùng nhà sản xuất, đạo diễn Trấn Thành) xuống vị trí thứ hai, với tiền vé thu về 427 tỷ đồng. Phần 6 của series Lật mặt của đạo diễn Lý Hải nhanh chóng trở thành cái tên thứ ba trong danh sách phim Việt đạt doanh thu cao nhất mọi thời đại với hơn 260 tỷ đồng. Bám đuổi theo sau là Siêu lừa gặp siêu lầy (122 tỷ đồng) - Chị chị em em 2 (hơn 121 tỷ đồng) và Con Nhót mót chồng (gần 76 tỷ đồng).
Với doanh thu vượt mức nghìn tỷ này, thị phần phim Việt Nam đã chiếm hơn 50% trong con số doanh thu 1.962 tỷ đồng của toàn bộ thị trường phim chiếu rạp. Tỷ lệ nội địa hóa của phim Việt cũng chiếm hơn 50%, trong khi mức cao nhất trước đây cũng chỉ chạm ngưỡng 30%. Thêm một thông tin khiến công chúng yêu phim Việt nức lòng là lần đầu tiên, chúng ta thoát cảnh lép vế trên chính sân nhà, khi chưa phim ngoại nhập nào đạt mức 100 tỷ đồng trong năm nay, thậm chí có thời điểm phim ta lấn át cả những "bom tấn Hollywood" như Vệ binh dải Thiên hà, Fast X...
Không dừng lại ở những con số thống kê trong mơ nói trên, Nhà bà Nữ tiếp tục phát hành độc quyền trên ứng dụng trực tuyến Galaxy Play và chu du tới năm quốc gia sau đó (Mỹ, Singapore, Australia, Canada và New Zealand). Và tấm vé số định mệnh của Lý Hải cũng có cơ hội đến Mỹ, để đồng loạt công chiếu tại một số rạp cùng cụm rạp từ cuối tháng 5. Nỗ lực đa dạng hóa kênh phát hành, từ chinh phục thị trường nội địa đến vươn mình ra ngoài biên giới, từ phục vụ khán giả trực tiếp tại rạp đến khai thác vòng đời thứ hai trên các nền tảng xem phim trực tuyến sẽ tăng cơ hội đưa sản phẩm đến với tối đa người xem, giúp tối đa hóa nguồn thu cho nhà sản xuất. Tăng trưởng doanh thu của các tác phẩm thành công này, vì thế, vẫn chưa hề dừng lại!
Cùng ra mắt vào hai thời điểm vàng là Tết Nguyên đán và dịp nghỉ lễ 30/4, cùng mổ xẻ những số phận thị dân lam lũ như Con Nhót mót chồng, những phận người dưới đáy với khát vọng đổi đời bằng nhan sắc như Chị chị em em 2 hay bằng mưu mô lừa đảo như Siêu lừa gặp siêu lầy..., có thể khẳng định dòng phim hướng tới phục vụ thị hiếu bình dân đang tỏ rõ ưu thế không có đối thủ trên đường đua 2023. Nguyên nhân thì nhiều, nhưng chủ yếu là dạng phim này dễ tạo hiệu ứng lan tỏa, không chỉ với người mê phim mà cả với lượng lớn công chúng mỗi năm chỉ ra rạp một vài lần. Khi khai thác những chủ đề dung dị, dễ tạo sự đồng cảm, những mâu thuẫn thế hệ cùng những mảnh đời cơ cực, những chuyện đời phận người khốn khó nhọc nhằn sẽ dễ lấy đi nước mắt, dễ gây xúc động và gửi gắm được những thông điệp xã hội rộng lớn. Người nọ ngợi khen khiến người kia tò mò muốn đi xem, vậy là tác phẩm tạo được hiệu ứng xã hội và biến thành trào lưu, không gì cản nổi.
 |
| Nhà bà Nữ đang giữ ngôi vị quán quân phòng vé với 475 tỷ đồng. Ảnh trong bài: ĐPCC |
Sức hút từ những thông điệp dễ hiểu, dễ cảm
Dưới góc nhìn của cây bút phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm, "đi sâu mổ xẻ, khai thác những chất liệu bình dân trong nhịp sống đương đại, chạm vào những vết thương kiểu vô thức tập thể rồi tìm cách chữa lành và chốt lại bằng những bài học vừa vặn" là bí quyết thành công của nhà sản xuất-biên kịch-đạo diễn kiêm diễn viên Trấn Thành. "Nói cách khác, phim của Trấn Thành là dòng phim về thị dân và đưa ra được những triết lý bình dân gần gũi. Làm được điều này tức là chạm tới 80% người Việt rồi, thế nên khán giả cứ rồng rắn đến rạp xem phim thôi", anh phân tích nguyên nhân khiến bộ đôi tác phẩm Bố già - Nhà bà Nữ của "nhà làm phim tay ngang" này trở thành hiện tượng phòng vé, khi cùng vượt ngưỡng doanh thu 400 tỷ đồng.
Mối quan hệ cha mẹ-con cái hay câu chuyện xoay quanh tình phụ tử-mẫu tử đậm sắc màu văn hóa Việt là mỏ đề tài với trữ lượng vô hạn, chứa đựng những giá trị mang tính phổ quát mà bất cứ người xem nào cũng thấp thoáng thấy mình, dù ít, dù nhiều trong đó. Khán giả có thể bắt gặp những mâu thuẫn, tranh cãi, bất hòa "liên tu bất tận" giữa ông bố Ba Sang và cậu con trai tên Quắn trong Bố già hay những câu chửi thề, những lời mắng nhiếc cay độc mà bà Ngọc Nữ dành cho con gái-con rể trong Nhà bà Nữ ở bất cứ đâu, dưới từng mái nhà hay trong từng con hẻm. Đề tài gần gũi, chủ đề thân thuộc, ngôn ngữ kể chuyện bình dị, không đánh đố và cũng không cài cắm những thông điệp rối não, cao siêu nên ai cũng có thể xem, có thể hiểu và gật gù đồng cảm. Lại thêm cách kể dung dị và duyên dáng, lại thêm kiểu đưa thẳng chất liệu cuộc sống thô ráp, không dụng công chỉnh sửa đẽo gọt từ đời thường lên màn ảnh, Trấn Thành đã làm nên chuyện.
Đạo diễn Lý Hải cũng đã tạo nên một kỷ lục mới cho điện ảnh nước nhà, khi 6 mảnh ghép làm nên thương hiệu của loạt phim Lật mặt đã mang về doanh thu tổng cộng khoảng 760 tỷ đồng. Đường dài mới hay sức ngựa và nội lực sáng tạo của Lý Hải xem ra còn rất sung sức, khi đồ thị lượng vé bán ra luôn tăng dần đều, tập sau nhiều hơn tập trước.
Lý giải của đạo diễn Lý Hải với báo giới về doanh thu hơn 260 tỷ đồng mà Lật mặt 6 mang lại rất giản dị, "khán giả yêu thích phim vì sự gần gũi, bình dân, không đao to búa lớn". Phim ngồn ngộn những lát cắt đời thường tươi rói đậm đặc bản sắc sông nước miền Tây, từ cuộc mưu sinh khốn khó phải xoay xở, quẫy đạp đầy vô vọng đến những biến chuyển nội tâm giằng xé trong mỗi nhân vật. Món tiền từ trên trời rơi xuống làm nhem nhuốc một tình bạn vốn dĩ rất đẹp của sáu người đàn ông đã từng gắn kết từ thủa thiếu thời trong một làng nghề dệt chiếu ở miền Tây Nam Bộ. Tấm vé số định mệnh trị giá cả trăm tỷ đồng đã trở thành thuốc thử để những mặt tối, góc khuất của từng cá nhân dần bộc lộ, bị xoắn vặn trong vòng xoáy kim tiền. Đạo diễn có vẻ rất biết chiều lòng khán giả khi bày biện một thực đơn gồm đủ món ăn dễ vừa miệng số đông như hài hước-hồi hộp kèm tình cảm trong mạch chuyện hấp dẫn, đầy kịch tính.
Thế nhưng, bên cạnh tín hiệu lạc quan về sức bật tăng trưởng thị trường đầy ngoạn mục nửa đầu năm nay, sự thắng thế của dòng phim chiều chuộng thị hiếu bình dân cũng tiềm ẩn nhiều mối lo hiện hữu. Chúng ta đã từng chứng kiến nhiều trào lưu ăn theo người đi trước, rập khuôn theo mẫu sẵn có trong sản xuất phim ảnh, kiểu "thấy người ăn khoai liền vác mai đi đào". Sự nở rộ của dòng phim võ hiệp, phim làm lại (remake) hay phim hài nhảm, phim kinh dị nhát ma trong cùng một thời điểm là thực trạng từng lặp đi lặp lại nhiều năm về trước và cho thấy tư duy lười biếng, ngại tìm tòi lối đi riêng của một bộ phận giới làm phim. Thêm vào đó, dòng phim này cũng bộc lộ khá nhiều nhược điểm khi nhân vật nói lắm, thoại nhiều, diễn xuất ồn ào, lạm dụng triết lý; khi nhà sản xuất tham lam gói ghém rất nhiều thông điệp, gửi gắm những bài học yêu thương đẫm nước mắt khiến ngôn ngữ điện ảnh giảm thiểu và đẩy tác phẩm về ngưỡng na ná web drama hay phim truyền hình.
Kỷ lục doanh thu ấn tượng của Trấn Thành hay Lý Hải khó có thể bị xô đổ trong tương lai gần. Thậm chí nhiều chuyên gia còn cho rằng chỉ chính họ mới thực hiện được nhiệm vụ khó khăn ấy. Nhưng một thị trường cả trăm triệu dân, với đa dạng thị hiếu cùng phong phú nhu cầu mà chỉ toàn phim bình dân na ná sản phẩm sáng tạo của cặp đôi đạo diễn điện ảnh "tay ngang" này thì thật sự không ổn.
