Ấp Sóc Con Trăng cũng là địa danh mà Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 1 chọn xây dựng “Đài Vinh danh chiến công-tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ Sư đoàn 1”. Công trình có trị giá 1 tỷ đồng, do Quân khu 7 và tỉnh Tây Ninh vận động tài trợ.
Theo Đại tá Hoàng Oanh, Phó trưởng Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 1, sư đoàn được thành lập tháng 8/1965 để vào chiến trường miền nam chiến đấu.
Tại Tây Nguyên, Sư đoàn đã chiến đấu và lập được nhiều chiến công lừng lẫy như trận Plei Me-Ia Đrăng (11/1965), loại khỏi vòng chiến Lữ đoàn 3 Sư đoàn kỵ binh bay Mỹ. Chiến thắng giúp cho Bộ Chính trị đi đến kết luận: “Ta đánh được Mỹ và hoàn toàn có thể chiến thắng đế quốc Mỹ”.
 |
Nhà báo Mỹ tìm hiểu về lịch sử Sư đoàn 1, sư đoàn từng đánh trực tiếp với quân Mỹ. |
Tháng 11/1967, trong chiến dịch Đắk Tô 1 và Điểm cao 875, Sư đoàn 1 đánh bại Lữ đoàn dù 173 sừng sỏ của Mỹ, góp phần đánh bại “Chiến lược tìm diệt” của Mỹ, tạo đà để tiến tới cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968.
Thiếu tướng Lộ Khắc Tâm, Trưởng Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 1, thống kê: Tháng 8/1968, Sư đoàn 1 được điều động vào chiến trường Đông Nam Bộ (B2). Tròn 1 năm sát cánh cùng các Sư đoàn 5,7,9, Sư đoàn 1 đã đánh 803 trận, tiêu diệt 28.793 tên địch; tiêu diệt và phá hủy 1.433 xe cơ giới; bắn cháy 657 trực thăng...
Đặc biệt, ở địa danh Sóc Con Trăng, Sư đoàn 1 đã tiêu diệt gần 2 Tiểu đoàn hỗn hợp bộ binh và pháo binh của Sư đoàn 1 (Anh cả đỏ) sừng sỏ của Mỹ.
 |
Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 1 (Quân giải phóng miền nam Việt Nam) cùng cấp ủy, chính quyền địa phương tại lễ động thổ khởi công công trình. |
Sư đoàn 1 Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân là sư đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam trực tiếp chiến đấu với quân viễn chinh Mỹ; là sư đoàn tiêu diệt nhiều đơn vị của quân Mỹ và bắt sống nhiều tù binh Mỹ nhất; là sư đoàn duy nhất hoạt động ở khắp các chiến trường Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, Campuchia…
Trong ngôn ngữ Khmer, “Sóc” có nghĩa là xóm làng; “Con Trăng” xuất phát từ “Đơm Treang” nghĩa là cây lá buông; Sóc Con Trăng là làng mọc nhiều cây lá buông nhỏ. Sóc Con Trăng là nơi mà trước đó, Căn cứ Quân ủy Miền đóng quân (sau dời về đóng ở Tà Thiết, Lộc Ninh, Bình Phước).
Cụ thể, ngày 7/4/1972, Lộc Ninh là huyện đầu tiên của miền nam được giải phóng, Trung ương Cục và Bộ Tư lệnh Miền quyết định dời căn cứ Quân ủy Miền từ Sóc Con Trăng về đóng tại Tà Thiết. Lý do là khí hậu Tà Thiết ít khắc nghiệt hơn Sóc Con Trăng và có rừng giải phóng rộng lớn.
