Với vị trí là cơ quan trực thuộc Đại hội đồng Liên hợp quốc, Hội đồng Nhân quyền là cơ chế quan trọng nhất của Liên hợp quốc về quyền con người, có nhiệm vụ thảo luận tình hình về quyền con người trên phạm vi toàn cầu và đưa ra các khuyến nghị đến các quốc gia cũng như Báo cáo trình Đại hội đồng Liên hợp quốc vấn đề vi phạm quyền con người… Trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền là cơ hội quan trọng để tăng cường thúc đẩy và bảo vệ quyền con người ở cả cấp độ quốc tế và quốc gia.
Việt Nam được các nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ủng hộ trở thành ứng cử viên duy nhất trong khu vực để tranh cử vị trí thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025. Việt Nam đạt được sự tín nhiệm của cộng đồng quốc tế khi bỏ phiếu trúng cử, cùng với Bangladesh, Maldives, Kyrgyzstan trở thành đại diện của khu vực châu Á và Thái Bình Dương trong Hội đồng Nhân quyền.
Đây là lần thứ hai Việt Nam trúng cử thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, trước đó trong nhiệm kỳ 2014-2016, Việt Nam cũng đã nhận được sự ủng hộ rất cao của bạn bè quốc tế. Việc tái cử vào Hội đồng Nhân quyền thể hiện sự tín nhiệm của các quốc gia đối với Việt Nam về những nỗ lực bảo vệ quyền con người ở cấp độ khu vực cũng như toàn cầu.
Tuy nhiên, lợi dụng cơ chế Kháng thư Liên hợp quốc, số đối tượng chống đối, phản động lưu vong không chỉ gửi Kháng thư để kêu gọi đại diện các quốc gia như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu tại Liên hợp quốc không bỏ phiếu cho Việt Nam trở thành thành viên Hội đồng Nhân quyền, mà còn gửi Kháng thư yêu cầu thả các đối tượng vi phạm pháp luật Việt Nam mà chúng cho rằng đó là “người bất đồng chính kiến” hay “người bảo vệ nhân quyền”...
Trong giai đoạn 2015-2020, Việt Nam tiếp nhận và gửi thông tin trả lời 50 Kháng thư Liên hợp quốc. Việt Nam đã tiếp xúc với Nhóm làm việc về giam giữ độc đoán của Liên hợp quốc để làm rõ các thông tin sai lệch trong Kháng thư liên quan đến quá trình bắt giữ, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với các đối tượng được đề cập. Sau đó các tổ chức của Liên hợp quốc không gửi thêm Kháng thư về các đối tượng này.
Đảng và Nhà nước ta luôn xác định cơ chế đối thoại về nhân quyền tại Hội đồng Nhân quyền là cơ hội để Việt Nam đưa ra những bằng chứng về thành tựu nhân quyền ở Việt Nam, đấu tranh với những luận điệu vu cáo, bôi nhọ, xuyên tạc chủ trương, chính sách về quyền con người của Việt Nam.
Ngoài ra, Việt Nam còn tích cực đăng cai tổ chức một số hội thảo, hội nghị quốc tế, chủ động mời các báo cáo viên đặc biệt Liên hợp quốc vào thăm Việt Nam, đón các đoàn khách quốc tế vào làm việc, qua đó thể hiện thiện chí hợp tác của Việt Nam với các cơ chế nhân quyền Liên hợp quốc. Trong bài viết “Nhân phẩm, tự do và công lý cho tất cả” công bố vào ngày 10/12/2022 bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam khẳng định: “Việt Nam đã ưu tiên thực hiện các cam kết và nghĩa vụ của mình theo các điều ước quốc tế về quyền con người”.
Vai trò của Việt Nam trong những nỗ lực chung để bảo đảm và thúc đẩy quyền con người trên phạm vi toàn cầu thể hiện qua những đóng góp tích cực của Việt Nam trong Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc. Tháng 7/2022, Việt Nam chủ trì, phối hợp với Bangladesh và Philippines soạn thảo, đề xuất lên Hội đồng Nhân quyền thông qua Nghị quyết về bảo đảm quyền của các nhóm dễ bị tổn thương trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Nghị quyết được thông qua phản ánh nỗ lực của Việt Nam thực hiện có trách nhiệm với các vấn đề chung của cộng đồng quốc tế, cũng như kêu gọi các nước cần có hành động tích cực để bảo đảm sự tham gia của đại diện các nhóm dễ bị tổn thương trong việc xây dựng các biện pháp, chính sách về ứng phó với biến đổi khí hậu. Việt Nam chủ động đề xuất lên Hội đồng Nhân quyền ban hành Nghị quyết về biến đổi khí hậu và quyền của từng nhóm yếu thế như quyền trẻ em, quyền của phụ nữ hay quyền cho các nhóm yếu thế về sức khỏe, quyền có lương thực trong bối cảnh biến đổi khí hậu…
Đặc biệt, vấn đề bảo vệ môi trường sống cho con người và ứng phó với biến đổi khí hậu là vấn đề đang được Việt Nam thực hiện bằng nhiều biện pháp, từ đưa ra các cam kết quốc tế về mục tiêu giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng “0” vào năm 2050 (Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050), hay đưa vào trong quy định của Luật Bảo vệ môi trường.
Những cam kết và nỗ lực mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến việc Việt Nam tiếp tục cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Phái bộ Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi, khu vực Abyei. Từ tháng 10/2018 đến nay, Việt Nam triển khai 4 bệnh viện dã chiến cấp 2 tại Nam Sudan để chăm sóc sức khỏe cho nhân viên Liên hợp quốc, cũng như các hoạt động hỗ trợ bệnh viện địa phương trong việc chăm sóc sức khỏe của người dân.
Một điểm sáng về sự tiên phong của Việt Nam trong việc thực hiện nghĩa vụ quốc tế, nhằm khẳng định vai trò của phụ nữ và hòa bình và an ninh theo tinh thần Nghị quyết 1325 (2000) của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về chương trình phụ nữ, hòa bình và an ninh đó là cử 74 nữ quân nhân, 01 nữ sĩ quan công an tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Việt Nam cũng là thành viên có trách nhiệm, luôn ủng hộ các chương trình phát triển của Liên hợp quốc, tạo điều kiện cho các tổ chức phi chính phủ thực hiện các dự án tại Việt Nam, nhất là các dự án nhằm tăng cường vai trò cũng như bảo đảm quyền của các nhóm yếu thế trong xã hội. Sự chủ động, tích cực của Việt Nam trong các cam kết nhằm thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc đã giúp chỉ số phát triển con người (HDI) ở Việt Nam tăng 45,8% vào năm 2020, đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia có tốc độ tăng trường HDI cao nhất thế giới.
Nhờ đó Việt Nam đã tăng hai bậc trong bảng xếp hạng toàn cầu từ 117 trên 189 quốc gia vào năm 2019 lên 115 trên 191 quốc gia vào năm 2021. Bên cạnh đó, Báo cáo Hạnh phúc Thế giới (World Happiness Report - WHR) năm 2022 cho biết, Việt Nam đã tăng 2 bậc so với năm 2021, xếp thứ 77 trên hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều chỉ còn 4,4% vào năm 2021…
Tại khu vực Đông Nam Á, năm 2020, với vai trò là Chủ tịch ASEAN, đồng thời là Chủ tịch Ủy ban liên chính phủ ASEAN về quyền con người (AICHR), Việt Nam đề xuất sáng kiến để cùng các quốc gia AICHR ra Thông cáo báo chí chung về đại dịch Covid-19, từ đó Nhóm công tác liên ngành Hội đồng điều phối ASEAN về các tình huống y tế công cộng khẩn cấp được thành lập, huy động thành lập Quỹ ASEAN ứng phó với dịch bệnh Covid-19, qua đó thúc đẩy sự đoàn kết, thống nhất và hợp tác trong ASEAN để bảo vệ quyền con người trong đại dịch.
Những nỗ lực và thành quả nêu trên có được là do những ưu tiên, nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc ghi nhận, bảo đảm quyền con người và thúc đẩy bình đẳng xã hội, nhất là trong lĩnh vực dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, dân tộc, bảo đảm tự do tín ngưỡng, chăm lo chính sách cho đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, vùng sâu vùng xa... Nhưng các đối tượng chống phá và phản động lưu vong ở nước ngoài luôn tìm cách chống phá, xuyên tạc, phủ nhận thành tựu nhân quyền của Việt Nam.
Lợi dụng việc Nhà nước xử lý một số vụ việc nóng, phức tạp về an ninh trật tự theo quy định của pháp luật, chúng luôn tìm cách khơi lại, thổi phồng, bóp méo bản chất sự việc nhằm xuyên tạc, vu cáo đó là biểu hiện của “vi phạm nhân quyền”, “đàn áp tôn giáo”, “đàn áp người dân tộc thiểu số” kích động bất bình trong dư luận hoặc lấy cớ gặp gỡ các tổ chức nhân quyền quốc tế hay những nhân vật có định kiến với Việt Nam.
Qua đó nhằm tìm kiếm sự ủng hộ, hỗ trợ về tài chính để tiến hành các hoạt động chống đối; kêu gọi các nước phương Tây, các tổ chức NGO can thiệp, đưa ra các đạo luật, nghị quyết chống Việt Nam; mưu đồ tham gia các hội nghị quốc tế về nhân quyền, lợi dụng diễn đàn quốc tế để tuyên truyền, xuyên tạc, vu cáo Việt Nam vi phạm nhân quyền, yêu cầu đòi tự trị, ly khai; tổ chức biểu tình trước Đại sứ quán, lãnh sự quán của Việt Nam tại nước ngoài để ủng hộ cái gọi là “phong trào đấu tranh đòi tự do”, “lên án, phản đối” nhà cầm quyền Việt Nam, đòi thả “tù nhân lương tâm”…
Thể hiện sự minh bạch về thông tin, trong các cuộc đối thoại nhân quyền thường niên với Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ hay Australia, Việt Nam luôn chủ động cung cấp thông tin, vừa vận động vừa đấu tranh để giải đáp các thắc mắc, thu hẹp khác biệt với các nước về vấn đề nhân quyền cũng như vạch mặt những đối tượng vi phạm pháp luật, lợi dụng dân chủ, nhân quyền để chống phá Đảng, Nhà nước. Qua đó giúp các bên hiểu rõ hơn về tình hình dân chủ, nhân quyền ở Việt Nam, bác bỏ thông tin sai lệch, thiếu khách quan.
Trong thời gian tới, dự báo các thế lực thù địch vẫn sẽ tiếp tục lợi dụng chiêu bài dân chủ, nhân quyền để xuyên tạc, vu cáo Việt Nam, tạo cớ can thiệp, thực hiện âm mưu diễn biến hòa bình, hạ thấp uy tín, hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế. Do đó, các hoạt động ngoại giao, thông tin đối ngoại và đối thoại về vấn đề dân chủ, nhân quyền tại Việt Nam càng cần được chú trọng.
Cụ thể cần tiếp tục đẩy mạnh công tác đấu tranh ngoại giao và chủ động cung cấp thông tin, đối thoại về nhân quyền với các nước, tổ chức quốc tế theo hướng giữ vững nguyên tắc độc lập chủ quyền và an ninh quốc gia, tôn trọng lập trường, quan điểm của nhau. Kiên quyết đấu tranh với các âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch về dân chủ, nhân quyền. Mở rộng quan hệ với các chính giới, doanh nghiệp, học giả phương Tây để cộng đồng quốc tế hiểu rõ hơn chính sách của Việt Nam, tạo sự đồng tình, ủng hộ.
