Nhưng rào cản chính hiện nay là thiếu những cơ chế, chính sách. Ðể những khu thương mại, văn hóa ra đời, cần có những bước đột phá về tư duy phát triển công nghiệp văn hóa.
Khu thương mại, văn hóa (BID, hay khu thúc đẩy thương mại, văn hóa) là một khái niệm còn mới mẻ ở Việt Nam, nhưng trong khoảng 50 năm qua đang là mô hình phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Tại đó, có nhiều hoạt động kinh tế, thương mại, dịch vụ trên cơ sở các hoạt động văn hóa như: Ẩm thực, nghệ thuật trình diễn, thủ công mỹ nghệ…
Các khu thương mại, văn hóa tạo động lực cho phát triển công nghiệp văn hóa và được chính quyền dành cho nhiều cơ chế đặc thù, thí dụ như thời gian hoạt động, thủ tục cấp phép hoạt động, cơ chế về thuế… nhằm thu hút các nhà đầu tư, cũng như khuyến khích các lĩnh vực khác nhau của công nghiệp văn hóa. Hà Nội hiện nay chưa có một khu thương mại, văn hóa theo đúng nghĩa. Song, do sự vận động của cuộc sống, “tiền thân” của những khu thương mại, văn hóa đã ra đời và đang góp phần tích cực vào thu hút khách du lịch, phát triển kinh tế-xã hội.
Ðiển hình trong đó phải kể đến hoạt động của nhiều tuyến phố cổ, nơi chuyên sản xuất, kinh doanh một số mặt hàng nhất định, khu vực phố ẩm thực Tống Duy Tân-ngõ Cấm Chỉ (quận Hoàn Kiếm), phố đi bộ đảo Ngọc-Ngũ Xã (quận Ba Ðình) - nơi tổ chức không gian đi bộ chuyên về ẩm thực với hàng chục nhà hàng, quán ăn, đồng thời có nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật vào những dịp cuối tuần…
Tuy nhiên, việc vẫn phải hoạt động trong một khuôn khổ cơ chế, chính sách chung khiến các không gian này chưa thật sự được “cởi trói” để phát triển. Phó Chủ tịch Hội Luật quốc tế Việt Nam Nguyễn Hưng Quang cho biết: “Hà Nội có rất nhiều tiềm năng áp dụng mô hình khu BID để thúc đẩy hoạt động thương mại, đời sống văn hóa, bảo vệ môi trường… như chuyển đổi mô hình vận hành các khu phố đi bộ hiện có và thiết lập những khu BID mới dựa trên những đặc điểm di sản văn hóa và cộng đồng cần bảo vệ hoặc thúc đẩy phát triển như một số tuyến phố “Hàng” ở khu phố cổ Hà Nội; khu ẩm thực Tống Duy Tân-ngõ Cấm Chỉ hay làng cổ Ðường Lâm, làng lụa Vạn Phúc...
Khi hình thành các khu BID, Hà Nội sẽ phát huy được các lợi thế so sánh, tiềm năng thế mạnh về văn hóa. Việc áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát tại các khu thúc đẩy thương mại và văn hóa ở một số địa điểm trên địa bàn Thủ đô là thật sự cần thiết”. Tại nhiều quốc gia trên thế giới, mô hình khu thương mại, văn hóa được hình thành trên cơ sở các chủ thể kinh doanh (bao gồm doanh nghiệp, người dân hoặc hộ kinh doanh cá thể) hợp tác với nhau hoặc hợp tác thông qua chính quyền sở tại để tạo ra một khu vực đặc biệt về an ninh, vệ sinh và cảnh quan đường phố, thuận tiện cho khách bộ hành và cùng quảng bá, tổ chức các sự kiện để thu hút du khách.
Theo Thạc sĩ Ðậu Công Hiệp (Trường đại học Luật Hà Nội), trước thực tế nguồn ngân sách đầu tư vào cơ sở hạ tầng phục vụ bảo tồn văn hóa, lịch sử và môi trường đang ngày càng eo hẹp, BID chính là một sáng kiến để giải quyết vấn đề này khi thiết chế này có sự tham gia của cả người dân, doanh nghiệp và chính quyền.
Tuy nhiên, hiện nay, mô hình khu thương mại, văn hóa chưa được nhận thức một cách đầy đủ; chưa có hành lang pháp lý, quá trình phát triển vẫn mang tính tự phát, thành phố cũng chưa tạo được các mô hình, quy trình chuẩn để áp dụng rộng rãi… Theo nhiều chuyên gia, thành phố cần xây dựng cơ chế, chính sách, từ đó tiến hành thí điểm tại một số khu vực.
Ðại diện Sở Du lịch Hà Nội cho rằng, tại các khu BID, thành phố có thể thực hiện thí điểm một số chính sách như: Mở rộng thời gian hoạt động, kinh doanh dịch vụ của các cơ sở hoạt động kinh doanh, du lịch; quy định về các tiêu chuẩn về kiến trúc mặt ngoài, màu sắc… của không gian cũng như cần có chính sách về miễn, giảm thuế, phí đối với các cơ sở kinh doanh trong khu vực thí điểm.
Thực tế cho thấy, khách du lịch và người dân Thủ đô nói chung có nhu cầu tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí ngày một lớn. Các cơ quan, đơn vị của thành phố đã có nhiều nỗ lực, song các hoạt động, các điểm vui chơi, giải trí vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún. Thành phố vẫn còn thiếu những trung tâm vui chơi, giải trí, nơi có nhiều lĩnh vực công nghiệp văn hóa “hội tụ” để đáp ứng nhu cầu của người dân và du khách.
Nhiều chuyên gia cho rằng, việc triển khai trên thực tế mô hình khu thương mại, văn hóa chậm ngày nào sẽ thiệt ngày đó. Do đó, thành phố cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế, chính sách và sớm triển khai thí điểm những khu thương mại, văn hóa trên thực tế để lấy kinh nghiệm trước khi nhân rộng.
