Những chuyển biến tích cực
Sự kiện được coi như dấu mốc hình thành của hoạt hình Việt Nam là việc Xưởng phim hoạt họa búp bê Việt Nam (nay là Hãng phim Hoạt hình Việt Nam) thành lập tháng 11/1959 và ra mắt bộ phim hoạt hình đầu tiên “Đáng đời thằng cáo” vào tháng 6/1960. Trải qua lịch sử 65 năm, đến nay đã có gần 800 bộ phim hoạt hình Việt Nam ra đời.
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, hoạt hình đã có bước tiến đáng kể khi đóng góp 10-15% doanh thu cho toàn ngành điện ảnh. Tuy nhiên, vẫn chưa thể khai thác hết những tiềm năng, lợi thế của ngành công nghiệp nội dung vốn không chỉ dành riêng cho trẻ em này.
Tại một toạ đàm bàn về phát triển hoạt hình Việt, Tiến sĩ Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam, trăn trở: “Theo đánh giá của thế giới, nếu điện ảnh là “nghệ thuật thứ bảy” thì phim hoạt hình được công nhận là “nghệ thuật thứ tám”. Nhiều quốc gia có những sản phẩm, nhân vật hoạt hình nổi tiếng như “Doraemon”, “Chuột Mickey”, “Bánh mì đám mây”... với số lượng hàng tỉ người xem toàn cầu. Làm sao để Việt Nam cũng đạt được đỉnh cao như thế?”
 |
Doraemon, "tượng đài" hoạt hình từ Nhật Bản với sự ăn khách và giá trị nhân văn trường tồn nhiều thế hệ. (Ảnh: Internet) |
Còn theo Chủ tịch Liên minh sáng tạo nội dung số Việt Nam (DCCA) Tạ Mạnh Hoàng thì Việt Nam cần có chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia sản xuất hoạt hình cũng như đưa sản phẩm ra quốc tế. Ông Tạ Mạnh Hoàng nêu thí dụ: “Ở một số nước trong khu vực, đặc biệt là Hàn Quốc, ngành công nghiệp điện ảnh của họ phát triển nhanh chóng vì có sự kết nối giữa các doanh nghiệp và được chính phủ Hàn Quốc tạo điều kiện để tổ chức các sự kiện để kết nối các sản phẩm hoạt hình ra thế giới. Doanh nghiệp Việt cũng rất cần thị trường, nhưng ở Việt Nam thì đầu ra chưa có, những ưu đãi về chính sách hầu như chưa có, việc truyền thông hay tổ chức sự kiện giới thiệu về năng lực của các doanh nghiệp cũng hạn chế.”
Dù còn một số rào cản, lĩnh vực nội dung hoạt hình tại Việt Nam vẫn phát triển mạnh mẽ trong vài năm qua. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), các nền tảng số xuyên biên giới… đã góp phần thúc đẩy tư duy đổi mới sáng tạo, phát huy năng lực đội ngũ nhân sự thế hệ mới. Chưa thể so sánh với các “ông lớn” như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… song tín hiệu đáng mừng là hoạt hình Việt Nam đang dần hình thành các tiêu chuẩn hướng tới “sáng tạo bền vững”, tạo ra những nội dung có giá trị văn hoá và sức ảnh hưởng tích cực tới cộng đồng.
Nhiều doanh nghiệp Việt tham gia thị trường với loạt hoạt hình áp dụng công nghệ 2D, 3D, Stop-motion được thị trường quốc tế đón nhận. Có thể kể đến Sconnect Việt Nam đã phát triển được 18 bộ nhân vật hoạt hình với tổng số lượng sản xuất lên tới hơn 50.000 video, phát hành toàn thế giới với hàng tỷ lượt xem, nổi bật nhất là series hoạt hình Wolfoo. Việc sản xuất hoạt hình chiếu rạp lâu nay khó thực hiện do thiếu kịch bản, chi phí sản xuất lớn, phụ thuộc hệ thống rạp khi phát hành… nhưng cũng đã trở thành hiện thực với việc công chiếu thương mại phim hoạt hình “Wolfoo và hòn đảo kỳ bí” tháng 10/2023, đánh dấu mốc hoạt hình “make in Việt Nam” lọt top 3 doanh thu phòng vé.
 |
"Trạng Quỳnh thời nhí nhố", hoạt hình sản xuất bằng công nghệ 3D hiện đại, mang đậm nét văn hoá Việt Nam. (Ảnh: Internet) |
Gần đây nhất, series hoạt hình 3D “Trạng Quỳnh thời nhí nhố” do Alpha Animation Studio và Sconnect Việt Nam hợp tác sản xuất đã chinh phục Hội đồng giám khảo và được chọn vào top 10 chung khảo Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn năm 2024. Tuy mới phát sóng được 45 tập (trên tổng số 450 tập), loạt phim đón nhận sự yêu thích của trẻ em và sự tin tưởng của phụ huynh. Không chỉ có hình ảnh, âm nhạc được trau chuốt, phim còn xây dựng được hệ thống nhân vật thuần Việt với bối cảnh, tình huống đậm đà bản sắc nông thôn Việt Nam xưa. Xem các tập hoạt hình ngắn, khán giả nhỏ tuổi vừa được thư giãn, vừa được học hỏi điều hay lẽ phải một cách nhẹ nhàng, phù hợp tâm lý. Dự kiến phiên bản chiếu rạp cũng sẽ được các nhà sản xuất ra mắt công chúng.
Việt Nam đủ năng lực sản xuất hoạt hình phục vụ thị trường quốc tế
Theo thống kê, hiện nay nước ta có khoảng 200 công ty, studio lớn nhỏ có thể tham gia hoạt động sản xuất phim hoạt hình ở các mức độ khác nhau. Năng lực sản xuất hoạt hình đạt những thành tựu nhất định: từ đảm nhiệm khâu gia công cho các hãng phim quốc tế cho đến tự xây dựng thương hiệu và sản xuất.
Thời kỳ “nở rộ” của hoạt hình Việt đánh dấu bằng sự ra đời của ngày càng nhiều doanh nghiệp sáng tạo và các sản phẩm chất lượng đang dần chinh phục khán giả thế giới. Nổi bật trong bức tranh lớn là series hoạt hình chú sói nhỏ Wolfoo thu hút sự yêu thích và quan tâm của hàng trăm triệu trẻ em thế giới, đặc biệt là tại Mỹ, Trung Quốc và Việt Nam. Wolfoo được mệnh danh là chú sói “tỷ view” với hơn 4.000 tập phim ngắn phát sóng trên YouTube, bình quân 4 tỷ view/tháng, 3 nút kim cương trên YouTube, được dịch ra khoảng 20 ngôn ngữ. Wolfoo dần trở thành người bạn, cùng chơi cùng học và đồng hành với các em nhỏ mỗi ngày.
 |
Nhân vật sói Wolfoo và các bạn tạo nên series hoạt hình hấp dẫn trẻ em khắp thế giới. |
Đứng sau thành công của Wolfoo là đội ngũ 100% nhân sự người Việt của Sconnect Việt Nam. Để dần thu hẹp khoảng cách hoạt hình Việt Nam với các nền điện ảnh tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, Sconnect đã và đang phát triển 18 bộ nhân vật hoạt hình cho đủ mọi lứa tuổi. Nội dung hoạt hình được phát hành trên đa nền tảng: mạng xã hội, truyền hình, OTT/IPTV và phim chiếu rạp. Đơn vị này tham gia sản xuất nội dung số từ năm 2014, khi công nghiệp nội dung số ở Việt Nam còn sơ khai.
Nhận thấy tiềm năng của hoạt hình cũng như khao khát tạo nên một thương hiệu lớn mạnh kiểu “Disney của Việt Nam”, những người sáng lập Sconnect vừa làm, vừa học, vừa nghiên cứu, vừa cải tiến sao cho tận dụng và phát huy tối đa ưu thế. Chẳng hạn như Việt Nam có hàng nghìn làng nghề truyền thống, có những sản phẩm thủ công lâu đời được thị trường quốc tế đánh giá cao; lao động người Việt chăm chỉ, tỉ mỉ, khéo léo… Đầu tư nghiên cứu, tham gia sản xuất hoạt hình bằng công nghệ stop-motion (hoạt hình tĩnh vật, hoạt hình đất nặn) từ những ngày đầu từng được coi là bước đi mạo hiểm của Sconnect. Tuy nhiên, sức sống bền vững của hoạt hình stop-motion trên thế giới, cũng như những dấu ấn của bộ nhân vật Luka, Clay Mixer… hiện nay đã cho thấy cơ hội không nhỏ dành cho các đơn vị sản xuất hoạt hình Việt Nam.
Theo báo cáo của Yahoo Finance, quy mô thị trường phim hoạt hình toàn cầu dự kiến lên tới 587,1 tỷ USD vào năm 2030, với tỉ lệ tăng trưởng hàng năm là 5,2%. Riêng hoạt hình 3D ước đạt 47 tỷ USD vào năm 2030. Không nằm ngoài xu hướng quốc tế, ngành hoạt hình Việt Nam cũng bước vào sân chơi nội dung số với sự tham gia tích cực của nhiều đơn vị cả trong và ngoài quốc doanh, hướng tới đưa sản phẩm hoạt hình góp phần đáng kể thúc đẩy công nghiệp điện ảnh, công nghiệp văn hoá nước nhà.
