Đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng "Hà Nội-Ðiện Biên phủ trên không" (tháng 12/1972-tháng 12/2022), Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội tổ chức triển lãm "Từ mặt đất đến bầu trời". Bên căn hầm Chỉ huy Tác chiến (Bộ Tổng tham mưu Quân đội Nhân dân Việt Nam, hiện nằm trong di tích Hoàng thành Thăng Long), những hình ảnh, hiện vật và những câu chuyện của người phi công trực tiếp chiến đấu trong các trận chiến với máy bay B-52 giúp công chúng hiểu thêm về kỳ tích chiến thắng B-52. Hơn 100 hiện vật tại triển lãm được chia làm hai chủ đề, đó là "Hà Nội không bất ngờ" và "Từ mặt đất đến bầu trời". Trong đó "Hà Nội không bất ngờ" giới thiệu về nhận định của Bác Hồ về việc Mỹ sẽ đưa B-52 ra đánh Hà Nội, và Mỹ chỉ chịu thua trên bầu trời Hà Nội. Trưng bày cũng giới thiệu về lực lượng phòng không - không quân Việt Nam tham gia chiến dịch 12 ngày đêm tháng 12/1972, cũng như lực lượng của Mỹ huy động tham gia Chiến dịch mà họ gọi là Linerbaker II. Với tiêu đề "Từ mặt đất đến bầu trời", chủ đề thứ hai giới thiệu về "Tổng hành dinh" - các cơ quan của Bộ Quốc phòng đóng trong di tích Hoàng thành Thăng Long, trong đó có hầm Chỉ huy Tác chiến (Hầm T1), nơi là đầu mối liên lạc thông tin của Trung ương với các chiến trường, nơi phát đi nhiều mệnh lệnh quan trọng trong 12 ngày đêm rực lửa. Tiếp đó là những phần giới thiệu về "Mặt đất lập công", "Trên không chiến thắng" - những thành quả to lớn của lực lượng phòng không và không quân trong đánh bại trận tập kích đường không của quân đội Mỹ. Phần trưng bày "Hà Nội-Ðiện Biên Phủ trên không" thể hiện tinh thần quyết chiến, quyết thắng của quân dân Thủ đô, hay nhân dân Thủ đô mừng chiến thắng...
Những hình ảnh, hiện vật trở nên sống động hơn khi được nhân chứng lịch sử-những phi công từng trực tiếp chiến đấu trong 12 ngày đêm ấy-kể lại hồi ức, những khó khăn, nguy hiểm mà các chiến sĩ đã trải qua. Ðại tá Hoàng Biểu, Trung đoàn Không quân 921, người trực tiếp lái máy bay chiến đấu trong 12 ngày đêm đó nhớ lại: "Ngay trước khi Mỹ ném bom mở đầu trận tập kích, chúng đã ném bom phá hủy hàng loạt sân bay của ta, nhằm làm không quân ta tê liệt. Thực tế ta đã chạy đua ngày đêm để khôi phục một số sân bay, đồng thời cơ động phân tán ra các sân bay dã chiến. Có những lúc, chúng ta phải cất cánh ở đường lai dắt máy bay, quãng đường cho cất cánh là rất ngắn, việc xuất kích là vô cùng nguy hiểm, phi công có thể hy sinh nếu máy bay không rời mặt đất đúng như dự kiến. Mỗi lần cất cánh là một lần cảm tử. Dù chúng muốn làm không quân ta tê liệt, nhưng ta vẫn xuất kích suốt trong 12 ngày đêm ấy". Ðại tá Nguyễn Công Huy là người tham gia phi đội bay đêm năm 1972 chia sẻ: "Trước khi có trận chiến B-52 thì ta đã thành lập những phi đội bay đêm. Tại sao lại có những phi đội bay đêm, là vì khi bay đêm người phi công không quan sát được gì, phụ thuộc vào các yếu tố kỹ thuật nên phải có quá trình tập luyện đặc biệt. Sau này, B-52 chỉ đánh ban đêm, thì ta đã có sự chuẩn bị kỹ càng rồi. Ðây là tầm nhìn của Trung ương trước những diễn biến của cuộc chiến". Mặc dù gặp vô vàn khó khăn như thế, nhưng những phi đội bay đêm đã bắn rơi 2 chiếc máy bay B-52, một chiếc được thực hiện bởi phi công Phạm Tuân, một chiếc bởi phi công Vũ Xuân Thiều. Cả hai đồng chí sau này đều là Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Riêng phi công Vũ Xuân Thiều đã hy sinh khi lao chiếc máy bay MIG-21 vào máy bay B-52 của địch. Trong phi đội bay đêm ấy còn có Ðại tá Bùi Doãn Ðộ. Ông là người bắn rơi chiếc máy bay F-4 vào đêm 29/12 - chiếc máy bay Mỹ cuối cùng trên bầu trời Hà Nội, vì đến sáng 30/12, phía Mỹ tuyên bố chấm dứt ném bom miền bắc.
Cũng trong dịp này, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội ra mắt cuốn sách Hầm Chỉ huy Tác chiến - Bộ Tổng tham mưu (Hầm T1) tại Di sản Thế giới Hoàng thành Thăng Long. Cuốn sách giới thiệu về sự ra đời của Hầm T1, cấu trúc đặc biệt của căn hầm có thể chịu được bom tấn, tên lửa, phòng chống được bom nguyên tử, bom hóa học… Trong đêm 18/12/1972, tại Hầm chỉ huy T1 đã diễn ra cuộc đấu trí quyết liệt giữa cơ quan tham mưu chiến lược của Quân đội nhân dân Việt Nam với không lực Hoa Kỳ. Vào thời điểm đó, Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng có mặt cùng các sĩ quan tham mưu tác chiến chỉ đạo các lực lượng phòng không mở màn trận quyết chiến chiến lược 12 ngày đêm để sau đó làm nên một chiến thắng Ðiện Biên Phủ trên không hào hùng, vang dội. Trong khuôn khổ triển lãm, Ban Tổ chức còn ứng dụng công nghệ 3D Mapping, tái hiện lại hoạt cảnh "Hầm T1 trong đêm bão lửa", du khách sẽ được "chứng kiến" toàn bộ diễn tiến của 12 ngày đêm lịch sử, tất cả đều được tái hiện sống động bằng hình ảnh và âm thanh hết sức chân thực. Ngoài ra tại triển lãm còn có hệ thống các poster và không gian trải nghiệm phố phường Hà Nội vào thời điểm năm 1972 để giúp công chúng hình dung rõ nét hơn về cuộc chiến đấu, cuộc sống đầy gian khổ, hy sinh, nhưng cũng hết sức ngoan cường, bền bỉ và anh dũng của lực lượng vũ trang và nhân dân cả nước trong đó nòng cốt là Bộ đội Phòng không-Không quân, tinh thần chiến đấu dũng cảm, kiên cường của quân và dân Thủ đô.
Chiến tranh đã lùi vào quá khứ, nhưng những hình ảnh, hiện vật, những câu chuyện tại triển lãm đã giúp công chúng hiểu thêm về truyền thống bảo vệ Tổ quốc của cha ông, thêm trân trọng giá trị của hòa bình ■
