Hiệu quả của mô hình bác sĩ gia đình

Mô hình BSGÐ phát triển và nhân rộng ở nhiều nước trên thế giới. Hiệp hội BSGÐ toàn cầu (WONCA) được thành lập năm 1972 đến nay có gần 100 quốc gia thành viên. Tại nước ta cũng đã có một mạng lưới y tế phục vụ chăm sóc sức khỏe gần với người dân tại cộng đồng, đó là các ông lang, bà mế, bà đỡ, các phòng chẩn trị y học cổ truyền, nhân viên y tế thôn bản, thầy thuốc tư... Tháng 3-2000, Bộ Y tế chính thức công nhận chuyên ngành Y học gia đình và cho phép đào tạo bác sĩ chuyên khoa cấp một Y học gia đình. Năm 2002, Trung tâm đào tạo BSGÐ được thành lập ở các trường đại học: Y Hà Nội, Y - Dược TP Hồ Chí Minh, Y Thái Nguyên và bắt đầu triển khai đào tạo chuyên khoa cấp một y học gia đình. Ðến nay có thêm ở các trường đại học: Y Hải Phòng, Y - Dược Huế. Các cơ sở này đào tạo được hơn 500 bác sĩ chuyên khoa cấp một, 70 bác sĩ định hướng y học gia đình. Phần lớn các bác sĩ chuyên khoa y học gia đình sau khi tốt nghiệp trở về làm việc ở tuyến y tế cơ sở.

Hoạt động BSGÐ đã bước đầu được tổ chức tại một số thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Thừa Thiên - Huế, Ðà Nẵng, Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ với các mô hình khác nhau: Trung tâm BSGÐ, phòng khám BSGÐ là cơ sở thực hành của các trường đại học chuyên ngành y; phòng khám BSGÐ tư nhân; trạm y tế có hoạt động BSGÐ... Các trung tâm, phòng khám BSGÐ tổ chức khám, chữa bệnh và thực hiện các dịch vụ y tế tại đơn vị hoặc tại nhà theo yêu cầu của người bệnh; thực hiện quản lý theo dõi sức khỏe cho cả hộ gia đình. Tại nhiều phòng khám BSGÐ, người bệnh được tiếp đón ân cần, tư vấn chu đáo, hướng dẫn chuyển tuyến phù hợp, được theo dõi toàn diện cập nhật liên tục diễn biến sức khỏe, bệnh tật. Phần lớn người bệnh đến phòng khám BSGÐ được giải quyết mà không phải đến bệnh viện, nên góp phần giảm quá tải bệnh viện. Các trạm y tế tại tỉnh Khánh Hòa có BSGÐ hoạt động, đã xây dựng và thực hiện quy chế chuyển tuyến có kết nối giữa tuyến huyện và tuyến xã; có phản hồi thông tin với người bệnh, góp phần bảo đảm theo dõi và điều trị liên tục, điều trị toàn diện, phối hợp trong chẩn đoán và điều trị... Tuy nhiên, hoạt động BSGÐ ở nước ta hiện nay là mô hình mới, chưa được quan tâm đầu tư tương xứng, chưa có chức danh bác sĩ gia đình ở các cơ sở y tế, hoạt động còn tản mạn, nhiều hạn chế, bất cập, chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý.

Hiện nay, mô hình bệnh tật ở nước ta là mô hình bệnh tật kép, các bệnh lây nhiễm, suy dinh dưỡng vẫn ở mức khá cao, trong khi nhóm các bệnh không lây nhiễm và tai nạn thương tích tăng nhanh dẫn đến nhu cầu khám, chữa bệnh của người dân ngày càng tăng. Việc sàng lọc, theo dõi, quản lý, điều trị bệnh mạn tính tại cộng đồng là hết sức cần thiết, yêu cầu nâng cao năng lực y tế tuyến cơ sở ngày càng trở nên cấp bách. Xuất phát từ thực tiễn bước đầu tiếp cận mô hình BSGÐ ở nước ta và kinh nghiệm ở các nước trên thế giới cho thấy nếu phát triển mô hình BSGÐ sẽ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc ban đầu theo hướng toàn diện và liên tục, giúp sàng lọc bệnh tật, chuyển tuyến phù hợp, góp phần giảm quá tải bệnh viện tuyến trên.

TS Trần Quý Tường, Phó Cục trưởng Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) đánh giá: Mô hình phòng khám BSGÐ khi được hình thành và phát triển sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh ban đầu, giúp người dân được chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và phòng bệnh chủ động, tích cực.

Theo các nghiên cứu gần đây cho thấy, phòng khám BSGÐ có thể giúp sàng lọc giải quyết được phần lớn các bệnh lý thông thường, không cần chuyển tuyến, góp phần giảm tình trạng quá tải tại các bệnh viện. Hoạt động BSGÐ sẽ giảm bớt gánh nặng thời gian và công việc cho các bác sĩ chuyên khoa liên quan và tiết kiệm được chi phí nằm viện cho người bệnh, kinh phí bảo hiểm y tế, mang lại hiệu quả kinh tế cho người bệnh, gia đình và xã hội; tăng sự hợp tác phối hợp điều trị giữa người bệnh và nhân viên y tế, giảm đi những vấn đề bức xúc của xã hội.

Phòng khám BSGÐ được tham gia khám bệnh, chữa bệnh cho người bệnh nói chung và khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế nói riêng nếu có đủ điều kiện; Phòng khám BSGÐ có nhiệm vụ thực hiện sơ cứu, cấp cứu, khám bệnh, chữa bệnh đối với các bệnh thường gặp; thực hiện việc chăm sóc sức khỏe, sàng lọc phát hiện sớm bệnh, tật và khám bệnh, chữa bệnh tại phòng khám và tại nhà người bệnh; tham gia hệ thống chuyển tuyến.

BSGÐ cũng tham gia phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu, tham gia giám sát, phát hiện sớm dịch bệnh trong cộng đồng dân cư; tham gia các chương trình tiêm chủng, các chương trình y tế quốc gia; hướng dẫn vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, phòng, chống dịch bệnh lây nhiễm và bệnh không lây nhiễm; tham gia quản lý bệnh nghề nghiệp, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, người cao tuổi, khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh tật; có hồ sơ theo dõi sức khỏe toàn diện liên tục cho cá nhân và gia đình.

Như vậy, mô hình phòng khám bác sĩ gia đình khi được hình thành và phát triển sẽ đạt được nhiều mục tiêu: nâng cao chất lượng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh ban đầu, giúp người dân được chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và phòng bệnh chủ động, tích cực; giảm bớt gánh nặng thời gian và công việc cho các bác sĩ chuyên khoa liên quan, giảm quá tải bệnh viện và tiết kiệm được chi phí nằm viện, điều trị cho người bệnh; tăng sự hợp tác phối hợp điều trị giữa người bệnh và nhân viên y tế, giảm đi những vấn đề bức xúc của xã hội.

BSGÐ là bác sĩ đa khoa thực hành, chăm sóc toàn diện và liên tục cho người bệnh, có mối quan hệ lâu dài và bền vững với người bệnh, là những thầy thuốc gắn với dân và gần dân nhất. BSGÐ là bác sĩ hướng về gia đình, biết rõ từng người bệnh trong hoàn cảnh và gia đình của họ, xem xét vấn đề sức khỏe của người bệnh trong hoàn cảnh của cộng đồng và lối sống của người đó trong cộng đồng.