Cuốn sách mang tên “The Anxious Generation”, với phiên bản Tiếng Việt “Thế hệ lo âu”, do dịch giả Mokona chuyển ngữ. Đây là cuốn sách luôn nằm trong top sách bán chạy của New York Times kể từ khi mới ra mắt, đồng thời là 1 trong 4 cuốn sách yêu thích của tỷ phú Bill Gates trong năm 2024.
Trong thời hiện đại, cùng với những phát triển vượt bậc của công nghệ, thì sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên cũng chịu những tác động tiêu cực, với tỷ lệ trầm cảm, lo âu tăng cao.
Trong sách, nhà tâm lý học xã hội Jonathan Haidt lập luận rằng sự suy giảm các hoạt động chơi tự do trong thời thơ ấu và sự gia tăng việc sử dụng điện thoại thông minh ở thanh thiếu niên chính là hai nguyên nhân chính gây ra căng thẳng tâm lý ngày càng tăng ở giới trẻ, đặc biệt ảnh hưởng đến Thế hệ Z (những người sinh năm 1995 trở về sau).
Khi các bạn trẻ dần từ bỏ điện thoại bấm nút để chuyển sang điện thoại thông minh với các ứng dụng mạng xã hội, thời gian trực tuyến tăng mạnh, trong khi thời gian giao tiếp trực tiếp với bạn bè và gia đình giảm đáng kể – và sức khỏe tâm thần cũng suy giảm theo.
 |
Nhà tâm lý giáo dục Bùi Thị Hải Yến và chuyên gia tâm lý giáo dục Nguyễn Thụy Anh. |
Chia sẻ tại buổi ra mắt sách, nhà tâm lý giáo dục Bùi Thị Hải Yến, CEO Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam, cho rằng, rõ ràng sự xuất hiện và phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, internet và các thiết bị thông minh đã tạo ra những thay đổi lớn trong môi trường phát triển của thế hệ trẻ, đặc biệt là thế hệ Z (sinh từ 1997 - 2012) và thế hệ Alpha (sinh từ 2013 - 2025).
Đó là những tác động của việc sử dụng mạng xã hội và các thiết bị công nghệ như điện thoại, máy tính bảng… đã ảnh hưởng đáng kể đến các mặt cuộc sống của các thế hệ, đặc biệt là giảm tương tác xã hội trực tiếp, thay vào đó là giao tiếp qua mạng; gia tăng so sánh bản thân với hình ảnh lý tưởng trên mạng, dẫn đến mất tự tin; gây nghiện, khó tập trung và thiếu ngủ do sử dụng thiết bị công nghệ quá lâu.
Các thiết bị công nghệ và mạng xã hội cũng phần nào khiến các bạn trẻ ngày càng xa rời thực tế, giảm cảm xúc, giảm khả năng đối phó tình huống, thiếu công tác xã hội, dễ gặp các vấn đề lo âu, trầm cảm.
Nhà tâm lý giáo dục Bùi Thị Hải Yến lý giải, lý do dẫn đến tình trạng này là bởi "các bạn trẻ gặp quá nhiều áp lực về học tập, thời lượng học tập quá lớn, quá nhiều, nên kỹ năng sống giảm sút. Cùng với đó, cảm xúc của các em không được chăm sóc đầy đủ dẫn tới đây đang là một thế lo âu và cũng là thế hệ đáng để cho cha mẹ lo âu".
Một số vấn đề khác mà hiện nay “thế hệ lo âu” đang gặp phải, theo chuyên gia giáo dục, TS. Nguyễn Thụy Anh, Chủ nhiệm CLB Đọc sách cùng con, là nhiều người quá chú trọng vào điểm số và thành tích học tập gây ra áp lực lớn cho học sinh, ảnh hưởng đến chất lượng học tập và sự phát triển toàn diện. Bên cạnh đó, nhiều cha mẹ vẫn còn áp đặt kỳ vọng quá cao về thành tích học tập, thay vì tập trung vào sự phát triển cá nhân của con.
 |
Đề tài của sách thu hút đông đảo bạn đọc trẻ. |
Để khắc phục những vấn đề này, TS. Nguyễn Thụy Anh cho rằng, cần thay đổi cách tiếp cận, chú trọng vào quá trình học tập và phát triển cá nhân các thế hệ thay vì chỉ quan tâm đến kết quả. Cha mẹ cần tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích và hỗ trợ con trong học tập. Cân bằng việc sử dụng công nghệ số, tăng cường tương tác trực tiếp và phát triển kỹ năng giao tiếp. Tìm hiểu và áp dụng các phương pháp giáo dục hiện đại, giúp học sinh phát triển toàn diện.
Chuyên gia Bùi Thị Hải Yến cũng đồng tình với quan điểm của TS Nguyễn Thụy Anh khi cho rằng, cần thiết kế các chương trình trải nghiệm để tăng cường kỹ năng sống và cảm xúc cho học sinh, sinh viên, đồng thời hỗ trợ và can thiệp kịp thời đối với những trường hợp gặp vấn đề về sức khỏe tâm lý. Đặc biệt, nâng cao trách nhiệm của các nhà sản xuất công nghệ, hướng tới một môi trường phát triển lành mạnh hơn cho các thế hệ tương lai.
Dựa trên nghiên cứu tâm lý và sinh học, tác giả “Thế hệ lo âu” khẳng định có “hai sai lầm lớn mà chúng ta đã mắc phải đó là: Bảo vệ trẻ em quá mức trong thế giới thực (nơi chúng cần học hỏi từ rất nhiều kinh nghiệm trực tiếp) và thiếu bảo vệ trong thế giới ảo (nơi chúng đặc biệt dễ bị tổn thương ở tuổi dậy thì). Đồng thời tác giả đưa ra 4 cải cách quan trọng, là cơ sở để tạo ra một tuổi thơ khỏe mạnh hơn trong thời đại công nghệ:
1. Không dùng điện thoại thông minh trước lớp 9 (khoảng 14 tuổi), cha mẹ chỉ cho con những chiếc điện thoại cơ bản, có ứng dụng hạn chế và không có trình duyệt internet.
2. Không dùng mạng xã hội trước 16 tuổi, để trẻ vượt qua giai đoạn phát triển trí não dễ bị tổn thương nhất.
3. Trường học không có điện thoại, khóa tất cả các thiết bị để tập trung vào việc học và tương tác trực tiếp.
4. Vui chơi không bị giám sát nhiều hơn và tính độc lập thời thơ ấu, để phát triển các kỹ năng xã hội một cách tự nhiên và trở thành những thanh niên tự quản.
Ngoài ra, tác giả Jonathan Haidt còn mô tả các bước mà cha mẹ, giáo viên, trường học, công ty công nghệ và chính phủ có thể thực hiện để chấm dứt đại dịch bệnh tâm thần và khôi phục lại tuổi thơ của thế hệ gen Z, Alpha, Beta…
Chia sẻ về cuốn sách, tỷ phú Bill Gates từng nhận định đây là quyển sách bất kỳ người nuôi dạy trẻ, kể cả ba mẹ và nhà giáo dục, phải đọc. Ông cũng lo lắng khả năng tư duy phản biện và tập trung của trẻ có thể bị ảnh hưởng bởi công nghệ. Ông viết trên blog: “Haidt giải thích sự thay đổi trong cách trẻ em ngày nay trải qua tuổi thơ, từ nô đùa chạy nhảy đến chỉ dùng điện thoại, tác động khả năng các bé phát triển và xử lý cảm xúc. Tôi đánh giá cao việc tác giả không chỉ nêu ra vấn đề mà còn trình bày giải pháp đáng cân nhắc”.
Những điểm nổi bật của “Thế hệ lo âu”:
- Nằm trong danh sách 4 cuốn sách Tỷ phú Bill Gates khuyên đọc dịp cuối năm.
- 1 trong 10 cuốn sách yêu thích của Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama năm 2024
- Top Bestseller ngay khi ra mắt trên New York Times.
- Một trong những cuốn sách đáng chú ý của Washington Post.
- Được Economist, New York Post và Town & Country bình chọn là Cuốn sách hay nhất năm 2024.
- Giải thưởng Sách phi hư cấu của năm do Goodreads Choice trao tặng.
