Làm giàu rất khó!
Ông Vũ Hữu Kiên, giảng viên cao cấp của "Chương trình Khởi sự doanh nghiệp và tăng cường khả năng kinh doanh" của ILO tại Việt Nam, người đã từng rất nhiều năm tham gia "đứng lớp" các khóa về khởi nghiệp chia sẻ: "Nếu coi ý kiến "làm giàu không khó" là lời khích lệ, là sự động viên, là cách để những người muốn làm giàu không bị nhụt chí thì tôi hoàn toàn đồng ý. Cần khuyến khích, cổ vũ các bạn trẻ và những ai chưa giàu có làm giàu một cách chính đáng. Còn chuyện để trở nên giàu có, thực sự giàu có, giàu có bằng chính trí tuệ, công sức của mình thì tôi thấy không hề dễ. Thậm chí là khó".
Người viết bài này đã từng có nhiều năm tham gia tổ chức một cuộc thi khởi nghiệp dành cho sinh viên với quy mô toàn quốc. Qua nhiều trao đổi, tiếp xúc với các bạn sinh viên có thể dễ dàng nhận thấy một điểm yếu của các bạn là... nghiêm trọng hóa vấn đề khởi nghiệp. Rất nhiều người nghĩ khởi nghiệp phải là một cái gì đó thật to tát, thật tầm vóc. Nhiều người đặt mơ ước có một ngày sở hữu doanh nghiệp cỡ như Microsoft, Apple hay chí ít cũng như... Trung Nguyên. Trong khi đó rất ít người nhận ra rằng bản thân những ông chủ của các thương hiệu ấy, khi khởi nghiệp cũng chỉ bắt đầu từ một vài nhân viên, quy mô rất nhỏ và thậm chí cũng không dám hy vọng đến những thành công như hiện tại.
"Một trong những điểm yếu của những người khởi nghiệp là chưa biết bắt đầu như thế nào. Rất nhiều bạn trẻ mà tôi nói chuyện đều thể hiện quyết tâm lập nghiệp. Nhưng chỉ số ít trong đó vạch rõ được "làm một cái gì đó" cụ thể là cái gì. Rõ ràng, chỉ quyết tâm bằng ý chí thôi chưa đủ. Cái mà người khởi nghiệp cần dù rất khó là phải hành động bằng những bước đi cụ thể chứ không chỉ trong "suy nghĩ", ông Kiên chia sẻ.
Hãy cứ bắt đầu, đừng sợ thất bại
Trong một lần nói chuyện với người viết, ông Nguyễn Đức Tài, Tổng giám đốc thương hiệu Thegioididong chia sẻ: Quyết tâm sẽ chỉ là quyết tâm nếu không được thực hiện bằng hành động. Và khi đã bắt đầu thì phải làm tới cùng, đừng chùn bước vì thất bại. Hành động cụ thể của ông Tài là chung vốn cùng bạn bè mở ba cửa hàng đầu tiên chuyên kinh doanh điện thoại di động và cùng với đó là website giới thiệu sản phẩm. Và kết quả sau sáu tháng kinh doanh là... thất bại.
"Nếu nản chí, có khi giờ tôi vẫn sẽ là một người làm công ăn lương". Thất bại đó thực ra lại là bài học mà không trường lớp nào có thể dạy được. Sau khi phân tích nguyên nhân thất bại, ba cửa hàng nhỏ được đóng cửa và thay vào đó là "siêu thị" hoành tráng quy mô 200 m2 được mở ra tại TP Hồ Chí Minh. "Nó khác hơn 10 ngàn cửa hàng bán điện thoại di động khác là ở cung cách phục vụ. Từ cách bài trí kệ hàng, đồng phục nhân viên, thái độ tiếp khách đều được chăm chút kỹ lưỡng với tiêu chí mang lại sự hài lòng tối đa cho khách hàng. Chúng tôi muốn rằng tất cả nhu cầu của người dùng về điện thoại đều được giải quyết tại cửa hàng này, điều mà các cửa hàng nhỏ (như ba cửa hàng đầu tiên của chúng tôi) không thể đáp ứng được", ông Tài nhớ lại. Chắc chắn khi đó ông Tài và những đồng sự của mình không đặt (và cũng không dám nghĩ tới) mục tiêu hơn 240 cửa hàng trên toàn quốc với doanh thu gần 8.000 tỷ đồng/năm như hiện tại.
Nghĩ lớn, bắt đầu nhỏ
Một câu hỏi thường trực đối với những bạn trẻ muốn khởi nghiệp, đó là vấn đề vốn. Tất nhiên, không phải ai cũng có nhiều vốn để mở cửa hàng như ông Tài. Chính vì thế câu chuyện quay trở lại vấn đề quy mô khởi nghiệp. Có nhất thiết phải đầu tư quá nhiều không? Và nguồn vốn từ đâu? "Thực ra nhiều khi không phải là vốn nhiều hay ít. Câu trả lời chính xác phải là xác định vốn của mình là gì. Với tôi, nguồn vốn lớn nhất là niềm đam mê kinh doanh", đó là chia sẻ của Phạm Thị Lan Hương, Giám đốc công ty Hương Phạm, sở hữu thương hiệu Trang sức Hàn Quốc Scent Sun.
Bắt đầu khởi nghiệp từ năm 1999 khi còn đang là sinh viên, dù đã huy động các nguồn vốn từ người thân, từ tiết kiệm... nhưng cửa hàng đầu tiên của Hương cũng chỉ ở quy mô khoảng... 5 m2 mà theo lời cô thì "cũng chỉ hơn hàng thúng là có chỗ chui ra chui vào". Nhưng rồi chính sự hạn chế về vốn ấy đã được chủ nhân biến thành lợi thế vì "cửa hàng bé bé lại rất hợp với loại hình kinh doanh đồ trang sức mỹ nghệ cho đối tượng sinh viên, những người vốn rất ngại khi vào những nơi hoành tráng". Để rồi từ đó mô hình cửa hàng 5 m2 được Hương nhân rộng thành năm cửa hàng khác trên các con phố Thủ đô. Sau hơn 10 năm, theo sự thay đổi và phát triển đã đưa Hương trở thành bà chủ của hai cửa hàng lớn hơn, đẹp hơn và hoành tráng hơn, một tại 494 Trần Khát Chân và một tại Tràng Tiền Plaza chuyên kinh doanh đồ trang sức bạc Hàn Quốc. "Trước khi mở cửa hàng đầu tiên, chị ruột tôi khuyên chờ thêm khoảng một năm, chị sẽ cho thêm chút vốn để mở cửa hàng "cho nó tươm tất". Nếu cứ chờ, có khi tôi lại bắt đầu theo một cách khác, chưa chắc đã thành công như hôm nay". Hương chia sẻ.
"Lập nghiệp lúc trẻ, chỉ có được chứ không mất"
Đó là bài học quan trọng nhất được một giám đốc chia sẻ. Theo anh thì "Thực lòng, lập nghiệp lúc còn trẻ, tôi thấy dù khó khăn thế nào, mình chỉ có lợi thôi. Vì giả sử, ngay cả khi tôi chưa thành công, thậm chí buộc phải giải thể, thì tôi cũng có thể quay lại làm thuê, với kinh nghiệm, năng lực, ý chí và quyết tâm hơn trước. Vậy thì cả bản thân cũng như doanh nghiệp cũng đều có lợi". Ở một khía cạnh khác, PGS, TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh: "Môi trường cạnh tranh cũng giúp người trẻ tự định vị mình. Người trẻ cần xã hội tạo ra môi trường để họ phát triển. Thí dụ những nước phát triển, coi khởi nghiệp là bình thường, xây dựng công ty rồi bán công ty. Đơn giản vì công ty là một thứ tài sản. Nhưng Việt Nam thì chưa phải vậy. Để tạo ra văn hóa coi chuyện khởi nghiệp là bình thường thì không thể một cá nhân làm được mà phải cả xã hội. Nhưng ở phía cá nhân, anh phải có năng lực khởi nghiệp. Năng lực cá nhân và giá trị xã hội là hai thứ phải tích hợp lại với nhau".
Hệ thống giáo dục của Việt Nam chưa trang bị cho người học kỹ năng khởi nghiệp, đó là thực tế. Biết bao sinh viên ra trường thất nghiệp, ngày ngày tìm kiếm cơ hội làm việc dù trái ngành nghề, nếu chỉ cần một số lượng nhỏ trong đó có khao khát khởi nghiệp kinh doanh của chính mình thì nền kinh tế đã có thể trông đợi một nguồn xung lực mới từ những doanh nghiệp khởi nghiệp với đầy sức trẻ, năng động và dám đến cùng khao khát.
Để tạo ra văn hóa khởi nghiệp và coi đó là lẽ bình thường thì không thể một cá nhân làm được mà phải cả xã hội. Nhưng ở phía cá nhân, anh phải có năng lực khởi nghiệp. Năng lực cá nhân và giá trị xã hội là hai thứ phải tích hợp lại với nhau.
