Theo kế hoạch, hôm nay 24/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị toàn quốc với doanh nghiệp nhà nước về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động nhằm huy động nguồn lực của doanh nghiệp nhà nước trong phát triển kinh tế-xã hội.
Những thông điệp mới
Ðây được coi là "hội nghị Diên Hồng" để Chính phủ lắng nghe ý kiến, đề xuất của các doanh nghiệp về những giải pháp thực hiện hiệu quả Ðề án Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021-2025 (Ðề án) vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 360/QÐ-TTg ngày 17/3/2022.
Là người trực tiếp tham gia soạn thảo Ðề án, ông Ðặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) nhấn mạnh: Kỳ vọng ở hội nghị rất lớn, vì bất kỳ doanh nghiệp nhà nước nào cũng đều có dư địa phát triển, nắm nguồn lực quan trọng của đất nước nhưng vì một số nguyên nhân, nhiều doanh nghiệp không có động lực phát triển, vẫn ỷ lại, trông chờ vào ngân sách, người lãnh đạo sợ trách nhiệm, không muốn và không dám làm. Tình trạng này không chỉ diễn ra ở nhiệm vụ cổ phần hóa, thoái vốn mà cả trong các dự án đầu tư khiến quá trình cổ phần hóa, thoái vốn nhiều năm không đạt mục tiêu đề ra, hoạt động đầu tư của doanh nghiệp cũng đình trệ.
Cũng vì sự trì trệ đó cho nên có thực tế là thời gian qua, doanh nghiệp nhà nước được ví như "đứa trẻ hư". Nói đến doanh nghiệp nhà nước là nói đến thua lỗ, yếu kém, vi phạm pháp luật. Vì vậy, trong đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp còn có tâm lý tự ti không muốn làm, chỉ cần đạt mục tiêu bảo toàn vốn. "Kỳ vọng sau hội nghị, cỗ xe doanh nghiệp nhà nước sẽ nhanh chóng lăn bánh cùng với các thành phần kinh tế khác và có đà phát triển nhanh, không bị chững lại", ông Ðặng Quyết Tiến nói.
Ông Ðặng Quyết Tiến cũng chỉ rõ những điểm mới của Ðề án, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đưa doanh nghiệp nhà nước trở lại đường ray phát triển, tương xứng với nguồn lực nắm giữ. Ðó là, việc cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước không chỉ có giải pháp cổ phần hóa, thoái vốn mà là tổng hòa nhiều giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, sắp xếp lại doanh nghiệp, bao gồm cho phá sản những doanh nghiệp nhà nước làm ăn thua lỗ kéo dài không có khả năng vực dậy.
Cổ phần hóa, thoái vốn không chỉ là bán vốn nhà nước, thu tiền về mà thực chất là quá trình chuyển đổi để giữ lại doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực then chốt, thiết yếu, lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không đầu tư. Ðối với những doanh nghiệp được giữ lại, Nhà nước sẽ có chính sách hỗ trợ, đầu tư thích đáng để doanh nghiệp phát triển. Quá trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp phải bảo đảm rõ ràng, minh bạch, thực chất, hiệu quả, đúng pháp luật, không làm mất thương hiệu, bản sắc doanh nghiệp, không để thất thoát vốn và tài sản Nhà nước. Không thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn bằng mọi giá, sau cổ phần hóa, doanh nghiệp nhà nước phải hoạt động hiệu quả hơn, đúng lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh.
Ðột phá về thể chế
Bộ Kế hoạch và Ðầu tư cho biết, đến hết năm 2020, cả nước còn khoảng gần 500 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và gần 200 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối. Trong đó, có 94 doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn, nắm giữ khoảng 90% tổng tài sản, 88% tổng doanh thu và 86% lợi nhuận trước thuế của toàn bộ doanh nghiệp nhà nước trên phạm vi toàn quốc.
Cơ hội lớn mở ra cho kinh tế trong bối cảnh đại dịch Covid-19 là nhiều cường quốc kinh tế đang phải tăng trưởng chậm lại, nếu lúc này, Việt Nam gia tốc sẽ đuổi kịp nhịp độ phát triển chung. Một lần nữa, trọng trách lớn lại được đặt lên vai của doanh nghiệp nhà nước, với yêu cầu được xác định rõ trong Ðề án là phát huy vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước trong việc hình thành và mở rộng các chuỗi sản xuất, cung ứng và chuỗi giá trị, nhất là trong ngành, lĩnh vực Nhà nước cần nắm giữ. Trong giai đoạn 2021-2025, việc nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước sẽ dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị theo chuẩn mực quốc tế.
Ðể thực hiện mục tiêu này, Bộ Kế hoạch và Ðầu tư đề xuất nhiều giải pháp đồng bộ. Ðó là tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách; đẩy mạnh công tác sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước; đổi mới cơ chế, chính sách để doanh nghiệp nhà nước hoạt động theo cơ chế thị trường, chủ động và vận hành linh hoạt như các doanh nghiệp tư nhân; đẩy mạnh việc huy động nguồn lực của doanh nghiệp nhà nước tham gia vào phát triển kinh tế-xã hội đất nước; thúc đẩy vai trò giám sát của tổ chức Ðảng, đoàn thể trong doanh nghiệp.
Về nội dung hoàn thiện thể chế, ông Ðặng Quyết Tiến cho biết, sẽ có những đột phá khi Chính phủ giao các bộ chức năng nghiên cứu, trình Chính phủ báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Ðấu thầu, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp để tạo thể chế tốt nhất cho hoạt động của doanh nghiệp nhà nước (Luật số 69). Trong đó sẽ chạm đến những vấn đề lớn đang đặt ra cho hoạt động của doanh nghiệp nhà nước lâu nay, như xác định giá trị quyền sử dụng đất tại doanh nghiệp nhà nước, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất sau cổ phần hóa... để tránh tình trạng cổ phần hóa để nhắm đến đất vàng; quy định vai trò của cơ quan đại diện chủ sở hữu theo mức độ đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, nhằm hạn chế tình trạng can thiệp sâu vào hoạt động của doanh nghiệp nhà nước hoặc lạm dụng kiểm tra, thanh tra đến cả doanh nghiệp con, doanh nghiệp cháu...
Những giải pháp mới về tiếp tục cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước cùng đột phá trong hoàn thiện thể chế, chính sách, trong giai đoạn này được kỳ vọng sẽ phá vỡ sức ỳ của khu vực doanh nghiệp nhà nước, khơi thông nguồn lực, đưa doanh nghiệp nhà nước trở lại đường ray phát triển, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển chung của nền kinh tế.
