Đề xuất cách tiếp cận công bằng, khả thi trong áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã đưa vào chương trình thảo luận về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), và một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội cũng như giới chuyên gia đối với dự án luật này là nội dung bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Nghiên cứu toàn diện tác động của việc áp thuế đối với mục tiêu sức khỏe

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Lê Thị Song An (Long An) đề nghị Ban soạn thảo xem xét kỹ lưỡng chính sách này, bởi qua nghiên cứu Tờ trình và Báo cáo thẩm tra, đại biểu nhận thấy hiệu quả của việc áp thuế 10% lên nước giải khát có đường trong việc hạn chế, hoặc giảm tỷ lệ béo phì chưa được nghiên cứu toàn diện.

Đại biểu Lê Thị Song An - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Long An.

Dẫn kết quả một số nghiên cứu, đại biểu phân tích, thực phẩm chứa đường (bao gồm cả đồ uống, bánh kẹo, kem...) cung cấp trung bình 3,6% tổng năng lượng tiêu thụ đưa vào cơ thể. Việc áp thuế này có thể chỉ giảm được một lượng rất nhỏ, khoảng từ 0,1% đến 0,2% lượng năng lượng nạp vào cơ thể. Ngoài ra, tỷ lệ béo phì còn có nguyên nhân do sử dụng các thức ăn nhanh, ít vận động của lứa trẻ, chế độ ăn uống, hoạt động thể chất...

Bà Tạ Thị Yên, Phó Trưởng Ban Công tác đại biểu thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên cho rằng, đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ riêng đối với mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam không những chưa bao quát đầy đủ nhiệm vụ Chiến lược dinh dưỡng đã đặt ra mà còn có thể gây tác động ngược ở 2 khía cạnh, đó là tác dụng ngược với nhận thức của người tiêu dùng và có thể sẽ tạo ra sự bất bình đẳng giữa các ngành hàng.

Theo nữ đại biểu, thực tế hiện nay, nhiều người tiêu dùng chưa nhận thức được rằng hàm lượng đường trong một số đồ uống có đường như: Nước ép hoa quả, sản phẩm từ ca-cao, sữa và thực phẩm dinh dưỡng dạng lỏng còn cao hơn nước giải khát.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên Tạ Thị Yên.

Do đó, sắc thuế sẽ dễ gây hiểu lầm từ phía người tiêu dùng rằng chỉ cần không dùng nước giải khát có đường thì sẽ không bị bệnh thừa cân, béo phì.

Người tiêu dùng có thể vẫn chọn lựa các sản phẩm đồ uống có lượng đường cao như: Nước ép, sản phẩm ca-cao, sữa và thực phẩm dạng lỏng với mục đích dinh dưỡng, như vậy sẽ không thể đạt được mục tiêu sức khỏe là giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì.

Từ đó, đại biểu đề nghị Chính phủ tiến hành nghiên cứu tổng thể và đánh giá tác động kỹ lưỡng để xác định đúng, đủ các sản phẩm đồ uống có đường bao gồm: Nước ngọt có ga hoặc không có ga; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ, chất cô đặc dạng bột và lỏng; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn, cà-phê pha sẵn, đồ uống sữa có pha chế hương liệu cần phải áp thuế tiêu thụ đặc biệt để có thể thực hiện được đầy đủ nhiệm vụ đã được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng và khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Cân nhắc việc áp thuế bảo đảm hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển

Chung quan điểm, đại biểu Trần Thị Vân, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh cho rằng, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường để giúp hạn chế hoặc giảm tỷ lệ béo phì lại chưa được đánh giá đầy đủ trong Báo cáo đánh giá tác động.

Khó đánh thuế đồ uống pha chế tại chỗ như cà-phê, trà sữa, nước mía... do không thể xác định chính xác hàm lượng đường được đưa vào sản phẩm.

Bên cạnh đó, đại biểu nêu quan điểm, chính sách thuế này chưa bảo đảm công bằng khi chỉ tập trung vào các sản phẩm đồ uống đóng chai sẵn, còn đồ uống pha chế tại chỗ như cà-phê, trà sữa, nước mía... rất khó bị đánh thuế do không thể xác định chính xác hàm lượng đường được đưa vào sản phẩm.

Chính bởi vậy, nữ đại biểu đề nghị cần có đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp và lộ trình phù hợp với chính sách đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường.

Đây cũng là chia sẻ của đại biểu Cầm Hà Chung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ khi ông đề cập đến sự công bằng trong áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này.

Đại biểu Cầm Hà Chung, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ.

Đại biểu cho rằng vẫn chưa bảo đảm sự công bằng, bởi việc áp thuế 10% chủ yếu tập trung vào những sản phẩm đóng chai sẵn có mà chưa tính đến các đồ uống pha chế tại chỗ như các cơ sở bán cà-phê, nước mía, trà chanh,… do không thể xác định được hàm lượng đường.

Ngoài ra, chính sách này sẽ tác động tiêu cực đến doanh nghiệp đồ uống Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp thuần túy nội địa. Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp thực hiện cũng như lộ trình của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường.

Đại biểu Lê Thị Song An cũng đề nghị Ban soạn thảo xem xét kỹ lưỡng chính sách này bởi có thể thiếu công bằng khi chỉ nhắm vào các sản phẩm đồ uống đóng chai sẵn. Điều này sẽ dẫn đến bất lợi cho các doanh nghiệp sản xuất đồ uống trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp thuần Việt.

Trong khi đó, với công nghệ hiện đại và có tiềm năng về tài chính, các tập đoàn nước ngoài có lợi thế về kinh nghiệm và công nghệ trong việc chuyển đổi sang sản xuất đồ uống không đường nhưng vẫn giữ được độ ngọt, trong khi các doanh nghiệp nội địa có thể gặp nhiều khó khăn hơn khi chính sách này được triển khai.

Do đó, đại biểu Lê Thị Song An đề nghị Ban soạn thảo đánh giá kỹ lưỡng tác động, các biện pháp thực hiện, cũng như lộ trình phù hợp cho chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, bảo đảm tính khả thi và công bằng, đồng thời hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp trong nước.