Tỉnh Đắk Lắk có diện tích đất sản xuất nông-lâm nghiệp lớn và có nhiều loại cây công nghiệp mang lại giá trị kinh tế lớn như cà-phê, hồ tiêu, cao-su... Tuy nhiên, những năm qua do biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn đến tình hình phát triển nông-lâm nghiệp trên địa bàn, trong đó nhiều năm gây thiệt hại nặng nề, đe dọa đến sự phát triển bền vững của ngành nông-lâm nghiệp và đời sống của nhân dân.
Xác định ngành nông-lâm nghiệp vẫn là “trụ cột” lâu dài của nền kinh tế, vì vậy cùng với đầu tư hệ thống hồ đập, kênh mương thủy lợi… tỉnh Đắk Lắk đã và đang đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy sản xuất nông-lâm nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu để phát triển bền vững.
 |
Tỉnh Đắk Lắk đứng đầu cả nước về diện tích cũng như sản lượng cà-phê. |
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk,đến nay toàn tỉnh có 497.235ha rừng, gồm 411.930ha rừng tự nhiên, 85.304ha rừng trồng và 240.047ha đất chưa có rừng, trong đó bao gồm cả 9.431ha đã trồng chưa thành rừng. Độ che phủ rừng toàn tỉnh đạt 38,04%. Về diện tích đất sản xuất nông nghiệp, Đắk Lắk đứng thứ hai cả nước, với tổng diện tích cây trồng khoảng 679.000ha, trong đó diện tích cây trồng hàng năm đạt trên 320.000ha và cây lâu năm trên 350.000ha. Đặc biệt, trên địa bàn tỉnh có nhiều diện tích cây trồng đứng đầu cả nước như cà-phê khoảng 212.000ha và trên 570.000 tấn cà-phê nhân mỗi năm, đứng đầu cả nước; sầu riêng trên 32.000ha, sản lượng trên 300.000 tấn mỗi năm, đứng đầu cả nước về diện tích; lúa gieo trồng trên 115.000ha/năm, đứng đầu khu vực Tây Nguyên; ngô khoảng 90.000ha, đứng đầu cả nước…
Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Minh Chí, trong những năm gần đây, người dân Đắk Lắk đã thấy rõ tác động của biến đổi khí hậu lên đời sống, xã hội. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán kéo dài, mưa lớn bất thường đã gây thiệt hại nặng nề cho nhiều diện tích cây trồng, đặc biệt các cây trồng chủ lực như cà-phê, hồ tiêu,... Thậm chí, cùng một thời điểm trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ghi nhận cả hai hình thái thời tiết là mưa lũ và hạn hán.
 |
Những năm gần đây, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán kéo dài gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất nông nghiệp của tỉnh. |
Điển hình cho kiểu thời tiết bất thường này là vào đầu tháng 8/2019, trong khi các huyện Buôn Đôn, Ea Súp, Krông Ana, Lắk phải trải qua đợt mưa lũ lịch sử thì tại huyện M’Drắk, Ea Kar lại diễn ra hạn hán kéo dài gây thiệt hại nặng nề. Chỉ riêng đợt mưa lũ và hạn hán đầu tháng 8/2019 đã làm 16.163ha cây trồng các loại bị ngập úng, hơn 1.000ha cây trồng bị thiệt hại do hạn hán, có những diện tích cây trồng bị cháy khô do không tìm được nguồn nước tưới, gây thiệt hại lớn cho ngành nông nghiệp của tỉnh. Đặc biệt, ngày càng xuất hiện những dấu hiệu bất thường của biến đổi khí hậu xảy ra đối với Đắk Lắk, nguồn nước trên các sông suối khu vực Tây Nguyên tiếp tục suy giảm và thiếu hụt so với trung bình nhiều năm.
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, từ năm 2014 đến 2023, các loại thiên tai trên địa bàn tỉnh đã gây thiệt hại lớn cho sản xuất nông nghiệp, trong đó hạn hán đã gây thiệt hại 299.755ha cây trồng các loại, gây thiệt hại gần bảy tỷ đồng; lốc tố, dông sét làm 16 người chết, 26 người bị thương, gây thiệt hại tài sản hơn 226 tỷ đồng; mưa lũ, ngập lụt làm 18 người chết, 27 người bị thương, giá trị thiệt hại tài sản hơn 4.200 tỷ đồng… Ngoài ra, biến đổi khí hậu gây ra hạn hán, lũ lụt còn làm thiệt hại nhiều về cơ sở hạ tầng khác, ảnh hưởng đến nền kinh tế, từ đó gián tiếp ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.
 |
Để ứng phó với khô hạn, người dân trong tỉnh đã đầu tư kinh phí bơm nước tưới cây trồng khiến cho cuộc sống càng khó khăn thêm. |
Ông Trần Văn Dũng ở xã Ea Lê, huyện biên giới Ea Súp cho biết: Người dân địa phương chủ yếu sản xuất lúa nước, tuy nhiên những năm gần đây biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp đã tác động lớn đến hoạt động sản xuất của người dân. Dễ thấy nhất là năm nào vào mùa mưa, mưa lớn kéo dài nước từ thượng nguồn đổ về ngập lụt cả cánh đồng, còn vào mùa khô hạn thiếu nước tưới trên diện rộng gây thiệt hại nặng nề trong sản xuất nông nghiệp và khiến cho hàng nghìn hộ dân thiếu nước sinh hoạt…
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Minh Chí nhìn nhận: Với tình hình biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, thực trạng sản xuất nông-lâm nghiệp ở Đắk Lắk đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Do đó, tìm ra các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu nói chung và ứng phó biến đổi khí hậu trong sản xuất nông lâm-nghiệp nói riêng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu đối với khu vực Tây Nguyên nói chung, Đắk Lắk nói riêng. Do vậy, sự chuẩn bị ứng phó đúng mức và kịp thời là việc hết sức cần thiết, trong đó vấn đề bảo vệ rừng tự nhiên, phát triển nông-lâm nghiệp bền vững cả về kinh tế gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, chống biến đổi khí hậu là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong giai đoạn hiện nay của tỉnh Đắk Lắk và các tỉnh Tây Nguyên.
 |
Các doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn tỉnh triển khai các mô hình sản xuất hữu cơ và ứng dụng công nghệ để thích ứng với biến đổi khí hậu. |
Lường trước những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối ngành nông-lâm nghiệp ngày càng lớn, trong những năm qua tỉnh Đắk Lắk đã tập trung chỉ đạo đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tăng cường ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất, tổ chức lại sản xuất theo hướng tập trung, quy mô lớn, theo chuỗi giá trị. Đồng thời chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng phát huy lợi thế của địa phương, phù hợp với thị trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, kết hợp chặt chẽ sản xuất với bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm; tăng cường kiểm soát và phòng chống dịch bệnh; nâng cao chất lượng sản phẩm, giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích.
Bên cạnh đó, tỉnh sẽ nhân rộng mô hình sản xuất hiệu quả và triển khai các giải pháp tích cực để hạn chế ảnh hưởng của thiên tai, cùng với hệ thống thủy lợi từng bước được đầu tư hoàn thiện, góp phần tăng diện tích đất sản xuất nông nghiệp được tưới, tăng diện tích gieo trồng, tăng thời vụ…
 |
Nhiều hội thảo khoa học cũng được tổ chức để tìm giải pháp sản xuất nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu. |
Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Hắc Hiển cho biết: Nhờ đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp và ứng dụng khoa học kỹ thuật, các loại giống cây trồng mới vào sản xuất nên những năm qua, nền nông nghiệp của tỉnh Đắk Lắk đã có những dịch chuyển khả quan, trong đó có việc phát triển sản xuất hàng hóa năng suất cao, chất lượng tốt, tăng sức cạnh tranh, bền vững, gắn với hội nhập kinh tế quốc tế. Đến nay, Đắk Lắk đã có 114 chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; hàng chục cơ sở được cấp Giấy chứng nhận sản phẩm sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP trên các loại sản phẩm trồng trọt và chăn nuôi; khoảng 150 hợp tác xã nông nghiệp có liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp; khoảng 34 doanh nghiệp và 276 trang trại, gia trại và gần 16.000 hộ dân tham gia liên kết với doanh nghiệp… Việc thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại Đắk Lắk đã thúc đẩy, tạo điều kiện để các hợp tác xã nông nghiệp hoạt động hiệu quả. Các mô hình kinh tế nông-lâm nghiệp đang thể hiện vai trò là trợ lực để đổi mới tư duy, nâng cao trình độ sản xuất cho nông dân, tạo nền tảng thúc đẩy quá trình phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu.
 |
Các mô hình hướng dẫn nông dân sản xuất nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu cũng được tổ chức ngày càng nhiều. |
Tiến sĩ Trần Ngọc Thanh, Viện trưởng Viện Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Tây Nguyên, Trường Đại học Đông Á cho rằng: Đắk Lắk là tỉnh có diện tích sản xuất nông nghiệp lớn, trong đó có nhiều loại cây công nghiệp dài ngày với diện tích, sản lượng dẫn đầu cả nước như: Cà-phê, hồ tiêu, điều, cao su và các loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, bơ… Vì vậy, tỉnh Đắk Lắk cần thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp để thích ứng với biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp. Bởi kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là quá trình sản xuất theo chu trình, trong đó chất thải, phế phụ phẩm của quá trình sản xuất này là đầu vào của quá trình sản xuất khác thông qua việc áp dụng các nguyên lý sinh thái, kỹ thuật, công nghệ sinh học hoặc tự nhiên… Qua đó, tối ưu hóa hiệu quả việc sử dụng tài nguyên, giảm phát thải ra môi trường, bảo vệ hệ sinh thái, nâng cao sức khỏe con người, đạt hiệu quả kinh tế cao. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp của tỉnh cần hình thành vùng chuyên canh nông sản hàng hoá chất lượng cao. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, sản phẩm phù hợp với lợi thế và nhu cầu thị trường, thích ứng với biến đổi khí hậu; tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, nhất là công nghệ cao, mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp giảm phát thải CO2; đẩy mạnh liên kết hợp tác sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm... Đồng thời tăng cường công tác quản lý, bảo vệ rừng; mở rộng diện tích trồng rừng, phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, tăng độ che phủ của rừng, chuyển dịch nền kinh tế sang sản xuất xanh… để thích ứng với biến đổi khí hậu.
 |
Những năm gần đây, công tác trồng rừng cũng được các cấp, các ngành tỉnh Đắk Lắk quan tâm để góp phần chống biến đổi khí hậu. |
Về lâu dài, tỉnh Đắk Lắk cần đẩy mạnh thu hút thêm nhiều chương trình hỗ trợ người dân thích ứng tốt hơn trước tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như áp dụng sản xuất nông-lâm nghiệp thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh; rà soát, hỗ trợ giao đất, giao rừng cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư. Xây dựng và thực hiện phương án quản lý rừng bền vững tiến tới cấp chứng chỉ rừng cho các chủ rừng trong chuỗi cung ứng, trong đó ưu tiên phát triển cây lâm sản ngoài gỗ; phát triển các hoạt động sinh kế nông-lâm kết hợp… Ngoài ra, xác định rừng là thành tố quan trọng trong các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, vì vậy tỉnh cần tăng cường các nguồn lực tập trung quản lý, bảo vệ rừng, nâng cao chất lượng rừng, góp phần giảm nhẹ thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu.
