Khoảng cách giữa mục tiêu và hiện thực
Xã Pi Toong (huyện Mường La, Sơn La) có đồng bào năm dân tộc chung sống. Ðây là vùng đất giàu tiềm năng, trữ lượng khoáng sản, nhất là vàng. Bà con đào đãi vàng ngay trong vườn, trên nương cũng có thu nhập cao. Ở đây một thời "vàng tặc" lộng hành, tệ nạn xã hội lan rộng, được gắn liền cụm từ "nỗi kinh hoàng Pi Toong". Bốn năm trước, cán bộ trẻ Nguyễn Văn Sáng được luân chuyển từ huyện về Pi Toong giữ cương vị Bí thư Ðảng ủy xã. Việc đầu tiên là anh cùng cấp ủy kiện toàn cán bộ thôn bản, ổn định tình hình. Tiếp đến, vận động tập thể cấp ủy áp dụng thành công các mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn. Cấp ủy, chính quyền ở đây đánh giá cao tư duy lãnh đạo của Bí thư Nguyễn Văn Sáng. Anh vận động cán bộ đi học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn. Sau ba năm về xã, đồng chí Nguyễn Văn Sáng tâm đắc: Tập thể Ðảng ủy xã Pi Toong đã có bài học từ sự đoàn kết, phát huy nội lực của chính đội ngũ cán bộ tại chỗ.
Tại huyện Bắc Yên (Sơn La), hầu hết đồng bào là người DTTS. Phó Bí thư thường trực Huyện ủy Lừ Văn Lày cho biết, huyện còn 15 xã thuộc diện nghèo và đặc biệt khó khăn. Nhiệm kỳ qua, huyện dồn sức để tạo nguồn, chuẩn hóa và sử dụng đội ngũ cán bộ cơ sở là người dân tộc. Tuy nhiên, số cán bộ là người dân tộc của huyện chưa qua đào tạo còn 77 người, số cán bộ không đủ tiêu chuẩn về trình độ nhưng chưa đến tuổi về hưu khá lớn... Ðội ngũ cán bộ cơ sở người DTTS ở huyện vừa thừa, vừa thiếu và yếu, ảnh hưởng tới phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
Tỉnh Tuyên Quang, nơi có đồng bào 22 dân tộc anh em chung sống, đã có nhiều nỗ lực trong công tác tạo nguồn, đào tạo bồi dưỡng, bố trí, luân chuyển đội ngũ cán bộ người DTTS. Số cán bộ là người DTTS chiếm gần 40% trong tổng số gần 19.600 cán bộ, công chức, viên chức toàn tỉnh. Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tổ chức Tỉnh ủy Trịnh Ngọc Tân chia sẻ: Tỷ lệ trên chưa cao, nhưng bên cạnh đó sự mất cân đối về cán bộ giữa các dân tộc cũng rất đáng suy nghĩ.
Miền tây Nghệ An có vị trí chiến lược trọng yếu về phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ an ninh biên giới quốc gia. Ðịa bàn này có sáu dân tộc anh em chung sống, trên diện tích hơn 83% tổng diện tích tự nhiên, chiếm 37% dân số toàn tỉnh. Trong nhiều năm liền, tỉnh luôn coi trọng đào tạo, sử dụng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở, nhất là cán bộ người DTTS. Ðội ngũ này đã được nâng lên về cả số lượng và chất lượng nhưng các đồng chí lãnh đạo tỉnh Nghệ An cũng thừa nhận, vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém. Cụ thể, đồng bào DTTS trên địa bàn hiện có 440 nghìn người; tỷ lệ cán bộ, công chức người DTTS chiếm 10% trong tổng số cán bộ, công chức toàn tỉnh và mới chiếm 1% dân số các dân tộc. Số cán bộ người DTTS giữ cương vị chủ chốt ở cấp xã mới đạt dưới 20%...
Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Lào Cai Nguyễn Văn Hòa cho biết, trong những năm gần đây, đội ngũ cán bộ người DTTS của tỉnh đã liên tục tăng về số lượng, có cơ cấu phù hợp hơn, tuy nhiên mới khoảng 30%.
Lãnh đạo một số địa phương nhìn nhận, với giải pháp điều động, luân chuyển cán bộ giữa cấp huyện và xã tới địa bàn mà cán bộ người dân tộc thiếu và yếu, hiệu quả chưa cao. Việc đánh giá cán bộ sau luân chuyển còn chậm và chưa thực chất cho nên chưa góp phần rèn luyện cán bộ trong thực tiễn cuộc sống. Mặt khác, chính sách, chế độ đối với cán bộ luân chuyển chưa động viên đúng mức.
Nhìn trên diện rộng, Ban Chỉ đạo Tây Bắc đánh giá: Ðội ngũ cán bộ là người DTTS cơ bản có phẩm chất chính trị tốt, trách nhiệm cao, đã tập hợp được sức mạnh khối đoàn kết các dân tộc trong việc tổ chức thực hiện đưa nghị quyết của Ðảng vào cuộc sống. Tuy nhiên, một bộ phận khá lớn cán bộ còn hạn chế về năng lực, trình độ chuyên môn. Rõ nhất là năng lực điều hành, tổ chức và quản lý còn yếu; khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn còn thấp, lúng túng trong chỉ đạo, xây dựng và triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Thực tế cho thấy, tỷ lệ cán bộ người DTTS trong tổng số cán bộ, công chức chung của địa phương tăng đáng kể, nhưng cơ cấu bất hợp lý. Số cán bộ DTTS nắm giữ các chức vụ chủ chốt ít; tỷ lệ cán bộ DTTS trong cấp ủy, chính quyền còn thấp. Thực tế này đã tác động đến sức chiến đấu và sự lãnh đạo của hệ thống chính trị ở cơ sở. Trực tiếp nhất là trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn đặc biệt khó khăn. Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Sơn La Phạm Bình Minh cho rằng, chỉ số cải cách thủ tục hành chính của tỉnh Sơn La "đội sổ" có nguyên nhân từ trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức tại các địa bàn miền núi, dân tộc của tỉnh chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Cần nói thêm, tại một số địa bàn phức tạp về tình hình an ninh, chính trị đều có một phần nguyên nhân từ đội ngũ cán bộ, đảng viên ở cơ sở là người DTTS còn "mỏng" và yếu...
Thiếu đồng bộ trong đào tạo và sử dụng
Ðồng chí Lê Văn Lân, Phó Trưởng ban Chỉ đạo Tây Bắc cho biết: Thời gian qua, các tỉnh vùng Tây Bắc đã chú trọng xây dựng kế hoạch, quy hoạch, đào tạo, sử dụng con em người DTTS. Tuy nhiên, các địa phương gặp "lực cản" khá lớn khi mặt bằng chung về dân trí, chất lượng nguồn nhân lực thấp... Có thể thấy rằng, quy mô và chất lượng giáo dục, đào tạo vùng Tây Bắc còn nhiều khó khăn, chưa ngang tầm nhiệm vụ, chưa tạo tiền đề, đòn bẩy cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. (Ðến nay, trên phạm vi toàn quốc còn 10 dân tộc chưa có người học đại học, 35 dân tộc chưa có người có học vị trên đại học...).
Ðể cải thiện tình hình, cần đi từ "gốc". Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy Tuyên Quang Triệu Thị Lún đề xuất: Chính phủ cần có kế hoạch tiếp tục đầu tư, xây dựng hệ thống trường dân tộc nội trú với các bậc học phổ thông và trung tâm bồi dưỡng ở các cụm huyện miền núi phù hợp đặc thù DTTS. Ðầu tư về cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng giáo viên cần gắn liền đổi mới mạnh mẽ chương trình đào tạo.
Nhưng còn một thực tế khác là mới đây, lãnh đạo Ủy ban Dân tộc đã thẳng thắn, thừa nhận sự yếu kém, bất cập, lãng phí nguồn nhân lực người DTTS. Ðó là : Ðào tạo chưa gắn với nhu cầu thực tế. Ðào tạo cán bộ chưa xuất phát từ quy hoạch tổng thể, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương. Nhiều ngành học địa phương cần cán bộ nhưng có ít người theo học. Nhiều cơ sở đào tạo, trường dân tộc nội trú mất cân đối trong đào tạo, cả về số lượng và cơ cấu ngành nghề. Mặt khác, số cán bộ người DTTS đã qua đào tạo đã ít lại chưa được sử dụng hết và đúng chuyên môn.
Thực tế tại một tỉnh Tây Bắc, hiện còn hàng nghìn trí thức trẻ tốt nghiệp đại học và trên đại học chưa có việc làm. Trong khi đó, khảo sát mới đây tại tỉnh này cho thấy, ở cấp xã, còn hơn 9% số cán bộ, công chức mới học hết tiểu học; hơn 40% thiếu tiêu chuẩn về chuyên môn nghiệp vụ, chính trị theo quy định. Học sinh cử tuyển tốt nghiệp có việc làm mới đạt chưa tới 30%. Nhiều huyện của Nghệ An có tới hàng trăm cử nhân đợi việc; cử nhân cử tuyển không có việc làm cũng khá lớn. Năm 2013, huyện Kỳ Sơn có 13 cử nhân cử tuyển chưa được sắp xếp việc làm tại địa phương.
Ở Tuyên Quang, trong năm năm, tỉnh có 295 học sinh học ở các trường đại học, cao đẳng theo chế độ cử tuyển. Ðã có 130 em tốt nghiệp, nhưng chỉ có 38 em được các cơ quan, đơn vị trong tỉnh tuyển dụng vào làm việc; 26 em tự tìm việc làm tại các cơ quan, doanh nghiệp ngoài tỉnh; còn 66 em chưa có việc làm, chiếm gần 51%.
Như vậy, ở nhiều địa phương đã có "độ vênh" khá lớn trong sử dụng cán bộ là người DTTS. Thực tế này có sức cản từ chính quan niệm xem thường lớp trẻ của một số cán bộ cơ sở vùng miền núi. Mặt khác, một bộ phận cán bộ người DTTS còn tư tưởng bảo thủ, trì trệ, trông chờ, ỷ lại vào các chính sách đãi ngộ. Chính sách khuyến khích con em các dân tộc được cử tuyển có trình độ cử nhân trở về công tác địa phương bất cập. Nguyên nhân chủ yếu do một số cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu địa phương chưa nhận thức đúng ý nghĩa và chưa gắn kết công tác quy hoạch với đào tạo, bồi dưỡng, bố trí sử dụng cán bộ, nhất là đối với cán bộ chủ chốt cấp xã là người DTTS. Công tác quy hoạch cán bộ còn khép kín, cán bộ trẻ, cán bộ nữ, người DTTS đưa vào quy hoạch đạt tỷ lệ thấp... Thực trạng này cho thấy, cần có kế hoạch tổng thể, khoa học, phù hợp trong việc đào tạo và sử dụng lực lượng cán bộ người DTTS từ trung ương đến các vùng, địa phương.
Cần cơ chế, chính sách và hướng dẫn cụ thể
Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý là người DTTS từ cơ sở đáp ứng yêu cầu phát triển vùng Tây Bắc đang là vấn đề cấp thiết. Ðảng, Nhà nước ta luôn xác định việc xây dựng đội ngũ cán bộ người DTTS là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng. Gắn liền với đó là các kế hoạch, chính sách và pháp luật, chủ trương, biện pháp xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ công tác ở miền núi, đặc biệt là đội ngũ cán bộ DTTS. Nhưng vấn đề là ở chỗ các tổ chức, các ngành, các cấp cụ thể hóa và thực hiện các chủ trương, chính sách đó như thế nào. Ðây cũng là quá trình lâu dài, cần có chiến lược và chính sách đồng bộ kịp thời trong từng thời kỳ, lĩnh vực cụ thể.
Cần ghi nhận rằng, tiến tới Ðại hội đảng bộ các cấp, một số địa phương có đông đồng bào DTTS như Nghệ An, Hà Giang, Tuyên Quang, Lào Cai... đã tích cực nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở là người DTTS. Theo đó, các tỉnh đã tăng cường đầu tư đào tạo, bồi dưỡng cán bộ DTTS trên địa bàn. Các cấp ủy trực thuộc lập kế hoạch cụ thể và cử cán bộ đi đào tạo theo nhu cầu sử dụng. Từ đó đã huy động mọi nguồn lực, tranh thủ các dự án đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức của trung ương và tăng đầu tư ngân sách của tỉnh cho đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Tỉnh có chính sách hỗ trợ với cán bộ người DTTS đi học, nâng cao trình độ... Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Lào Cai Nguyễn Văn Hòa cho biết, số cán bộ DTTS của tỉnh được đào tạo có trình độ chuyên môn từ đại học trở lên đã tăng 11%; làm lãnh đạo, quản lý từ cấp trưởng, phó phòng trở lên tăng 4%; công chức cấp xã có trình độ chuyên môn sơ cấp và chưa qua đào tạo giảm 16%... so với nhiệm kỳ trước.
Từ đầu năm đến nay, Ban Chỉ đạo Tây Bắc đã phối hợp các tỉnh, thành phố toàn vùng triển khai nhiệm vụ củng cố, tăng cường đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị cơ sở các xã trọng yếu giai đoạn 2014-2018, nhất là đội ngũ cán bộ người DTTS. Các địa phương đã xây dựng kế hoạch, mục tiêu tổng thể nhằm nâng cao trình độ toàn diện, bảo đảm tỷ lệ cơ cấu cán bộ trong hệ thống chính trị một cách hợp lý, nhất là cán bộ các dân tộc rất ít người. Mục tiêu đến năm 2018 có 85% số cán bộ chuyên trách cấp xã được đào tạo đạt chuẩn.
Về lâu dài, thiết nghĩ các cơ quan chức năng từ trung ương tới địa phương, cấp ủy chính quyền vùng đồng bào dân tộc miền núi cần tiếp tục làm tốt hơn công tác quy hoạch cán bộ để có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, bổ nhiệm, tạo ra nguồn cán bộ là người DTTS đông đảo hơn, đa dạng hơn trong các lĩnh vực với trình độ ngày càng được nâng cao... Song song với đó là ban hành hệ thống chính sách, lộ trình để sàng lọc cán bộ, tạo điều kiện cho những người có đủ sức khỏe, năng lực và phẩm chất phát huy hết sở trường của mình.
Quá trình này đòi hỏi cấp ủy, chính quyền các cấp cần vận dụng, thực hiện đúng quan điểm đường lối của Ðảng "xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp trung ương, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế", nâng cao số lượng, cải thiện cơ cấu dân tộc, bảo đảm được chất lượng cán bộ. Trong đó đặc biệt coi trọng vai trò giám sát, phản biện, bảo đảm thực hiện đồng bộ các giải pháp về cơ chế, chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ người DTTS theo hướng phân cấp trách nhiệm cho các cấp, các ngành, địa phương.
LÊ MẬU LÂM
| Nhiều địa phương đang trong tình trạng thiếu cán bộ dân tộc khá gay gắt, nhất là đối với hai dân tộc Mông và Dao. Dân tộc Dao ở Cao Bằng chiếm gần 11% dân số, nhưng số cán bộ người Dao chỉ chiếm 3% trong tổng số cán bộ. Ở Lào Cai, người Mông chiếm hơn 29% dân số, nhưng số cán bộ người dân tộc Mông chỉ chiếm 13,4% tổng số cán bộ nói chung. Số lượng cán bộ là người các dân tộc Mường, Thái, Tày ở phía bắc hiện phát triển nhanh hơn cả... Nguồn: Vụ Dân tộc, Văn phòng Quốc hội. |
| Về công tác cán bộ miền núi, vùng đông đồng bào DTTS, Bác Hồ căn dặn: "Phải chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, cất nhắc cán bộ miền núi. Cố nhiên cán bộ người Kinh phải giúp đỡ anh em cán bộ địa phương, nhưng phải làm sao cho cán bộ địa phương tiến bộ, để anh em tự quản lý lấy công việc ở địa phương, chứ không phải là bao biện làm thay". Trích trong Hồ Chí Minh toàn tập, t.10, tr.418 - 419. |
