Trong các bộ phim của Hollywood, công chúng dường như đã quá quen thuộc với cảnh taxi bay nhộn nhịp hoạt động tại các siêu đô thị tương lai. Ở những thước phim đó, đường sá trên mặt đất chỉ dành cho người đi bộ và người ta có thể đón taxi ở bất kỳ đâu, kể cả từ căn hộ với độ cao hàng trăm mét để đến một nơi khác mà không cần xuống đất.
Viễn cảnh đó sắp trở thành hiện thực ở các thành phố lớn như: Dubai (Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất) và New York (Mỹ). Gần đây nhất, Bộ Giao thông vận tải của Vương quốc Anh đã ban hành kế hoạch để có những chiếc eVTOL (máy bay cất cánh và hạ cánh thẳng đứng bằng điện) đầu tiên trên bầu trời London với mục tiêu sớm nhất là hai năm kể từ 2024.
Cuộc đua taxi bay trên thế giới
Hơn 150 công ty công nghệ đã nỗ lực phát triển loại phương tiện này, với niềm tin, taxi bay sẽ thay thế dần cho các phương tiện truyền thống đã có tuổi đời hàng trăm năm qua.
Trong 15 năm qua, máy bay không người lái chạy bằng cánh quạt đã cho thấy sự lột xác đáng kinh ngạc, từ những món đồ chơi lắc lư, dễ bị va chạm thành các thiết bị có khả năng giao hàng đến các địa điểm xa xôi và đèn cảnh báo va chạm. Những tiến bộ trong pin lithium-ion, động cơ điện và phần mềm định hướng bay đã tạo nên sự khác biệt.
Phần lớn các công ty đang tham gia cuộc đua này đều thiết kế taxi bay giống như một sự kết hợp giữa trực thăng và máy bay cánh cố định. Trong quá trình cất và hạ cánh, taxi bay sẽ hoạt động như trực thăng. Khi di chuyển theo phương ngang, các động cơ sẽ được xoay hướng để đưa máy bay di chuyển như máy bay có cánh cố định sử dụng động cơ cánh quạt. Thiết kế này không quá mới mẻ, bởi quân đội Mỹ từ lâu đã vận hành loại máy bay V-22 Osprey, nhưng điểm khác biệt lớn nằm ở động cơ điện.
Joby Aviation có trụ sở tại California (Mỹ) là một trong những công ty phát triển máy bay eVTOL. Taxi bay của công ty này sử dụng sáu động cơ điện kết hợp với cánh quạt có thể xoay hướng để giúp nó di chuyển trong không gian chật hẹp và đạt tốc độ 200 dặm/giờ (khoảng 321km/giờ). Phạm vi hoạt động là 100 dặm (160km) giữa các lần sạc và chở 4 khách cùng người điều khiển. Vì hoạt động bằng điện, loại phương tiện mới này hầu như không phát ra khí thải nhưng phát ra âm thanh đủ lớn, không quá ồn, để người ta có thể nhận biết sự hoạt động của nó.
Tại Anh, Vertical Aerospace có trụ sở tại Bristol là công ty tiên phong và đã nhận được 37 triệu bảng Anh tiền tài trợ của Chính phủ để hoàn thiện quá trình phát triển taxi bay eVTOL với 5 chỗ ngồi. Công ty này đã vượt qua giai đoạn phê duyệt thiết kế với Cục Hàng không dân dụng Anh và là ứng cử viên để bắt đầu thử nghiệm trên bầu trời London vào năm 2026. Các địa điểm cho “vertiport”, nơi taxi bay có thể cất cánh và hạ cánh theo chiều thẳng đứng, đang được xem xét quy hoạch.
Vì hoạt động bằng điện, loại phương tiện mới này hầu như không phát ra khí thải nhưng phát ra âm thanh đủ lớn, không quá ồn, để người ta có thể nhận biết sự hoạt động của nó.
Còn ở Trung Quốc, taxi bay của nhà sản xuất máy bay không người lái EHang đã được Cục Hàng không dân dụng Trung Quốc chấp thuận vào năm ngoái. Tháng 10 năm nay, Công ty EHang chính thức được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện bay từ Cục Hàng không dân dụng Trung Quốc cho máy bay không người lái EH216-S chở 2 hành khách.
Kể từ đó, công ty này đã nhận được đặt hàng cho hơn 100 máy bay để sử dụng cho các chuyến bay tham quan và đưa đón trên thành phố Hợp Phì, tỉnh An Huy. EHang cũng đang phát triển một phiên bản không người lái.
Tiềm năng phát triển du lịch xanh và vận tải chặng ngắn
Những người ủng hộ taxi bay tin rằng, đây là giải pháp thay thế sạch hơn cho máy bay phản lực đốt nhiên liệu hóa thạch để chở khách. Tuy nhiên, cho đến nay, công nghệ đã hạn chế kích thước của taxi bay, đồng nghĩa với việc chúng chỉ có thể được áp dụng tại các chặng bay ngắn như trong nội thành.
Ở Trung Quốc, vào tháng 6 vừa, Công ty Ehang chia sẻ, Taiyuan Xishan - một công ty đầu tư du lịch sinh thái đã đặt hàng mua 50 máy bay không người lái EH216-S với giá 113 triệu tệ (gần 16 triệu USD) để chở du khách.
Taiyuan Xishan cũng ký thêm thỏa thuận đặt mua 450 taxi bay trong vòng hai năm tiếp theo để thúc đẩy du lịch và các ngành công nghiệp liên quan.
 |
| Taxi bay của Công ty EHang bay trình diễn. (Ảnh: EHang) |
Nhìn lại một năm trước, thời điểm tháng 11/2023, Joby Aviation đã hoàn thành chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của mình bằng taxi bay trên bầu trời New York. Chiếc taxi bay cất cánh từ Manhattan để đến Sân bay quốc tế John F. Kennedy - một hành trình mà thông thường phải mất tới 1 tiếng nếu đi bằng đường bộ.
Joby Aviation tuyên bố rằng, taxi bay có thể rút ngắn thời gian di chuyển cho chặng trên xuống còn 7 phút. Công ty này cũng hé lộ kế hoạch giới thiệu dịch vụ chở khách thương mại đầu tiên vào năm tới và vừa ký một thỏa thuận độc quyền kéo dài sáu năm với Cơ quan Đường bộ và Giao thông Dubai để triển khai tại UAE vào năm 2026.
Các hãng hàng không coi taxi hàng không là một cách để đưa hành khách đến các sân bay. Vào năm 2022, Delta Air Lines - một hãng hàng không lớn của Mỹ cho biết, họ sẽ đầu tư 60 triệu USD vào Joby Aviation. United Airlines, hãng hàng không khác của nước này, cũng đang hỗ trợ một công ty có trụ sở tại California là Archer Aviation. Bằng đơn đặt hàng 200 taxi bay, Archer Aviation thông tin trị giá của đơn hàng này có thể lên tới 1 tỷ USD, chưa bao gồm các tùy chọn nâng cấp.
Có thể thấy, đây là phương tiện vận chuyển lý tưởng để khách tham quan du lịch có thể ngắm nhìn vẻ đẹp thiên nhiên từ trên cao. Đồng thời, giảm ùn tắc giao thông, tiết kiệm thời gian di chuyển và giảm ô nhiễm môi trường.
Vẫn còn những rào cản
Hai rào cản chính để các hãng sản xuất taxi bay và những công ty vận hành loại phương tiện này phải vượt qua là giành được sự tin tưởng của hành khách, cũng như nhận được sự chấp thuận hoàn toàn từ các cơ quan quản lý về an toàn hàng không.
Một báo cáo từ tháng 3/2024 của các chuyên gia an toàn hàng không thuộc Công ty Ebeni (Anh) đã lý giải phần nào các lo ngại từ nhà chức trách. Họ nhận xét: “Pin lithium-ion có thể bắt lửa, đặc biệt là sau khi bị hư hỏng hoặc tốc độ sạc cao. Hoạt động ở độ cao thấp và trong khu vực đô thị cũng có nghĩa khả năng va chạm với chim ngày càng cao. Vì vậy các nhà sản xuất phải cân nhắc đến tác động của hư hỏng, đặc biệt là chung quanh pin và các bộ phận nâng đẩy”.
Đối với taxi bay của mình, Công ty EHang ở Trung Quốc nhấn mạnh, họ luôn tính đến các thiết bị “sơ cua” cho những bộ phận chính. Cho nên, nếu một bộ phận bị hỏng, sẽ có ứng cứu ngay lập tức.
 |
Taxi bay có thể soán ngôi trực thăng cho mục đích tham quan chặng ngắn của du khách. (Ảnh: HARRY HANG) |
Cục Hàng không Liên bang Mỹ mới đây cũng đã ban hành quy định có thể xem là cuối cùng về việc vận hành taxi bay và người điều khiển chúng. Người đứng đầu Cục này, ông Mike Whitaker cho biết, quy định mới công nhận taxi bay là một loại máy bay hoàn toàn mới và chúng sẽ sớm gia nhập cùng máy bay cánh cố định hay trực thăng trên bầu trời. Cũng theo ông, taxi bay sẽ là loại máy bay mới đầu tiên của loài người sau 80 năm kể từ khi trực thăng ra đời.
Với chi phí sản xuất vẫn còn đắt đỏ (một số mẫu hơn 1 triệu USD), khó có khả năng hành khách bình thường có thể chi trả cho taxi bay. Một số công ty chuyên sản xuất eVTOL đã hứa hẹn giá vé sẽ thấp khi phương tiện này đi vào hoạt động. Song có ý kiến cho rằng, loại taxi bay này chỉ thích hợp cho những người có thu nhập cao.
Tuy nhiên, trước sự cạnh tranh giữa các hãng sản xuất, cùng với cơ sở pháp lý rõ ràng, việc giá vé taxi bay trở nên phải chăng hơn là điều hoàn toàn có thể trông đợi.
