Con đường dài đi tới hội nhập kinh tế

Qua thời gian, các liên kết kinh tế gắn kết ASEAN đã bén rễ từ nhiều kênh hợp tác khác nhau. Đó là việc các nước ASEAN bổ trợ lẫn nhau trong chuỗi sản xuất, đơn giản hóa các thủ tục hải quan cho việc lưu chuyển hàng hóa qua biên giới và tạo ra các cơ chế nhằm thúc đẩy lưu thông hàng hóa, dịch vụ, vốn và lao động có tay nghề thông suốt trong toàn khu vực.

Hình ảnh về ASEAN, qua đó, cũng được thể hiện rõ ràng hơn, trở thành một trong những khu vực năng động nhất và là nhân tố đóng góp chủ chốt của nền kinh tế thế giới. Hội nhập kinh tế và các cơ hội mà nó mở ra đã và đang mang lại các lợi ích về kinh tế, tài chính cho hàng trăm triệu người dân ASEAN.

Nếu là một quốc gia đơn nhất, ASEAN sẽ là nền kinh tế lớn thứ bảy thế giới và lớn thứ ba ở châu Á. Từ năm 2007 đến 2014, tổng GDP của ASEAN đã tăng gần gấp hai lần lên 2,6 nghìn tỷ USD.

Hiện nay, hầu hết các dòng thuế giữa các nước ASEAN đã chạm mức bằng 0, giúp giảm giá các mặt hàng và tăng sự lựa chọn cho người tiêu dùng. ASEAN cũng đã trở thành một điểm đến đầu tư hàng đầu thế giới, thu hút 136 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong năm 2014, qua đó, tạo nhiều cơ hội kinh tế và việc làm cho người dân.

Trong tương lai, việc tự do hóa và hội nhập hơn nữa giữa các nền kinh tế ASEAN sau khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN được thành lập tháng 12-2015 sẽ tạo thêm nhiều lợi ích cho khu vực. ASEAN được dự đoán sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới vào năm 2050.

Chính thức thành lập vào ngày 31-12-2015, Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) là một dấu mốc lớn trong hành trình hội nhập kinh tế khu vực của ASEAN. Kế hoạch tổng thể xây dựng AEC (2008-2015), được các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua vào tháng 11-2007, đã vạch ra lộ trình thành lập AEC, với các đặc điểm: một thị trường đơn nhất và cơ sở sản xuất thống nhất, một khu vực kinh tế cạnh tranh cao, một khu vực phát triển kinh tế đồng đều và một khu vực hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu.

ASEAN hướng mục tiêu trở thành một khu vực có các nguyên tắc đơn giản, các dòng thuế thấp, các tiêu chuẩn hài hòa, các luật lệ gần gũi, sự minh bạch hơn, đội ngũ công nhân tài giỏi, có trình độ và nhất là một nền tiêu dùng năng động.

Câu chuyện về hội nhập và hợp tác kinh tế ASEAN kéo dài trong hơn bốn thập kỷ qua, bắt nguồn từ những năm 70 và tăng tốc nhanh vào những năm 90. Ngay từ năm 1977, ASEAN đã thông qua Hiệp định Thương mại Ưu đãi ASEAN. Hội nhập kinh tế sau đó được thúc đẩy hơn với việc thông qua Hiệp định khung về Tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN, quy định hợp tác trong các lĩnh vực thương mại, công nghiệp, khai khoáng, năng lượng, tài chính, nông nghiệp, lâm nghiệp, giao thông vận tải và viễn thông.

Tiếp đến, ASEAN đã thông qua Hiệp định thành lập Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) năm 1992 hướng tới thúc đẩy tính cạnh tranh của ASEAN với tư cách là một cơ sở sản xuất chung thống nhất thông qua xóa bỏ thuế quan và rào cản phi thuế quan, và thu hút nhiều hơn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Một số hiệp định khác nhằm thúc đẩy hội nhập kinh tế cũng đã được hoàn tất bao gồm Hiệp định khung ASEAN về Thương mại dịch vụ năm 1995, Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN năm 2010 và Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN năm 2012.

Năm 2003, các nhà lãnh đạo ASEAN đã tuyên bố việc thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN là mục tiêu hội nhập kinh tế khu vực của Cộng đồng ASEAN. Năm 2007, ASEAN đã thông qua một kế hoạch tổng thể định hướng thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào năm 2015, rút ngắn so với thời hạn ban đầu vào năm 2020.

Cho đến cuối tháng 10-2015, Biểu đánh giá Cộng đồng Kinh tế ASEAN, công cụ theo dõi tiến độ các biện pháp thực hiện của Kế hoạch tổng thể, cho thấy ASEAN đã triển khai được 92,7 % hay 469/506 biện pháp đã cam kết. Trong bốn trụ cột hội nhập của Cộng đồng Kinh tế, các nước thành viên ASEAN đã hoàn tất 100% các biện pháp liên quan đến phát triển kinh tế đồng đều và hội nhập ASEAN vào nền kinh tế toàn cầu. Các biện pháp còn lại sẽ được ưu tiên thực hiện trước cuối năm 2016.

Đồng thời, các nhà lãnh đạo ASEAN cũng ghi nhận cần phải tiếp tục hội nhập kinh tế khu vực hơn nữa. Trong tự do hóa thương mại, các nước thành viên ASEAN sẽ cần tiếp tục giảm hàng rào phi thuế quan, vấn đề mà Thủ tướng Ma-lai-xi-a Na-díp Ra-dắc cho là vẫn còn “quá phổ biến”, làm cản trở tính tự do và mở cửa của thương mại ASEAN.

Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng đã cam kết bảo đảm tiến trình hội nhập được tiếp tục theo hướng toàn diện và phục vụ cho việc thu hẹp khoảng cách phát triển trong và giữa các nước thành viên ASEAN. Điều này giải thích lý do các thành viên mới của ASEAN (Cam-pu-chia, Lào, Mi-an-ma và Việt Nam) được hoãn đến năm 2018 mới cần thực thi đầy đủ các cam kết tự do hóa thuế quan của Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Cùng với các nỗ lực hội nhập khu vực đang diễn ra, ASEAN đã và đang xây dựng các khuôn khổ khác nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển, trong đó có sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI).