Những kết quả đạt được từ thị trường tiền tệ đã thật sự góp phần quan trọng trong mục tiêu ổn định kinh tế, kiềm chế lạm phát của Chính phủ. Tuy nhiên, với bản chất của một thị trường nóng, lĩnh vực ngân hàng - tiền tệ vẫn còn nhiều vấn đề khiến người dân đặt câu hỏi, đó là: Có hay không lợi ích nhóm trong các hoạt động mua bán, sáp nhập ngân hàng; phải nhìn nhận như thế nào khi mà một loạt các nhân vật nắm vị trí chủ chốt tại các ngân hàng thương mại (NHTM) liên tục bị bắt giữ?
Mục tiêu xuyên suốt trong năm 2012 và những năm tiếp theo của Đảng và Nhà nước ta là ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, bảo đảm tăng trưởng ở mức hợp lý và bảo đảm an sinh xã hội. Kiểm điểm lại năm 2012, chúng ta đã thực hiện khá đầy đủ và về cơ bản các mục tiêu đề ra. Lạm phát đã được kiềm chế ở mức một con số, các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô đã được ổn định, và chúng ta đã đạt được mức tăng trưởng dù chưa cao so với các năm trước nhưng theo đánh giá là mức hợp lý trong bối cảnh của nền kinh tế hiện nay, và chúng ta cũng bảo đảm được an sinh xã hội. Như vậy, các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô về cơ bản đã đạt được, trong đó có phần đóng góp to lớn của NHNN trong việc điều hành chính sách tiền tệ.
Chúng ta không thể nói chính sách tiền tệ của NHNN trong năm qua là quá thắt chặt bởi lẽ, biểu hiện lớn nhất, rõ nét nhất của chính sách tiền tệ thắt chặt là thanh khoản khó khăn, lãi suất tăng lên. Nhưng trong một năm vừa qua, lãi suất của HTNH liên tục giảm và đã giảm mạnh, thanh khoản của HTNH được cải thiện rất lớn. Như vậy, không thể nói chính sách tiền tệ của Việt Nam thời gian qua là quá chặt mà chính sách tiền tệ được điều hành chặt chẽ, linh hoạt. Từ đó giúp kiềm chế lạm phát và vẫn bảo đảm tăng trưởng ở mức hợp lý. Còn việc hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn là hệ lụy mà chúng ta đã lường đoán trước được và cũng là cái giá phải trả để kiềm chế được lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô, cũng là chủ trương tái cấu trúc các doanh nghiệp Việt Nam.
Những năm vừa qua, chúng ta đã chứng kiến HTNH Việt Nam nói chung, đặc biệt hệ thống các NHTM cổ phần phát triển rất mạnh, đôi khi phải nói thẳng là quá nóng. Bên cạnh đó, hoạt động quản lý nhà nước của NHNN đối với HTNH nói chung, nhất là đối với các NHTM cổ phần còn rất nhiều bất cập. Hệ thống văn bản, thể lệ, chế độ để quản lý hoạt động của các NHTM không theo kịp trình độ và tốc độ phát triển của các NHTM cổ phần, dẫn tới nhiều bất cập, nhiều lỗ hổng gây khó khăn cho công tác quản lý các tổ chức tín dụng. Hoạt động thanh tra, giám sát không phát huy được hiệu quả, đôi khi, chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận là còn buông lỏng thanh tra, giám sát trong thời gian vừa qua.
Từ chỗ hệ thống phát triển nhanh, nóng, công tác quản lý nhà nước chưa chặt chẽ, hiệu quả, dẫn tới rất nhiều hệ lụy đặt ra cho hôm nay phải chấn chỉnh. Một trong những hệ lụy đó là xuất hiện lợi ích nhóm. Có những nhóm lợi ích xuất hiện trong một chuỗi ngân hàng, cũng như trong cả HTNH. Nó có thể thao túng hoạt động của một ngân hàng và ảnh hưởng cả hệ thống. Vừa qua, trong chương trình tái cấu trúc HTNH, nhất là các NHTM cổ phần, bằng cách triển khai hoạt động thanh tra, giám sát quyết liệt, bài bản và hiệu quả thì tất cả các nội dung đó đã được phơi bày. Có những ngân hàng chỉ do một hoặc hai hoặc một nhóm cổ đông chi phối và dư nợ của ngân hàng chiếm đến 70-90% là phục vụ cho nhóm cổ đông đó. Đặc biệt, các nhóm cổ đông này sử dụng vốn ngân hàng không hiệu quả, gây thất thoát vốn ngân hàng, buộc ngân hàng phải nằm trong chương trình tái cơ cấu của NHNN. Phần lớn các tổ chức tín dụng và các cổ đông này đã nhận thức được vấn đề và phối hợp chặt chẽ với NHNN để đưa ra phương án xử lý.
Ban Cán sự Đảng, Ban lãnh đạo NHNN nhận thức rõ vấn đề lợi ích nhóm là rào cản lớn nhất trong toàn bộ quá trình tái cấu trúc HTNH Việt Nam. Ngay từ đầu, NHNN đã xác định kiên quyết đấu tranh không lùi bước chống lại lợi ích nhóm để xử lý được các NHTM, trước mắt là các ngân hàng yếu kém, mang lại sự lành mạnh cho từng tổ chức tín dụng và cả hệ thống tổ chức tín dụng. Trong chủ trương của NHNN, do đặc thù của hoạt động ngân hàng nên phương châm trong quá trình xử lý, NHNN đã trình Bộ Chính trị và Chính phủ thông qua là tái cấu trúc hệ thống nhưng phải bảo đảm an toàn, lành mạnh các tổ chức tín dụng. Đối với sự kiện ông Nguyễn Đức Kiên bị bắt, gây chao đảo cho ngân hàng ACB và HTNH, NHNN đã thực hiện ngay các biện pháp đối phó, kịp thời hỗ trợ và đến nay, ACB đã hoạt động bình thường. Đây được coi là thành công của NHNN.
Cá nhân nào đó trong Hội đồng quản trị, ban Tổng giám đốc của NHTM vi phạm pháp luật thì phải được xử lý nghiêm. Tuy nhiên, do đặc thù của hoạt động ngân hàng đòi hỏi phải có cách xử lý bài bản hơn. Mục tiêu quan trọng là nếu cá nhân, tổ chức nào đó sai phạm, để thất thoát tiền của Nhà nước, thất thoát tiền của nhân dân thì phải tạo điều kiện cho họ trước tiên khắc phục đầy đủ các thất thoát đó để bảo đảm quyền lợi của Nhà nước, của nhân dân, người gửi tiền và an toàn của hệ thống. Còn những hành vi vi phạm sẽ phải được xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Thời gian qua có tin đồn này, tin đồn nọ gây hoang mang trong dư luận, nhưng dư luận không có gì phải hoang mang cả vì đây đã là một chương trình có trước, NHNN cũng như các cơ quan quản lý pháp luật có đầy đủ các phương án để xử lý tất cả các hệ lụy.
NGUYỄN VẮN BÌNH
Ủy viên Trung ương Đảng
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
