Chơi chứng khoán: Lòng tham và nỗi sợ hãi

Honda hay Piaggio?

“Không ai ăn một con cá cả thịt, xương, đuôi, vảy... Đầu tư chứng khoán cũng vậy, phải biết chính xác mình muốn cái gì”, đó là lời khuyên của ông Trần Thanh Tân, tổng giám đốc Công ty quản lý quỹ VFM, một người đã có hơn 12 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư tài chính.

Ông Tân kể một người quen của ông có số tiền 100 triệu đồng, anh này muốn đầu tư chứng khoán với mong muốn lãi được chừng 30 triệu sẽ mua một chiếc Honda Future. Khi đã lời đúng 30 triệu, anh ngần ngừ không muốn bán ra vì kỳ vọng giá chứng khoán sẽ còn lên nữa.

Nhưng sau một thời gian, 100 triệu vốn của anh ta gần như không còn. “Muốn mua xe giá 30 triệu đồng thì không có nghĩa mơ đến chiếc Piaggio Liberty cả 5.000 USD. Phải biết kiểm soát được nỗi sợ hãi và lòng tham của mình”, ông Tân nhấn mạnh. 

Đầu tư chứng khoán mà cứ trông chờ kiếm được mức lãi cao nhất cũng giống như việc bạn leo lên chiếc taxi, rồi bảo anh tài xế cứ chạy đi đâu cũng được, càng xa càng tốt. Lòng tham vươn tới sự thoải mái cao nhất về tiền bạc đã khiến không ít nhà đầu tư mới không chịu bán chứng khoán khi còn kịp.

Diệu, một phụ nữ dáng vẻ nhỏ bé khắc khổ tự giới thiệu là bà nội trợ “toàn thời gian” của gia đình, vẫn còn tức tưởi khi kể phi vụ đánh cổ phiếu Savimex của chị. Giữa tháng 4-2006, nghe xôn xao chơi cổ phiếu đang có lời lớn, chị vét tiền tiết kiệm trong ngân hàng đến sàn ACB đánh 1.000 cổ phiếu Savimex với giá 49.000 đồng/cổ phiếu.

Khoảng 10 ngày sau đó, giá tăng đến mức 60.000 đồng/cổ phiếu, chị lần lữa không bán ra vì “nhỡ ngày mai nó tăng nữa thì sao”. Chẳng ngờ, mấy phiên sau giá rớt thê thảm, chị vẫn “cố thủ” vì nuôi giấc mơ giá sẽ lên trở lại. Đến đầu tháng 8, gia đình cần tiền sửa nhà, chị đành đem bán cổ phiếu và thú thật với chồng số tiền đem về nhà chỉ còn 35 triệu đồng, vơi hết 14 triệu chỉ vì... trót dại chơi chứng khoán.

Theo kinh nghiệm của các chuyên gia, ngoài bài học xương máu “chớ bỏ hết trứng vào một rổ”, các nhà đầu tư “mới nổi” cũng cần phải học cách bán mua bình quân theo từng chặng ngắn để giảm thiểu rủi ro.

Thí dụ như bạn nắm 1.000 chứng chỉ quỹ VF1, muốn bán giá 40.000 đồng/chứng chỉ quỹ thì thấy giá lên 38.000 đồng là có thể bắt đầu bán dần, giá tăng thêm chút bán tiếp. Dẫu giá sau đó có hạ đột ngột, bạn cũng đã bán được giá tốt theo mức bình quân. Việc mua vào cũng làm theo công thức này, mua dần, mỗi lần một ít. “Bán mua như thế lỡ có… ngủ quên thì vẫn không sợ”, một chuyên gia đúc kết.

Đi tìm nhà môi giới

Nỗi sợ hãi (mất tiền) trên sàn chứng khoán không chỉ hiện diện ở các nhà đầu tư cá nhân mà còn lan sang các nhà đầu tư chuyên nghiệp ở các công ty chứng khoán. Tổng giám đốc công ty chứng khoán của một ngân hàng tiết lộ đã lâu rồi công ty anh “không thèm” tham gia mảng tự doanh nữa.

Công ty chứng khoán không chỉ “ngán” chơi chứng khoán mà còn… ngại tư vấn cho khách hàng vì thị trường nhiều khi tăng giảm chẳng vì nguyên nhân gì rõ rệt. Cách tư vấn duy nhất hiện nay nhiều công ty đang làm là… phát tài liệu thô cho khách hàng nghiên cứu.

Thể Hà, sinh viên Đại học Kinh tế TP HCM vừa mới ra trường, kể trong lúc chờ xin việc làm, cô “mon men” đến sàn giao dịch của một công ty chứng khoán ở Quận 1, TP HCM. Thủ tục để làm “nhà đầu tư” khá đơn giản. Cô điền vào một tờ giấy đăng ký mở tài khoản, nộp tiền, tài khoản được kích hoạt..., tất cả được hoàn tất trong vòng 15-20 phút.

Bù lại, công ty chứng khoán cung cấp cho cô hai loại “tài liệu” để đầu tư: giấy thông báo tỷ lệ phí giao dịch và bản tin thị trường do Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP HCM phát hành. Cô nhấp nhổm muốn hỏi ban đầu nên mua cái gì nhưng rồi thôi vì thấy các nhân viên công ty quá bận rộn phục vụ khách hàng mở tài khoản mới.

“Tôi cũng đến một số sàn khác xem thế nào nhưng dường như ở đâu cũng vậy, những người mới đến như tôi chỉ có thể tìm lời tư vấn của những người gặp trên sàn thay vì các nhân viên môi giới chuyên nghiệp”, Hà nói.

Trong một cuộc gặp gỡ với các nhà đầu tư, ông Dominic Scriven, Giám đốc Công ty Dragon Capital, nói rất chân tình: “Tôi không thể nói với quý vị là đừng mua hay ngừng bán, thậm chí cũng không thể khuyên quý vị chớ nên đầu tư ngắn hạn. Điều quan trọng nhất là hãy phân tích thật kỹ về cơ sở đưa ra quyết định mua bán”.

Một chuyên gia tài chính khác khuyến cáo các nhà đầu tư mới nên sắm một cuốn sổ “nhật ký” khi tham gia thị trường. “Khi mua một loại cổ phiếu, chí ít bạn cũng nên ghi lại lý do tại sao mua, các tin tức liên quan, xu hướng thị trường lúc đó, các giới hạn giá cần phải chú ý... Tất nhiên bạn không thể có những phân tích kỹ thuật như giới đầu tư chuyên nghiệp, nhưng nếu đã chọn nghiệp chơi lâu dài thì phải có những kiến thức nhất định, chứ không thể nhập cuộc với hy vọng cầu may như hình thức xổ số, cá độ”, ông nhấn mạnh. 

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua hai đợt “tháo chạy” lớn của nhà đầu tư vào cuối năm 2001 và giữa năm 2006. Các nhà đầu tư cá nhân lao vào hào hứng bao nhiêu thì rút lui cũng... ồn ào bấy nhiêu. Vào thời điểm tháng năm, nhiều người dự đoán chỉ số chứng khoán sẽ không bao giờ tụt xuống ngưỡng 500 điểm vì các quỹ đầu tư nước ngoài đang đứng ở sau “nâng đỡ” giá.

Thế nhưng đến đầu tháng 8, chỉ số VN-Index chỉ còn 399 điểm, tức giá nhiều loại chứng khoán đã giảm 30-40% so với cuối tháng 4. Tuy nhiên, trong khi các nhà đầu tư trong nước tranh bán cổ phiếu ồ ạt thì các nhà đầu tư nước ngoài vẫn đặt lệnh mua thêm vào vì họ cho rằng giá thị trường của cổ phiếu đang phản ánh hoàn toàn trái ngược với kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp.

Điều đó một lần nữa cho thấy để tham gia một thị trường được xem là cao cấp nhất của thế giới tài chính, nơi những đầu óc thông minh nhất cạnh tranh với nhau, nhà đầu tư Việt Nam không chỉ có tiền bạc và thời gian là đủ.

Ngân hàng HSBC vừa công bố báo cáo về thị trường chứng khoán Việt Nam với tên gọi “Thị trường chứng khoán Việt Nam: Thời điểm gia nhập”. Theo báo cáo này, thị trường chứng khoán Việt Nam đang thu hút sự quan tâm của các tổ chức tài chính nước ngoài, nhưng dường như vẫn chưa “dò” được đúng “sóng radar” của họ. Bằng chứng là luồng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào thị trường chính thức chỉ dừng lại ở mức khiêm tốn 840 triệu USD và một lượng tương đương đổ ở thị trường phi chính thức (OTC). Với lượng vốn hóa chỉ gần ba tỷ USD, thị trường chứng khoán Việt Nam xem ra vẫn còn quá nhỏ bé cho cuộc chơi của các “đại gia” quốc tế.