Trước đó, ngày 7-7, Nhân Dân điện tử đã đăng bài “Chậm khắc phục sạt lở, người dân bị thiệt hại”, phản ánh tình trạng sạt lở, vùi lấp này đã diễn ra từ năm 2018 nhưng đến nay vẫn chưa được khắc phục.
Hai đơn vị liên quan, trong khi thực hiện các dự án làm sạt lở đất, bồi lắng suối Khau Củm và ruộng của người dân đã được chính quyền Bắc Kạn chỉ rõ. Cụ thể, sau khi kiểm tra, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có báo cáo UBND tỉnh kết quả kiểm tra việc sạt lở, bồi lấp thượng nguồn suối Khau Củm và vùi lấp đất nông nghiệp của người dân thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái.
Theo đó, suối Khau Củm từ chân đập hồ điều hòa của Công ty TNHH Ngọc Linh đến cánh đồng Bản Diếu (chiều dài khoảng 2km) bị bồi lắng nghiêm trọng, đất, đá từ suối Khau Củm chảy tràn vào ruộng lúa và ao cá của người dân, qua quan sát một số vị trí lòng suối cao hơn so với mặt ruộng.
Thân đập hồ điều hòa tại khu vực đường dẫn nước xả cũ và bãi đổ đất đá thải của Công ty TNHH Tân Thịnh đổ trong phần đất của Công ty TNHH Ngọc Linh bị sạt lở xuống suối Khau Củm, trên thân đập hồ điều hòa xuất hiện các vết nứt, có nguy cơ mất an toàn; đất, đá từ đường ĐT254 theo nước mưa chảy tràn qua cống tại vị trí Km75+800 vào suối Khau Củm.
Sở Tài nguyên và Môi trường kết luận, nguyên nhân chính gây bồi lắng suối Khau Củm là do sạt lở đất, đá tại khu vực đường dẫn nước xả của hồ điều hòa, tại bãi thải đất, đá do Công ty TNHH Tân Thịnh đổ vào phần đất của Công ty TNHH Ngọc Linh và đất, đá từ tuyến đường ĐT254 chảy tràn qua cống ở vị trí Km75+800.
Ngày 6-7, UBND tỉnh Bắc Kạn đã có văn bản yêu cầu Công ty TNHH Ngọc Linh khẩn trương gia cố thân đập điều hòa; xây dựng phương án bảo đảm an toàn vùng hạ lưu hồ điều hòa; thực hiện an toàn đập, hồ chứa theo đúng quy định (thời gian hoàn thành xong trước 15-7-2020).
Chủ trì, phối hợp Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh (Ban QLDA) và UBND xã Ngọc Phái tính toán, xác định mức độ bồi lấp suối Khau Củm từ vị trí hạ lưu cống Km75+800 xuống hạ du; đền bù thiệt hại, hỗ trợ sản lượng cho người dân bị ảnh hưởng do đất đá bồi lắng, vùi lấp ruộng lúa, ao cá (thời gian hoàn thành trước ngày 30-7-2020).
Xây dựng phương án, tổ chức nạo vét dòng suối Khau Củm bảo đảm sử dụng lâu dài (thời gian hoàn thành trước ngày 30-8-2020). UBND tỉnh cũng yêu cầu Ban QLDA chủ trì, phối hợp các đơn vị, địa phương liên quan thống kê, đền bù thiệt hại cho người dân đối với ruộng ngô bị đất đá bồi lấp tại Km75+400, đồng thời có phương án gia cố bờ bao hạ lưu cống tại hai vị trí Km75+400 và Km75+800.
Ngày 10-9, Công ty TNHH Ngọc Linh đã chủ trì phối hợp Ban QLDA, UBND xã Ngọc Phái và các hộ gia đình có liên quan tiến hành thống kê, xác định mức độ bồi lấp suối Khau Củm từ vị trí hạ lưu cống Km76+384 xuống hạ du.
Phương án hỗ trợ do Công ty TNHH Ngọc Linh lập với tổng chi phí hỗ trợ dự kiến là hơn 440 triệu đồng. Trong đó, chi phí hỗ trợ cây trồng, vật nuôi là hơn 109 triệu đồng và chi phí nạo vét lòng suối, cải tạo đất nông nghiệp với khối lượng vùi lấp hơn 15.282m3 là hơn 330 triệu đồng.
Công ty TNHH Ngọc Linh đề xuất, sẽ hỗ trợ 60% và Ban QLDA hỗ trợ 40% trên tổng phương án hỗ trợ.
Tuy nhiên, theo Ban QLDA thì không có cơ sở để xác định khối lượng 40% mà Công ty TNHH Ngọc Linh đưa ra để Ban QLDA phải hỗ trợ.
Bởi lẽ, ngày 5-8, đoàn kiểm tra gồm UBND huyện Chợ Đồn, UBND xã Ngọc Phái, Ban QLDA và Công ty TNHH Ngọc Linh đã tiến hành xem xét tại hiện trường, cử cán bộ thực hiện đo đạc, xác định khối lượng đất, đá bị sạt lở và tính toán khối lượng cụ thể với khối lượng đất đồi bị sạt lở ở hạ lưu cống là 1.912m3.
Trong đó, khối lượng đất, đá chảy theo khe nước còn nằm trên diện tích đất chưa chảy xuống suối Khau Củm là 1.899m3. Ước tính khối lượng chảy tràn xuống suối khoảng 200m3.
Do vậy, Ban QLDA sẽ chỉ chịu trách nhiệm đền bù đối với khối lượng là 200m3 (chiếm tỷ lệ 1,3% trên tổng chi phí hỗ trợ hơn 440 triệu đồng).
Công ty TNHH Ngọc Linh không đồng ý phương án của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng. Do đó, các bên thống nhất thuê đơn vị tư vấn để xác định khối lượng đất đá chảy trôi xuống lòng suối Khau Củm và làm ảnh hưởng đất nông nghiệp của một số hộ dân thôn Bản Diếu, lên phương án để làm rõ trách nhiệm giữa hai bên.
Như vậy, đã hơn bốn tháng trôi qua, từ ngày có văn bản chỉ đạo của UBND tỉnh, việc khắc phục của các bên liên quan vẫn chỉ đang nằm trên giấy. Trong khi đó, nhiều hộ dân ở xã Ngọc Phái bị mất vụ mùa vì đất, đá vùi lấp, nay đã sắp bước vào sản xuất vụ xuân nhưng vẫn chưa biết bao giờ mới được khắc phục.
