Các nguyên tắc hoạt động trợ giúp pháp lý

Trợ giúp pháp lý là một chính sách xã hội thể hiện trách nhiệm của Nhà nước đối với công dân, đặc biệt là người nghèo, người có công với cách mạng, người có hoàn cảnh đặc biệt. Trợ giúp pháp lý không chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước mà còn là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.

Do vậy, tại Văn bản số 485/CVT.Ư ngày 31-5-1995 và Nghị quyết T.Ư lần thứ 3, khóa VIII đã chỉ đạo: cần nghiên cứu thiết lập hệ thống dịch vụ pháp lý miễn phí của Nhà nước. Thực hiện chỉ đạo nói trên, ngày 6-9-1997, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 734/TTg thành lập tổ chức trợ giúp miễn phí cho người nghèo và đối tượng chính sách.

Sau tám năm thực hiện Quyết định số 734/TTg, đã có 64 Trung tâm trợ giúp pháp lý của Nhà nước ở cấp tỉnh, 938 chi nhánh, tổ trợ giúp pháp lý ở cấp huyện với 483 chuyên viên và 7.269 cộng tác viên. Ðã có hơn 634.773 vụ việc được trợ giúp pháp lý và hàng chục triệu lượt người được tuyên truyền, giải đáp pháp luật.

Thực tiễn công tác trợ giúp pháp lý cho thấy, đây là chính sách hợp lòng dân, phù hợp đạo lý của dân tộc và xu hướng phát triển của thế giới; giúp người được trợ giúp pháp lý bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, góp phần phổ biến, giáo dục pháp luật, bảo vệ công lý, bảo đảm công bằng xã hội, phòng ngừa, hạn chế tranh chấp và vi phạm pháp luật, thể hiện tính ưu việt của pháp luật và của chế độ ta.

Trước yêu cầu phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền, thực hiện cải cách hành chính, cải cách tư pháp và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế cũng như thực tiễn phát triển mạnh mẽ của công tác trợ giúp pháp lý, pháp luật hiện hành về trợ giúp pháp lý đã tỏ ra không còn phù hợp, đòi hỏi phải được pháp điển hóa, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình mới. Do vậy, Luật trợ giúp pháp lý đã được ban hành, để thể chế hóa đầy đủ chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước về hoạt động trợ giúp pháp lý.

Trợ giúp pháp lý theo quy định tại Ðiều 3 Luật trợ giúp pháp lý là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người được trợ giúp; về tính chất, hoạt động trợ giúp pháp lý tương tự như hoạt động của luật sư, khác nhau ở chỗ luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý có thu phí (người thuê luật sư trả thù lao cho luật sư) còn trợ giúp pháp lý cung cấp dịch vụ pháp lý không thu phí (người được trợ giúp pháp lý không phải trả thù lao). Do đó, trợ giúp pháp lý được coi là một chính sách xã hội thể hiện trách nhiệm của Nhà nước đối với công dân khi họ thuộc các trường hợp đặc biệt cần phải được Nhà nước và xã hội quan tâm giúp đỡ.

Luật trợ giúp pháp lý đã quy định năm nguyên tắc hoạt động trợ giúp pháp lý, đó là:

- Không thu phí, lệ phí, thù lao từ người được trợ giúp pháp lý.

- Trung thực, tôn trọng sự thật khách quan.

- Sử dụng các biện pháp phù hợp với quy định của pháp luật để bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý.

- Tuân thủ pháp luật và quy tắc nghề nghiệp trợ giúp pháp lý.

- Chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung trợ giúp pháp lý.

Ngoài những nguyên tắc chung nói trên, khi thực hiện tư vấn pháp luật, người tư vấn cũng cần tuân thủ các nguyên tắc cụ thể dưới đây:

Một là, nguyên tắc pháp chế. Theo đó, nội dung tư vấn phải phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội.

Hai là, nguyên tắc kịp thời. Người thực hiện tư vấn phải đưa ra ý kiến một cách kịp thời trong thời hạn luật định, nhất là đối với vụ việc có quy định thời hiệu khởi kiện hoặc khiếu nại để người được trợ giúp pháp lý lựa chọn, quyết định cách xử sự phù hợp nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Ba là, nguyên tắc cụ thể. Người thực hiện trợ giúp pháp lý đưa ra lời khuyên phải cụ thể, rõ ràng để người được tư vấn dễ dàng tiếp thụ và thực hiện theo hướng dẫn của người tư vấn.

Bốn là, nguyên tắc khả thi. Nội dung tư vấn phải có tính khả thi; phù hợp từng loại đối tượng cụ thể và người được tư vấn có thể thực hiện được.