Bảo vệ tầng ozone

Tia UV- C bị ô-xy hóa và ozone hấp thu hầu hết. Như vậy, tầng ozone như một tấm lọc hết sức hiệu quả, ngăn mọi tia bức xạ có hại, nhưng lại cho những bức xạ có lợi, như ánh sáng và các loại bức xạ sóng ngắn khác nhau đến được trái đất. Vì vậy, mọi sự nhiễu động hoặc suy giảm tầng ozone có thể kéo theo sự gia tăng các tia bức xạ tử ngoại đến được mặt đất gây ra những hậu quả nguy hại đối với con người, các loài động, thực vật và các loại vật liệu.

Khoa học đã cho thấy các tia bức xạ có hại tác động đến nhiều mặt của sự sống trên trái đất: tác động đối với sức khỏe con người. Sự gia tăng bức xạ tử ngoại gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người.  Trước hết, bức xạ tử ngoại tác động đến hệ thống miễn dịch của cơ thể, là các tế bào da. Nhiều bệnh sẽ phát sinh do hệ thống miễn dịch bị suy giảm. Tăng bức xạ tử ngoại UV-B sẽ làm tăng tỷ lệ mắc bệnh ung thư da. Các nghiên cứu khoa học cho thấy nếu ozone tầng bình lưu giảm 1%, số người mắc bệnh ung thư da sẽ tăng 2%. Sự suy giảm tầng ozone còn làm tăng nguy cơ đục thủy tinh thể và các bệnh về mắt khác.

Tác động đối với cây trồng:

Quá trình phát triển của cây trồng phụ thuộc rất nhiều vào tia tử ngoại. Tăng tia tử ngoại UV-B có thể tác động các vi sinh vật trong đất và làm giảm năng suất lúa. Năng suất của một số loại cây trồng khác cũng sẽ bị giảm. Sự tăng tia UV-B có thể làm giảm khả năng chịu đựng của cây trồng, nhưng tăng UV-B cũng có thể tác động sự thay đổi thành phần của các loài, làm thay đổi đa dạng sinh học của các hệ sinh thái, một số loài có thể bị suy thoái.

Tác động đến hệ sinh thái nước:

Chúng ta biết hơn 30% lượng đạm động vật cung cấp cho con người được lấy từ biển  nên bất kỳ sự thay đổi nào của  lượng UV-B cũng ảnh hưởng  sự phát triển của hệ sinh thái biển. Tia tử ngoại UV-B tăng lên có thể làm giảm khối lượng các sinh vật phù du, nguồn thức ăn của nhiều loài sinh vật biển. Một số nghiên cứu cho thấy ozone suy giảm tới 6-9% sản lượng cá. Sự tăng lên của tia UV-B cũng có ảnh hưởng nghiêm trọng sự sinh trưởng của các loài cá, tôm, cua và nhiều sinh vật khác, chủ yếu là  giảm khả năng sinh sản của chúng. Bức xạ UV-B tăng cũng làm thay đổi thành phần các loài.

Tác động đến chất lượng không khí:

Suy giảm tầng ozone làm tăng lượng bức xạ tử ngoại UV-B đến mặt đất và làm tăng các phản ứng hóa học dẫn tới ô nhiễm khí quyển. Bức xạ tử ngoại UV-B  kích thích tạo thành các phân tử có tác động hóa học mạnh, nhanh chóng tác dụng với các chất khác tạo thành các chất ô nhiễm mới. Khói mù và mưa a-xít sẽ tăng lên do các chất tạo thành mưa  a-xít tăng lên cùng với sự tăng hoạt động của tia UV-B.

Tác động đến các loại vật liệu:

Tăng bức xạ tử ngoại sẽ có tác động đến các vật liệu chất dẻo và nhiều vật liệu khác. Tia UV tăng sẽ làm giảm nhanh tuổi thọ của các vật liệu, làm các vật liệu mất đi độ bền chắc.

Hậu quả xấu gây ra cho cuộc sống do suy giảm nghiêm trọng tầng ozone đã khiến cộng đồng quốc tế hết sức quan tâm và thấy cần thiết phải có những hành động cụ thể bảo vệ tầng ozone.

Sau ba năm đàm phán căng thẳng dưới sự điều phối của UNEP, Công ước Viên về bảo vệ tầng ozone đã được thông  qua vào tháng 3-1985 tại Viên, Áo. Công ước gồm 21 điều, thúc đẩy các bên để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường trước tiên hãy bảo vệ tầng ozone.  Nghị định thư mang tính lịch sử về các chất làm suy giảm tầng ozone (ODS) được thông qua tại Montreal, Canada vào tháng 9-1987. Nghị định thư Montreal  áp đặt các biện pháp và nghĩa vụ loại trừ hoàn toàn sản xuất và sử dụng các chất làm suy giảm tầng ozone đối với các nước thành viên, trong đó có xem xét đến hoàn cảnh đặc biệt của các nước đang phát triển.

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, nhiều chất thay thế đã được phát minh và đưa vào áp dụng, đồng thời nhằm đẩy  nhanh tiến trình loại trừ sản xuất và sử dụng các chất ODS,  Nghị định thư Montreal  đã được sửa đổi bổ sung tại cuộc họp các bên: Luân Ðôn (1990), Cô-pen-ha-gen (1992), Montreal  (1997) và Bắc Kinh (1999).  Nghị định thư Montreal  với các sửa đổi, bổ sung quy định: các nước phát triển loại trừ hoàn toàn sản xuất và sử dụng các chất CFC vào halon vào năm 1996, các chất HCFC vào năm 2020, trong  khi các nước đang phát triển được ưu đãi sử dụng các chất CFC và halon đến năm 2010 và các chất HCFC đến năm 2040.

Năm 1992, các bên tham gia Nghị định thư Montreal  đã thành lập Quỹ đa phương thi hành Nghị định thư do các nước phát triển đóng góp tài chính. Quỹ đa phương về ozone được dành riêng để cung cấp hỗ trợ tài chính và công nghệ cho các nước đang phát triển thực hiện tiến trình loại trừ sản xuất và sử dụng các chất ODS theo quy định của Nghị định thư Montreal. Ðến nay, hơn 90% lượng tiêu thụ CFC và halon trên toàn cầu đã được loại trừ; hầu hết các nước trên thế giới đã thực hiện các biện pháp như cấm sử dụng CFC trong sản xuất, cấm nhập khẩu hàng hóa có, hoặc sử dụng CFC.

  Tháng 1-1994, Việt Nam chính thức tham gia Công ước Viên về bảo vệ tầng ozone và Nghị định thư Montreal  về các chất làm suy giảm tầng ozone, đồng thời phê chuẩn hai sửa đổi, bổ sung Nghị định thư Luân Ðôn (1990) và Copenhagel (1992) của Nghị định thư. Ðể thực hiện Công ước Viên và Nghị định thư Montreal, Chính phủ Việt Nam đã giao cho Tổng cục Khí tượng Thủy văn (cũ) và từ năm 2002 là Bộ Tài nguyên và Môi trường làm cơ quan đầu mối phối hợp các bộ, ngành xây dựng Chương trình quốc gia của Việt Nam nhằm loại trừ dần các chất làm suy giảm tầng ozone (ODS). Năm 1995, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình quốc gia của Việt Nam nhằm loại trừ dần các chất làm suy giảm tầng ozone (CTQG). CTQG cũng đã được Ban chấp hành Quỹ đa phương về ozone thông qua làm cơ sở cung cấp hỗ trợ tài chính và công nghệ.

 Những mục tiêu chính của chương trình quốc gia gồm:

 Cung cấp thông tin về tình hình tiêu thụ và sử dụng các chất ODS bị kiểm soát ở Việt Nam; vạch kế hoạch giám sát, kiểm soát việc tiêu thụ các chất ODS và hiệu quả của việc giảm tiêu thụ các chất ODS; đưa ra chính sách, chiến lược và kế hoạch hành động của Việt Nam trong việc loại trừ dần các chất ODS và kêu gọi các nước, các tổ chức quốc tế hỗ trợ về tài chính và công nghệ để tiến hành các chương trình, dự án và hoạt động nhằm loại bỏ việc sử dụng các chất ODS và CTQG đã đưa ra; đề ra các chính sách khuyến khích chuyển giao công nghệ an toàn cho tầng ozone và môi trường; đưa ra các chính sách, chương trình tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo vệ tầng ozone và loại trừ các chất ODS tại Việt Nam.