Chúng tôi đi dọc hai bờ kênh Chợ Gạo để tận mắt chứng kiến tình hình sạt lở, Trưởng phòng Hạ tầng kinh tế huyện Chợ Gạo, ông Dương Phước Huệ bức xúc: Tình trạng sạt lở ở đây đã đến mức báo động, trực tiếp rình rập, đe dọa đến sinh mạng và tài sản của hàng trăm hộ dân sống hai bên bờ kênh. Hiện tại, vẫn chưa có một giải pháp nào để ngăn chặn sự sạt lở từng ngày, nên huyện đã khuyến cáo người dân tạm thời di dời nhà cửa đi nơi khác. Tuy nhiên, đối với một số hộ có điều kiện thì đã thực hiện di dời số còn lại vì quá nghèo, không đất đai nên cố bám trụ, treo sinh mệnh mình trước miệng thủy thần.
Theo thống kê của ngành chức năng và huyện Chợ Gạo thì tình hình sạt lở nghiêm trọng nhiều năm qua trên tuyến kênh này đã gây ra nhiều thảm họa. Trước hết là đã có nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra gây chết người ở khu vực này mà cụ thể là tháng 9-2006, một cháu bé 11 tuổi ở ấp Tân Bình 2B, xã Tân Thuận Bình (Chợ Gạo) chết do bị sạt lở nhà khi em đang ngồi học bài. Còn chuyện ùn tắc giao thông, đắm tàu thì xảy ra thường xuyên trên tuyến kênh này.
Theo Ðoạn Quản lý đường sông số 11 (Cục Ðường sông Việt Nam), tuyến kênh Chợ Gạo nối liền sông Vàm Cỏ (Long An) và sông Tiền, cũng là trục nối giữa sông Ðồng Nai và sông Cửu Long. Toàn tuyến có tổng chiều dài 28,5 km, nằm chủ yếu trong địa phận Tiền Giang và một phần của tỉnh Long An.
Về mặt giao thông thủy, kênh Chợ Gạo nằm trên hai tuyến vận tải thủy huyết mạch ở đồng bằng sông Cửu Long là TP Hồ Chí Minh đi Cần Thơ - Cà Mau, đồng thời cũng nằm trên tuyến TP Hồ Chí Minh đi Trà Vinh qua địa bàn Bến Tre. Với vị trí quan trọng, nên mật độ phương tiện vận tải thủy lưu thông trên tuyến kênh này rất cao, hơn một nghìn phương tiện mỗi ngày, lưu lượng hàng hóa thông qua hơn 20 triệu tấn/năm.
Phó Giám đốc Ðoạn Quản lý đường sông số 11 - Nguyễn Hữu Vĩnh cho biết: Tình trạng sạt lở hai bên bờ kênh xảy ra hiện nay đã đến mức nguy cấp. Qua khảo sát, toàn tuyến có đến 117 khu vực sạt lở ở mức đáng lo ngại. Trong đó, có 112 khu vực là nghiêm trọng, với tốc độ sạt lở từ hai mét/năm trở lên, có nhiều vị trí sạt lở sâu vào bờ từ 12 đến 15 m, làm hư hỏng đường bộ hai bên bờ kênh gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sinh hoạt, học hành của người dân trong khu vực.
Nguyên nhân xảy ra tình trạng sạt lở nghiêm trọng là do thực hiện chủ trương ngọt hóa khu vực Gò Công, Chợ Gạo, các kênh rạch hai bên tuyến Chợ Gạo bị ngăn lại dẫn đến vào mùa mưa lũ, triều cường lên xuống dòng chảy chỉ tập trung trên kênh rất mạnh tạo ra sự xói lở hai bờ.
Mặt khác, do mật độ thủy ngày càng cao, và để đạt hiệu quả trong quá trình vận tải, người tham gia vận tải sử dụng phương tiện lớn hơn, vận tốc cao hơn dẫn đến khi lưu thông tạo ra sóng lớn gây xói lở bờ.
Theo đánh giá của chính quyền địa phương và nhân dân trong khu vực thì đây là nguyên nhân chính. Mặc dù, dọc hai bên bờ kênh người dân đã chủ động bảo vệ bờ kênh bằng cách trồng nhiều cây dừa nước hoặc tạm thời gia cố để giữ đất, nhưng sự gia cố trên không còn đủ sức để chịu đựng trước áp lực liên tục của sóng và dòng chảy. Khi bờ sông bị sạt lở đã làm khan cạn luồng tàu, gây chướng ngại vật rất nguy hiểm cho các phương tiện lưu thông.
Trong năm 2001, hai bên bờ kênh sạt lở 300 gốc dừa gây nguy hiểm cho các phương tiện, Ðoạn Quản lý đường sông đã trục vớt để bảo đảm an toàn giao thông. Thống kê mới đây của đoạn, hiện có 66 gốc tiếp tục bị sạt lở xuống lòng kênh. Trong đó có 39 gốc gây nguy hiểm nhưng chưa được trục vớt.
Ông Nguyễn Hữu Chí (thị trấn Chợ Gạo) cho biết, hiện nay, hai bên bờ kênh Chợ Gạo đoạn từ xã Tân Thuận Bình, Bình Phan (Chợ Gạo) xuống tới Ðồng Sơn (huyện Gò Công Tây) đang tiếp tục bị sạt lở, tiềm ẩn nhiều tai nạn cho người dân sống hai bên bờ kênh, nhất là đang trong cao điểm mùa mưa, bão năm nay. Hai tuyến đường bộ liên xã từ thị trấn Chợ Gạo đến xã Bình Phục Nhất, Quơn Long, Tân Thuận Bình, Bình Phan... ban ngày người dân còn có thể lưu thông chứ đêm đến thì ít ai dám mạo hiểm vì nguy cơ sạt lở không lường trước được.
Hơn nữa, khi chúng tôi đến chứng kiến một đoạn kênh ngắn khoảng bảy km ở xã Quơn Long, Bình Phan thì đã nhận thấy có hơn 30 điểm sạt lở, có những đoạn sạt lở sâu vào đất liền trên ba mét. Những cư dân sống dọc theo hai bờ kênh Chợ Gạo cho chúng tôi biết, những đêm mưa to, gió lớn họ đều canh cánh lo sợ, không dám chợp mắt vì sợ sóng lớn gây sạt lở bất thần cuốn trôi nhà cửa.
Chị Nguyễn Thị Tuyết (ấp Tân Thạnh, xã Bình Phan) ở trong căn nhà còn chưa đầy nửa mét nữa là bị dòng kênh này "nuốt chửng". Chị nói: "Không phải riêng tôi dám đùa sinh mệnh của mình với thủy thần đâu mà còn hàng trăm hộ khác cũng như tôi cố bám trụ với nguy hiểm luôn rình rập vì chúng tôi quá nghèo, không còn đất đai để di dời".
Trước tình trạng sạt lở nghiêm trọng, gây khan cạn lòng kênh, nhiều năm qua, hằng năm tỉnh, huyện bằng cố gắng của mình đã đầu tư từ 300 đến 500 triệu đồng làm kè chắn sóng bằng cách đóng cọc, đổ đất nhằm khắc phục sự cố sạt lở, hỗ trợ cư dân di dời nhưng sự cố gắng đầu tư này không khác gì chuyện đem muối bỏ biển. Lý do: Tốc độ sạt lở hiện nay quá nhanh, vả lại các giải pháp kè chắn chỉ mang tính tình thế, không kiên cố chỉ cầm cự được vài năm là tiếp tục sạt lở nên đành bất lực.
Hiện tại, cũng do sạt lở nghiêm trọng nhiều năm nên luồng kênh Chợ Gạo rất hẹp: luồng rộng 80 m, nhưng hoạt động được chỉ có 30 m. Phó Chủ tịch UBND huyện Chợ Gạo Bùi Văn Thành cho biết: "Chuyện bức xúc này đã kéo dài nhiều năm. Các bộ, ngành Trung ương cũng đã đến đây xem xét, khảo sát. Lãnh đạo tỉnh cũng đã nhiều lần kiến nghị đến các cơ quan hữu quan Trung ương nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết".
Ðể bảo đảm an toàn cho các phương tiện giao thông thủy vận tải trên tuyến kênh Chợ Gạo và sự an toàn cho hàng trăm hộ dân đang sinh sống ở hai bên bờ kênh chưa có đủ điều kiện di dời, tỉnh Tiền Giang đã nhiều lần tổ chức hội thảo, hội nghị quy tụ đông đảo các thành phần tham dự ở địa phương và Trung ương để tìm giải pháp khắc phục. Theo đó, một số giải pháp khoa học đã được đề ra nhưng cái khó khăn lớn nhất, gây bế tắc vẫn là kinh phí.
Phó Giám đốc Ðoạn Quản lý đường sông số 11 Nguyễn Hữu Vĩnh nói: Kênh Chợ Gạo là tuyến giao thông thủy hấp dẫn và ngắn nhất nối các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và TP Hồ Chí Minh, nhưng do tình trạng sạt lở nghiêm trọng đến mức báo động cấp thiết. Do vậy, nếu được Trung ương đầu tư giải bài toán nan giải hiện nay là: mở rộng luồng kênh và xây kè hai bên bờ, đồng thời hoàn thiện đường giao thông bộ và hệ thống chiếu sáng sẽ được sự ủng hộ, đồng thuận cao của các cấp, ngành và tập thể những người tham gia giao thông trên tuyến kênh này; đồng thời đầu tư bờ kè kênh Chợ Gạo ngăn chặn tình trạng sạt lở không những mang ý nghĩa phát triển kinh tế-xã hội về mặt giao thông vùng mà còn giữ gìn tài nguyên quốc gia về mặt giao thông thủy.
