Nhận định về dư địa tài khóa của Việt Nam, PGS, TS Vũ Sỹ Cường, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính chỉ rõ, tỷ lệ nợ công và nợ Chính phủ giai đoạn 2017-2020 đã giảm. Nếu tính theo GDP mới, nợ công trong năm 2021 chiếm tương đương 43,7% GDP, thấp hơn nhiều mức trần Quốc hội cho phép.
Dư địa thực hiện chính sách tài khóa không lớn
Bên cạnh đó, dự thảo ngân sách nhà nước được xây dựng thận trọng hơn, nhất là các khoản thu chính cũng được dự toán với sự thận trọng khi thu từ sử dụng đất giảm 4% so cùng kỳ.
Theo ông Vũ Sỹ Cường, cơ hội tăng vay nợ trong nước qua phát hành trái phiếu Chính phủ tăng, khi qua 12 năm lãi suất huy động vốn trên thị trường này đã giảm đáng kể, giúp tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng tiền trả lãi và hỗ trợ tích cực trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Tính bền vững về nguồn thu, khi nguồn thu từ đất đai còn khá cao, chiếm từ 9-10% thu ngân sách.
Từ những phân tích tình hình thực trạng ngân sách giai đoạn vừa qua, PGS, TS Vũ Sỹ Cường nhận định, dư địa thực hiện chính sách tài khóa của Việt Nam vẫn còn nhưng không quá lớn.
Về dư địa của chính sách tiền tệ, ông cho rằng, từ năm 2012 đến nay, Ngân hàng Nhà nước đã kiểm soát tương đối chặt chẽ tốc độ tăng tổng phương tiện thanh toán hằng năm nên dư địa chính sách tiền tệ còn ở mức độ nhất định. Năm 2021, trước ảnh hưởng của dịch bệnh, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động duy trì ổn định mặt bằng lãi suất phù hợp cân đối vĩ mô, lạm phát, tạo điều kiện giảm chi phí vay vốn cho người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế.
Trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19, cả tổng cung và tổng cầu bị suy giảm, ông Vũ Sỹ Cường cho rằng, việc có một gói hỗ trợ cho phục hồi và phát triển kinh tế là rất cần thiết.
Đưa ra gợi ý chính sách, ông Vũ Sỹ Cường cho rằng, việc thực hiện chính sách tài khóa cần cân nhắc tính bất định của giai đoạn tiếp theo, không nên có gói hỗ trợ tài khóa quá lớn, trong hai năm 2022 và 2023 khoảng 6% GDP (nếu tính cả hỗ trợ về y tế).
Như vậy, bảo đảm hài hòa hai chính sách tài khóa và tiền tệ trong quá trình thực hiện; đẩy mạnh khả năng giải ngân, thực hiện hàng loạt giải pháp để hỗ trợ và thúc đẩy giải ngân đầu tư công.
Các chính sách hỗ trợ “tường minh, rõ ràng”
TS Võ Trí Thành, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, trong triển khai các chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ phục hồi kinh tế, cần quán triệt nguyên tắc bám sát tình hình, tường minh, rõ ràng, nếu cần điều chỉnh chính sách phải thông báo nhanh chóng với thị trường. Nếu tình hình thực tế có thay đổi, cần cho phép chuyển hóa nguồn lực thực hiện.
So sánh giữa dư địa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, TS Võ Trí Thành cho rằng, dư địa chính sách tài khóa hiện nay tốt hơn rất nhiều khi xét trên các chỉ số nợ công, thâm hụt ngân sách, cũng như sự thuận lợi trong huy động nguồn lực trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, ông cũng nêu ý kiến là dư địa của chính sách tiền tệ có nhiều giới hạn khi bị giới hạn bởi tỷ lệ nợ tín dụng/GDP, lạm phát vẫn là "bóng ma", nguy cơ tăng nợ xấu. Do vậy, trong thời gian tới nên tập trung thực hiện các chính sách tài khóa.
Cho rằng đặc điểm độ trễ trong và độ trễ ngoài khi triển khai thực hiện chính sách tài khóa, tiền tệ ở nước ta đều dài, TS Võ Trí Thành đề nghị, cần có khung pháp lý để hệ thống ngân hàng thương mại có thể và dám làm việc hỗ trợ lãi suất. Sự hỗ trợ lãi suất này phải trên cơ sở sự tường minh trách nhiệm giữa Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng với Ngân hàng Nhà nước.
Không chủ quan với lạm phát
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Phạm Thanh Hà khẳng định, để hỗ trợ nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước cùng hệ thống ngân hàng sẽ đồng hành cùng nền kinh tế, tiếp tục duy trì thanh khoản cho hệ thống, ổn định mặt bằng lãi suất, không chủ quan với lạm phát.
Đồng thời, nhìn nhận: Từ năm ngoái đến nay, Ngân hàng Việt Nam và các ngân hàng trung ương trên thế giới đều trong trạng thái hỗ trợ nền kinh tế. Chính sách tiền tệ của Việt Nam ở mức trung bình của thế giới.
Nhấn mạnh về những thách thức trong thời gian tới, ông Phạm Thanh Hà cho rằng, lạm phát đang là vấn đề toàn cầu. Các ngân hàng Trung ương các nước đang thu lại biện pháp nới lỏng tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước sẽ theo dõi sát về nguy cơ lạm phát hiện hữu để kiểm soát tiền tệ.
Bên cạnh đó, việc hỗ trợ doanh nghiệp trong cơ cấu lại thời hạn trả nợ sẽ ảnh hưởng đến chất lượng tài sản của các tổ chức tín dụng. Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà cho biết, sẽ hết sức lưu tâm vấn đề này trong năm 2022 và những năm tiếp theo.
Bên cạnh những thách thức vẫn có những cơ hội. Đó là với lượng thanh khoản tốt, thị trường vốn và chứng khoán rất lớn có cơ hội tăng vốn cho ngân hàng, trong đó có ngân hàng thương mại lớn.
Cùng với đó, chuyển đổi số cũng là cơ hội cho ngành ngân hàng và thực tế ngân hàng đang tiên phong trong vấn đề này. Thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục triển khai chuyển đổi số, cùng hệ thống ngân hàng đồng hành với nền kinh tế, tiếp tục duy trì thanh khoản cho hệ thống, ổn định mặt bằng lãi suất, không chủ quan với lạm phát.
Kích thích tiêu dùng, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp
Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới (WB) Jacques Morisset nhận định, 2021 là năm rất khó khăn với Việt Nam. Trong khi kinh tế thế giới tăng trưởng khoảng 5-5,5%, Việt Nam chỉ tăng trưởng khoảng 2-2,5%.
Để đạt được sự bứt phá về tăng trưởng, ông Jacques Morisset cho rằng, chính sách thuế tốt không chỉ bảo đảm nguồn lực cho ngân sách nhà nước mà còn có thể là một trong những công cụ giúp bảo vệ doanh nghiệp, người dân bị ảnh hưởng bởi Covid-19 và phục hồi kinh tế trong khủng hoảng, đạt mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.
Kinh tế trưởng WB cũng cho biết, trên thế giới, nhiều nước đã áp dụng chính sách thuế để tăng thu ngân sách nhà nước, tăng sức chống chịu của nền kinh tế trong khủng hoảng, cải thiện công bằng xã hội, đầu tư cho y tế, bảo vệ sức khỏe của người dân và phát triển xanh.
Ông Jacques Morisset cho rằng, thời gian qua, Việt Nam mới chủ yếu sử dụng chính sách tiền tệ và còn nhiều dư địa để sử dụng chính sách tài khóa cho phục hồi kinh tế. Phục hồi sau khủng hoảng là ưu tiên hàng đầu hiện nay, vì vậy, cần hành động nhanh để kích thích tiêu dùng và hỗ trợ người dân, doanh nghiệp.
Khuyến nghị chính sách cho Việt Nam, Kinh tế trưởng WB cho rằng, cần thay thế các ưu đãi thuế dựa trên lợi nhuận (miễn, giảm thuế suất) đã lỗi thời bằng các ưu đãi thuế dựa trên chi phí cho phép các doanh nghiệp mục tiêu được khấu trừ bổ sung, như chi phí vốn, chi phí lao động, chi phí lãi.
Mặt khác, tạm thời giảm thuế suất, thuế giá trị gia tăng đối với một số hàng hóa và dịch vụ; tăng cường các quy định chống chuyển dịch lợi nhuận; áp dụng hoặc tăng cường đánh thuế đối với nền kinh tế kỹ thuật số; giảm danh mục hàng hóa, dịch vụ thuộc diện miễn thuế giá trị gia tăng hoặc hưởng thuế suất 5%; tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và áp thuế carbon; ban hành thuế tài sản…
