ASEAN bước vào năm 2016 trong tư thế cộng đồng

Chính thức hình thành từ ngày 31-12-2015, Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước chuyển mới và củng cố về chất của ASEAN kể từ khi tổ chức này được thành lập vào năm 1967. Như Thủ tướng Ma-laixi-a đã tuyên bố tại Phiên khai mạc Hội nghị cấp cao ASEAN 27 và các hội nghị Cấp cao liên quan ngày 21-11-2015, “đây là ngày mà tất cả chúng ta đều đang chờ đợi, là ngày mà tất cả ASEAN chúng ta đều có thể tự hào”.

Trong Tuyên bố hình thành Cộng đồng ASEAN ra ngày 22-11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN nêu rõ “sự hình thành của Cộng đồng ASEAN đã tạo ra một dấu mốc trong tiến trình liên kết, bảo đảm hòa bình, an ninh và tự cường dài lâu trong một khu vực hướng ra bên ngoài, với các nền kinh tế năng động, cạnh tranh và liên kết sâu rộng, và một cộng đồng thu nạp dựa trên ý thức mạnh mẽ về sự gắn kết và bản sắc chung”.

Đồng thời, Cộng đồng ASEAN là một quá trình và các công tác xây dựng sẽ tiếp tục được triển khai trong những năm tới. Với ý nghĩa đó, các nhà lãnh đạo ASEAN đã ký “Tuyên bố Cu-a-la Lăm-pơ về ASEAN 2025: Cùng vững vàng tiến bước”, trong đó khẳng định cam kết đẩy mạnh hơn nữa tiến trình liên kết khu vực cũng như đề ra những mục tiêu cần hoàn thành vào năm 2025.

Cộng đồng ASEAN là thành quả được kết tụ từ hàng loạt các sáng kiến liên kết khu vực được triển khai qua gần năm thập kỷ hình thành và phát triển của ASEAN. Năm 2007, tiến trình này được tăng tốc khi các lãnh đạo ASEAN quyết định đẩy sớm mục tiêu hình thành Cộng đồng từ thời hạn ban đầu là 2020 lên 2015. Với việc hình thành Cộng đồng, các nước thành viên ASEAN đã hoàn thành những cam kết, nhiệm vụ nêu trong những lộ trình và kế hoạch đề ra.

Cộng đồng ASEAN được hình thành trên cơ sở ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị-An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội.

Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) tập hợp mười nước thành viên có chủ quyền, cùng chung lợi ích về một khu vực tự cường, tôn trọng luật lệ, rộng mở hợp tác với bên ngoài và chung sống trong hòa bình, an ninh và ổn định lâu dài. Cộng đồng Chính trị-An ninh hoạt động trên cơ sở các nguyên tắc quy định trong Hiến chương ASEAN, trung thành với nguyên tắc tham vấn và đồng thuận và nhất là giải quyết mọi tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.

Dù sự đa dạng trong ASEAN là rất lớn, nhưng theo Thủ tướng Ma-lai-xi-a Na-díp Ra-dắc, các nước ASEAN đã rất thành công trong việc chuyển hóa những khác biệt này, “ASEAN đã trở thành một hình mẫu độc đáo về việc mười quốc gia khác nhau vẫn có thể hình thành một tầm nhìn chung. Dù chúng ta có bao nhiêu nước, với ASEAN chúng ta là một”. Với sự tự do lưu chuyển các loại hàng hóa, dịch vụ, vốn và lao động có tay nghề, Cộng đồng Kinh tế đang dần định hình và được kỳ vọng sẽ mang lại những cải thiện to lớn cho đời sống người dân. Cộng đồng Kinh tế đã biến ASEAN trở thành một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất, một nền kinh tế có sức cạnh tranh cao, phát triển đồng đều và hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu.

Những nhân tố trên sẽ giúp thúc đẩy kinh tế ASEAN tăng trưởng, tạo dựng một thị trường đầu tư và tiêu dùng rộng lớn với 622 triệu dân có sức hấp dẫn cao với những đối tác bên ngoài. Thời gian qua, ASEAN đã luôn duy trì hình ảnh là một khu vực có mức tăng trưởng kinh tế cao và liên tục, thậm chí ngay cả khi kinh tế các khu vực khác trên thế giới suy giảm.

Vào năm 2014, GDP của các nước ASEAN đạt mức tăng trưởng là 4,6% với tổng trị giá 2,6 nghìn tỷ USD.

Trong khuôn khổ hợp tác nội khối, các nước ASEAN đang nỗ lực triển khai nhiều cam kết, biện pháp liên quan tới đơn giản hóa luật lệ, hài hòa các quy tắc tiêu chuẩn, tạo thuận lợi cho việc lưu chuyển hàng hóa qua biên giới, giảm và tiến tới xóa bỏ các hàng rào phi thuế quan. Kết quả này sẽ giúp cho những mối liên kết kinh tế trong khu vực ngày càng sâu sắc thêm.

Với bên ngoài, trở thành một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất, ASEAN có thêm cơ hội thu hút được nhiều vốn FDI, qua đó giúp thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, tạo thêm công ăn việc làm, đẩy mạnh công cuộc xóa đói, giảm nghèo và thu hẹp bất bình đẳng ở khu vực.

Trong năm 2014, ước tính ASEAN thu hút được 136 tỷ USD vốn FDI, một sự tăng trưởng đáng kể từ con số 95,84 tỷ USD năm 2011. Đây cũng là một mức khá cao so với các khu vực khác.

Để làm sâu sắc hơn nữa tiến trình liên kết kinh tế khu vực, việc xóa bỏ các rào cản thương mại có ý nghĩa then chốt. Với các nước ASEAN, thương mại luôn là một trong những động lực quan trọng hàng đầu cho kinh tế phát triển. Do đó, bảo đảm một mức tăng trưởng lành mạnh trong thương mại, bao gồm cả việc xóa bỏ các hàng rào phi thuế quan, có vai trò sống còn đối với sự phát triển của nền kinh tế khu vực.

Hiện tại, trong tổng kim ngạch thương mại của ASEAN, thương mại nội khối chiếm tỷ trọng 24,1% và 75,9% còn lại là thương mại giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài.

Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN (ASCC) nhằm mục tiêu xây dựng “một Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm và nâng cao trách nhiệm xã hội, thông qua việc tạo dựng một bản sắc chung và xây dựng một xã hội đùm bọc và chia sẻ”. Những nội dung hợp tác về y tế, giáo dục, môi trường và quản lý thiên tai… trong trụ cột này đã làm nổi bật khía cạnh nhân văn trong hợp tác ASEAN, thể hiện cam kết mạnh mẽ hoàn thành nguyện vọng chung là nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân ASEAN.

Tại Hội nghị cấp cao ASEAN tháng 11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đều nhất trí tiến trình xây dựng cộng đồng chỉ có ý nghĩa nếu nó mang đến thay đổi cho cuộc sống của người dân, đối tượng thụ hưởng chính trong một ASEAN hướng về người dân và lấy người dân làm trung tâm. Góp phần vào mục tiêu này, trong khuôn khổ xây dựng cộng đồng, ASEAN đang triển khai nhiều sáng kiến về thu hẹp khoảng cách phát triển, mở rộng và làm sâu sắc thêm những mối quan hệ liên kết, kết nối trong khu vực.

Như các nhà lãnh đạo ASEAN đã tuyên bố trong Tuyên bố về thành lập Cộng đồng ASEAN: ASEAN mong muốn thành lập một Cộng đồng “trong đó người dân tiếp tục tham gia và thụ hưởng đầy đủ những lợi ích do tiến trình xây dựng cộng đồng và liên kết trong ASEAN mang lại”. (Nguồn: Thống kê trên website: asean.org; phát biểu và văn kiện tại Hội nghị cấp cao ASEAN 27; thông tin từ cán bộ Ban Thư ký ASEAN).