40 năm "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ"

Trận thư hùng trên vùng biển Thanh Hóa  

Đêm 31-7-1964, Maddox, một con tàu khu trục đa năng với 350 sĩ quan và binh lính và mang số hiệu DD731 thuộc hạm đội 7 của hải quân Mỹ vượt qua vĩ tuyến 17 và ngược lên phía Bắc, tiến vào vùng biển Quảng Bình, sau đó tiếp tục đi sâu vào vùng biển Nghệ An để điều tra hệ thống bố phòng của Hải quân Việt Nam ở ven biển miền Trung. Có nơi, Maddox vào gần tới 5-6 hải lý khiến cho các đài quan sát có thể nhìn rõ số hiệu 731 qua ống nhòm. Sáng 1-8, Maddox bắn vào Hòn Mê, Đèo Ngang.  

Nhận lệnh của Bộ tư lệnh Hải quân nhân dân Việt Nam, phân đội 3 của tiểu đoàn phóng lôi 135 gồm ba tàu T333, T336 và T339 được lệnh rời quân cảng Vạn Hoa ở Hòn Gai chuẩn bị đánh đuổi tàu chiến Mỹ. Đây là ba con tàu loại 123K do Liên Xô chế tạo, tốc độ cao nhất của tàu đạt 52 hải lý nhưng chỉ có thể khai thác trong 20 phút. 123K được trang bị hai quả ngư lôi. Ngoài ra, tàu chỉ có súng máy 14,5mm và súng bộ binh. Theo đại tá Nguyễn Xuân Bột, nguyên thuyền trưởng tàu 333 thì loại tàu phóng lôi này chỉ để đánh tàu vận tải hoặc các mục tiêu cố định trên biển, nếu đánh tàu khu trục có tốc độ cao, phải dùng đến 12 chiếc 123K, xếp theo hình nan quạt và... đồng loạt phóng 24 quả ngư lôi! Trong khi đó, Maddox có tốc độ 38 hải lý, trang bị rất mạnh với sáu đại bác 127mm, 12 pháo 40mm, năm giàn ngư lôi, bom chìm, bom phóng và sự yểm trợ của không quân. 

Từ Hòn Mê, Thanh Hóa, 13 giờ 50 ngày 2-8, phân đội 3 xuất kích, 14 giờ 52, phân đội phát hiện tàu Maddox ở phía đông nam Hòn Nẹ, Thanh Hóa. Thấy tàu Hải quân Việt Nam xuất hiện, Maddox bắn dồn dập. 15 giờ 26, tàu 339 tiếp cận mạn phải Maddox ở cự ly 6 liên (khoảng 1 km), phóng ngư lôi và rời khu vực tác chiến song ngay sau đó bị máy bay Mỹ bắn trúng máy trái, tàu ngừng hoạt động. Một phút sau, đến lượt tàu 336 tiếp cận Maddox và phóng lôi. Tàu địch thả bom chìm chặn lôi và máy bay phóng tên lửa làm thuyền trưởng Nguyễn Văn Tự hy sinh trên đài chỉ huy, chiến sĩ Nguyễn Văn Hường tiếp tục lái tàu và cùng tàu 339 đánh trả máy bay Mỹ bằng súng máy 14,5mm. 

15giờ 28, tàu 333 tiếp tục phóng ngư lôi và bị tàu địch chặn lôi bằng bom chìm. Không còn vũ khí mạnh, các tàu phóng lôi của ta tiếp cận tàu địch khiến pháo lớn của tàu địch mất tác dụng và dùng súng máy 14,5mm quét mặt boong khiến cho lính Mỹ chạy trốn tán loạn, các loại hỏa lực mặt boong câm bặt. Cuộc chiến kết thúc lúc 17giờ, kết quả ta đã đánh đuổi được tàu Maddox, bắn rơi một máy bay, bắn cháy một chiếc khác, về phía ta, bốn đồng chí hy sinh, sáu người bị thương, hai tàu 336 và 339 hư hỏng.

Gặp lại những người anh hùng

Các ông Nguyễn Xuân Bột
và Nguyễn Văn Giản gặp lại đồng đội.

Sau sự kiện tàu khu trục Maddox bị đánh đuổi ra khỏi hải phận Việt Nam ngày 2-8, ngày 5-8-1964, 40 máy bay Mỹ từ các tàu sân bay thuộc hạm đội 7 đã hơn 100 lần xuất phát tấn công các vị trí của Hải quân Việt Nam từ Quảng Ninh đến Quảng Bình. 

Tại Cửa Hội và TP Vinh, tám máy bay Mỹ vào ném bom đã bị phân đội 7 và 5 Hải quân đánh trả; tàu 187 bắn rơi một máy bay Mỹ. Tại cửa Ròn, cảng Gianh, các tàu 183, 181, 173, 175, 177 đánh trả một tốp tám máy bay khác, bắn cháy một chiếc, bắn bị thương một chiếc khác. Tại Lạch Trường, Thanh Hóa, hai tàu 333, 336 vừa đánh tàu Maddox trở về đã cùng các tàu tuần tiễu 130, 132, 146 bắn rơi hai máy bay Mỹ. Trong trận này, pháo thủ Đặng Đình Lống bị thương cả hai chân đã buộc thân mình vào súng máy 14,5 mm và chiến đấu đến lúc hy sinh, chính anh đã bắn rơi một máy bay AD6 khi nó bổ nhào. Anh đã trở thành một tấm gương bất tử của Hải quân nhân dân Việt Nam. Khẩu pháo 14,5 mm thấm máu người chiến sĩ quê Thanh Hóa nay được trưng bày trong Bảo tàng Hải quân ở TP Hải Phòng.  

Tại vùng biển Hòn Gai, Cẩm Phả, các tàu 144, 134, 122, 124 và căn cứ hải quân Bãi Cháy cùng các lực lượng phòng không bắn rơi hai máy bay Mỹ. Trung úy E.Alvarez là phi công Mỹ đầu tiên bị bắt sống trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc. Viên phi công này bị bắt bởi ba người dân chài trên đảo Cô Tô đang dong thuyền buồm vào thăm bà con ở Hòn Gai nhân một ngày đẹp trời ! "Chủ trì" cuộc bắt tù binh nhảy dù rơi xuống biển 40 năm trước là ông Nguyễn Kim Bảo, nay 75 tuổi đang sống ở Ngã ba Cọc 6 thị xã Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.  

Theo sáng kiến của Bộ Tư lệnh Hải quân, một cuộc gặp gỡ cảm động giữa những người đã tham gia vào trận thắng đầu tiên của quân chủng vừa được tổ chức. Nói về trận đầu 2-8-1964, đại tá Nguyễn Xuân Bột kể lại: "Thường thì tàu chiến sơn màu xám, nhưng Maddox cao to như cái nhà tây lại sơn trên trắng dưới xanh như tàu buôn. Pháo nó bắn lên không nghe tiếng, chỉ thấy khói phun lên vàng khè, đến khi đạn nổ bên cạnh mình mới biết". Đại úy Nguyễn Văn Giản, nguyên thuyền trưởng tàu 339 nhớ lại: "Maddox bắn ta trước, từ 80 liên (8 hải lý) nó đã bắn ghê gớm lắm rồi, đạn pháo khiến tàu tôi chòng chành và làm chúng tôi không thể đi theo đội hình tấn công được, cứ lao vào mà phóng ngư lôi thôi".  

Ông Đinh Xuân Tòng, máy trưởng tàu 139 kể lại: "Tàu tôi bị bắn cháy máy bên trái, tôi đập hai thùng khói mù, máy bay địch tưởng tàu tôi cháy, lảng ra. Thế là tôi nạp lại khí nén, nổ máy chạy về". Chiến sĩ ra-đa Nguyễn Văn Luyện trên tàu 336, nay là một ông già đã rụng hết răng thì nói: "Lúc vào gần tàu Maddox quá, ra-đa hết việc, tôi ôm trung liên lên boong bắn máy bay. Nhưng tôi tiếc là chưa có dịp kể cho con cháu nghe chuyện này!".  

Đại tá Hoàng Kim Nông, người từng chiến đấu ở Cửa Hội ngày 5-8-1964 trên tàu 187 kể lại: "Tôi nhớ rõ thuyền trưởng Nguyễn Văn Tiếu; anh ấy trúng đạn, tay trái gần đứt lìa đến vai, liền bảo mọi người cắt đi cho đỡ vướng và tiếp tục chỉ huy chiến đấu". Gần 80 tuổi, ông Tiếu (nay sống ở Xuân Tân, Thọ Xuân, Thanh Hóa) đáp lại: "Cánh tay gần đứt rơi, lủng lẳng vướng víu quá, tôi bảo anh Liêm cơ điện cắt giúp, nhưng cậu ấy không dám, thế là tôi phải giắt nó vào cạp quần rồi dùng tay phải lái tàu. Tôi cũng có một đứa con đi hải quân, bốn mươi tuổi cũng vợ muộn, giống tôi". Trận ấy tàu 187 có 30 người, chỉ năm còn nguyên vẹn!  

Ấn tượng lớn nhất khi tham gia trận đánh ngày 2-8 là gì? Ông Nguyễn Văn Ngồng, chiến sĩ thông tin trên tàu 339, nay sống ở thị trấn Mạo Khê, Quảng Ninh đáp ngắn gọn: "Tôi sướng nhất là khi thấy tàu Maddox rút chạy, có thế thôi !"  

(Thanh niên)