Xét xử trực tuyến cần tiến hành thận trọng, từng bước chắc chắn

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ hai, sáng 24/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến dự thảo Nghị quyết về tổ chức phiên tòa trực tuyến, tập trung vào phạm vi các nguyên tắc cơ bản của phiên tòa trực tuyến.

Đa số các đại biểu đều tán thành việc cần thiết ban hành Nghị quyết như trong Tờ trình của Tòa án nhân dân tối cao, cũng như Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã đưa ra trước đó.

Các đại biểu cho rằng, tổ chức phiên tòa trực tuyến đáp ứng yêu cầu trong trạng thái bình thường mới, bảo đảm tư pháp không chậm trễ, xét xử nhanh chóng, kịp thời, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân có liên quan, đồng thời tiết kiệm chi phí xã hội.

Cần bước đi cẩn trọng, tránh sai sót

Tuy nhiên, theo đại biểu Trần Thị Thu Phước (Kon Tum), do đây là hình thức xét xử mới chưa được các luật tố tụng hiện hành quy định, nên cần được tiến hành thận trọng, chặt chẽ và tránh xảy ra sơ suất.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước lưu ý, trước hết, phương án xét xử trực tuyến chỉ nên áp dụng trong án dân sự, tranh chấp thương mại, hành chính là chủ yếu và một số vụ án hình sự cần thiết, vừa làm vừa rút kinh nghiệm.

Cùng chung quan điểm này, đại biểu Lê Tất Hiếu (Vĩnh Phúc) cho rằng, do phiên tòa trực tuyến ở nước ta là vấn đề hoàn toàn mới, pháp luật hiện hành chưa quy định nên cần phải chuẩn bị chu đáo, có quy định chi tiết, hướng dẫn tổ chức phiên tòa để tập huấn, hướng dẫn cho các cơ quan về tiến hành tố tụng và tham gia tố tụng để bảo đảm phiên tòa được đúng đắn theo quy định của luật tố tụng.

Do vậy, đại biểu Lê Tất Hiếu bày tỏ nhất trí cao với quy định tại khoản 1 Điều 2 về tổ chức thực hiện Nghị quyết. Theo đó, giao cho Tòa án nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an và các cơ quan có liên quan trên cơ sở quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự và tố tụng hành chính và Nghị quyết này để quy định chi tiết và hướng dẫn tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Bổ sung nguồn lực thực hiện xét xử trực tuyến

Đánh giá việc tổ chức phiên tòa trực tuyến phù hợp với các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về chuyển đổi số, quốc gia số, đại biểu Lý Văn Huấn (Thái Nguyên) kiến nghị cần rà soát, xem xét kỹ đến điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật vận hành phiên tòa trực tuyến, vì hiện tại cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ phiên tòa trực tuyến ở cấp cơ sở, đặc biệt là cấp huyện chưa bảo đảm yêu cầu thực tế đã đề ra.

Cùng chung quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Yến (Bà Rịa - Vũng Tàu) nhận định, tại khoản 2 Điều 1 dự thảo Nghị quyết quy định "phiên tòa trực tuyến là phiên tòa được tổ chức tại phòng xử án, có sử dụng các thiết bị điện tử liên kết với nhau thông qua môi trường mạng". Do vậy, để phục vụ công tác xét xử trực tuyến, nhất thiết phải có ngân sách để đầu tư, trang bị các trang thiết bị điện tử, kỹ thuật, công nghệ cho hệ thống tòa án các cấp, các điểm cầu thành phần để liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cũng như kinh phí để tổ chức các phiên tòa trực tuyến.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Yến, qua nghiên cứu Điều 268 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 thì thẩm quyền xét xử các vụ án hình sự tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng thuộc thẩm quyền Tòa án nhân dân cấp huyện. Mặt khác, các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, tố tụng lao động thì các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và hành chính thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án cấp huyện. Do đó, để triển khai thực hiện tốt quy định này khi Nghị quyết của Quốc hội có hiệu lực, yêu cầu cấp thiết cần phải rà soát, đánh giá kỹ lưỡng về điều kiện bảo đảm thực hiện việc tổ chức phiên tòa trực tuyến tại hơn 700 tòa án cấp huyện, tòa án quân sự và các cơ sở tạm giữ, tạm giam do ngành công an quản lý.

Bảo đảm các điều kiện triển khai xét xử trực tuyến

Phát biểu giải trình trước Quốc hội một số vấn đề chung quanh Nghị quyết về việc tổ chức phiên tòa trực tuyến, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh, đây là vấn đề lớn. Vì thế, trong báo cáo hằng năm của Tòa án nhân dân tối cao sẽ có báo cáo với Quốc hội về những kết quả đạt được, những hạn chế và các bài học rút ra cũng như đưa ra những đề nghị khi triển khai.

Về nguồn lực bảo đảm cho việc thực hiện phiên tòa trực tuyến, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, hiện các tỉnh Bắc Giang, Tuyên Quang, thành phố Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh và một số địa phương khác đã hỗ trợ Tòa án nhân dân tối cao để triển khai hình thức xét xử này. Việc triển khai phiên tòa trực tuyến sẽ được triển khai ở các địa phương đã được chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, về lâu dài, các địa phương cần được bố trí nguồn lực hợp lý cho việc triển khai nên cần được đưa vào Nghị quyết của Quốc hội.

Đề cập về đề án xây dựng tòa án điện tử với việc sử dụng công nghệ thông tin, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng, để triển khai việc này cần phải có ba yếu tố, bao gồm hạ tầng công nghệ thông tin, nhân lực về công nghệ thông tin và hạ tầng pháp lý cho việc sử dụng công nghệ thông tin.

Theo Chánh án, việc xây dựng đề án đã được Tòa án nhân dân tối cao hoàn thành với sự tham gia của Bộ Thông tin và Truyền thông, Liên đoàn Luật sư Việt Nam và các Bộ, ban ngành. Tòa án nhân dân tối cao cũng đã báo cáo với Chính phủ về việc xây dựng đề án để bố trí nguồn lực triển khai.

Theo đó, việc xây dựng tòa án điện tử nhằm quản trị nội bộ tòa án có ứng dụng công nghệ thông tin, bao gồm quản lý nhân sự, quản lý án, quản lý tài chính, điều hành tòa án, bồi dưỡng và đào tạo nhân sự. Bên cạnh đó, cung cấp cho người dân những tiện ích và những dịch vụ công về tư pháp như công khai bản án, hệ thống pháp luật, giới thiệu án lệ, giải thích pháp luật, trợ giúp pháp lý.

Ngoài ra, việc xây dựng đề án cũng nhằm thực hiện những hoạt động tố tụng trên nền tảng công nghệ thông tin, công nghệ số, như việc nhận đơn khởi kiện, xét xử điện tử, lấy lời khai, hòa giải, tống đạt các quyết định tư pháp, xây dựng, quản lý, chuyển giao hồ sơ số trên nền tảng công nghệ số.