Dự lễ có Chuẩn Đô đốc Phạm Văn Hùng, Phó Tham mưu trưởng Quân chủng Hải quân; đại diện chỉ huy Vùng 3 Hải quân; Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình Trần Thắng.
60 năm trước, ngày 2 và 5/8/1964, ngay trong lần đầu ra quân chiến đấu, Hải quân nhân dân Việt Nam đã đánh đuổi tàu khu trục Maddox của đế quốc Mỹ. Sau khi tàu Maddox bị đánh đuổi khỏi vùng biển của nước ta, đêm 4/8/1964, đế quốc Mỹ dựng lên “sự kiện vịnh Bắc Bộ”, để mở chiến dịch “trả đũa” mang tên “Mũi tên xuyên”.
Ngày 5/8/1964, Mỹ sử dụng hàng chục máy bay tiêm kích và cường kích hiện đại, chia làm 3 đợt bất ngờ tấn công cùng lúc vào các mục tiêu kinh tế, căn cứ, kho tàng, nơi trú đậu tàu của nước ta dọc theo ven biển từ cảng Gianh (Quảng Bình); Cửa Hội, Vinh, Bến Thủy (Nghệ An); Lạch Trường (Thanh Hóa) đến Hòn Gai, Bãi Cháy (Quảng Ninh) hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân của ta, mở đầu kế hoạch chiến tranh phá hoại quy mô lớn đối với miền bắc.
Trên địa bàn Quảng Bình, lúc 12 giờ 30 phút ngày 5/8/1964, địch dùng 8 máy bay F8U bay từ phía biển vào đèo Ngang, chia làm 2 tốp oanh tạc các căn cứ Hải quân ở cửa sông Gianh, Mũi Roòn, bắn tàu đo đạc 527 của Hải quân đang làm nhiệm vụ ở cửa Roòn và bắn phá cảng Gianh.
Các tàu của Hải quân ta kịp thời cơ động chiến đấu, phối hợp lực lượng phòng không, dân quân tự vệ anh dũng đánh trả các đợt công kích của máy bay địch. Sau 25 phút chiến đấu, bộ đội ta đã bắn cháy 1 máy bay và bắn hư hỏng 1 chiếc khác.
 |
| Đại diện lãnh đạo Quân chủng Hải quân và tỉnh Quảng Bình dâng hương tại Bia di tích sông Gianh. (Ảnh: CH) |
Vào lúc 16 giờ 18 phút cùng ngày, địch tiếp tục sử dụng 11 máy bay F8U bắn phá cảng Gianh lần thứ hai. Ngay loạt đạn đầu, bộ đội ta đã bắn cháy 1 máy bay địch. Ở Hòn La, cán bộ, chiến sĩ tàu T175 đã dũng cảm chiến đấu đánh trả 6 máy bay địch. Mặc dù, tàu bị trúng đạn bốc cháy, một số cán bộ, chiến sĩ hy sinh, thuyền trưởng bị thương nặng, song cán bộ, chiến sĩ trên tàu vẫn kiên cường bám vị trí, vừa chiến đấu, vừa cứu chữa, điều khiển cơ động tàu vào bờ kịp thời.
[Ảnh] Vùng 3 Hải quân tổ chức nhiều hoạt động tri ân, đền ơn đáp nghĩa
Kết thúc trận chiến, Hải quân nhân dân Việt Nam cùng với lực lượng của Quân chủng Phòng không-Không quân và nhân dân các địa phương bắn rơi 8 máy bay Mỹ, làm hư hỏng nhiều chiếc khác, bắt sống tên giặc lái đầu tiên của Mỹ trên vùng biển miền bắc nước ta.
Riêng tại bến cảng sông Gianh, các chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam phối hợp với dân quân Quảng Bình và bộ đội phòng không đã chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, đánh trả máy bay Mỹ, bắn rơi 3 chiếc và làm 1 chiếc hư hỏng.
Ngày 2 và 5/8/1964 trở thành mốc son có ý nghĩa quan trọng, đáng tự hào của quân và dân miền bắc và trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta. Đây là “Chiến thắng trận đầu” của Hải quân nhân dân Việt Nam; đồng thời cũng là chiến thắng trận đầu của quân và dân miền bắc trong chống chiến tranh phá hoại, bảo vệ miền bắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
 |
| Di tích Cảng Gianh hiện nay. (Ảnh: HG) |
Tại buổi lễ, các đại biểu đã đặt vòng hoa, dâng hương bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc các anh hùng, liệt sĩ và nhân dân đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Sau lễ tưởng niệm, các đại biểu đã dâng hương tại Bia di tích sông Gianh; tượng đài ghi công liệt sĩ bến phà Gianh và thả hoa, hạc giấy trên dòng sông Gianh lịch sử.
