Ðầu năm 2013, chúng tôi thăm lại ngã tư Bảy Hiền nay thuộc phường 11, quận Tân Bình. Ðịa phương này đang được đề nghị phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân do có nhiều thành tích trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Ký ức vùng dệt vải năm xưa
Bà Lan Kim (63 tuổi) nhớ lại: "Những năm 50 của thế kỷ 20, khu vực này chỉ có người dân Quảng Nam vào ở một cụm nhỏ trên mặt đường Nguyễn Văn Thoại đối diện Bệnh viện Vì Dân (Bệnh viện Thống Nhất hiện nay). Còn phía sau chỉ toàn cao-su và ruộng lúa, không có đường đi. Phần lớn dân Quảng Nam khi ấy đều tham gia các tổ chức cách mạng bí mật ngoài miền trung, do bị địch khủng bố gắt gao nên lánh vào đây.
Theo bà Kim và các cụ cao niên, đến thập niên 60 của thế kỷ 20, dân Duy Xuyên, Ðiện Bàn (Quảng Nam) mới vào ở đại trà đem theo nghề dệt vải truyền thống, hình thành các khu dân cư tự phát và nhiều khu chợ buôn bán giữa vành đai Mỹ ngụy dày đặc. Một số khu chợ còn duy trì đến tận ngày nay như chợ Bà Hoa, hiện nay có tên là chợ
Phường 11. Quen với nếp ăn, ở, sinh hoạt của người xứ Quảng, khu vực ngã tư Bảy Hiền mọc lên các quán mì Quảng, các hàng chè xanh, nhiều lò mắm cái...
Từ địa thế như trên và yêu cầu phải có lực lượng bí mật hoạt động ngay trong lòng địch, nhiều tổ chức cách mạng của ta như Tuyên huấn Y4, quân báo, binh vận, phụ vận, Thành Ðoàn, Liên quận 4, Liên quận 6... được hình thành. Với sự chở che của người dân xứ Quảng, các tổ chức này ngày càng lớn mạnh và thu hút thêm hàng trăm thanh niên công nhân dệt khu vực ngã tư Bảy Hiền.
Bí thư Ðảng ủy phường 11 Nguyễn Tùng Khương nói: "Lịch sử Ðảng bộ địa phương còn ghi rõ tên, bí danh các đồng chí Trần Trọng Tân, Lê Thanh Hải, Trương Hòa Bình, Trương Mỹ Hoa, Ðặng Thị Ngọc Thịnh, Thân Thị Thư, Kiều Bình Chung, Phạm Phú Tâm, Trương Mỹ Lệ... hoạt động, chiến đấu tại ngã tư Bảy Hiền. Ðể chuẩn bị cho Chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975, Quận ủy Tân Bình tăng cường nhiều cán bộ cho các chi bộ cơ sở và chia làm hai cánh để cùng quân chủ lực tiến vào giải phóng Sài Gòn. Cánh Vườn Thơm (lực lượng của Tân Bình) phối hợp cùng cánh Phú Tân Sơn (do các đồng chí Phan Tấn Thành "Út Thành, Trần Ngọc Quế" Mười An, Lê Thanh Hải - Hai Nhựt chỉ huy) đã cùng Quân báo L.71, Tuyên huấn Y.4, Trung đoàn Gia Ðịnh, Trung đoàn F.1 tiến vào trung tâm đánh chiếm các vị trí trọng yếu. Chính nhân dân vùng dệt Bảy Hiền đã đóng góp hàng nghìn mét vải may sẵn cờ Mặt trận giải phóng; đóng góp tiền bạc để mua lương thực, vũ khí, thuốc men tiếp ứng cho quân chủ lực vào giải phóng Sài Gòn. Bà con gốc Quảng lấy sân Trường Ðức Hạnh làm trung tâm cấp cứu các chiến sĩ bị thương. Hai cánh quân trên cùng quân giải phóng đánh chiếm Bệnh viện Vì Dân, Trại Nguyễn Trung Hiếu, bót Cảnh sát Lê Văn Duyệt, sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tổng Tham mưu ngụy và Biệt khu Thủ đô ngụy... trước khi bộ đội chủ lực tiến vào Dinh Ðộc lập.
Xứ Quảng giữa Sài Gòn
Những ngày đầu năm mới, khu vực Bảy Hiền vui như hội. Nếu như trước Tết Nguyên đán, người dân khắp nơi về đây mua lá dong, lá chuối gói bánh và các sản vật miền trung thì dịp Tết Nguyên tiêu, nhà ai cũng bày mâm "cúng xóm". Chủ tịch UBND phường 11 Lê Minh Hùng cho biết, do 90% số dân trong phường có gốc Quảng Nam nên bà con không quên tục lệ cúng đình mỗi độ xuân về. Bảy Hiền không có đình, nên các xóm, các khu hẻm tự cúng và mời nhau ăn uống, chúc tụng... nhằm duy trì nét văn hóa xưa cũ.
Theo Chủ tịch Lê Minh Hùng, sau ngày miền nam hoàn toàn giải phóng, từ chỗ mỗi năm sản xuất 16 triệu m vải, làng dệt Bảy Hiền đã tăng tốc dệt mỗi năm đến 35 triệu m vải trong điều kiện đất nước ta bị bao vây cấm vận. Cũng chính từ nghề dệt của người dân gốc Quảng, hơn ba phần tư GDP của quận Tân Bình (thập niên 80) có được là từ làng dệt Bảy Hiền. Với bản tính chắt chiu và lối sống đùm bọc, chở che, những năm khó khăn nhất, nhân dân ngã tư Bảy Hiền vẫn gom góp xây dựng nhiều trường học, nhà thờ, chùa chứ không đợi chính quyền làm. Họ cho rằng, việc xây dựng các công trình an sinh xã hội và nơi thờ cúng chính là bảo tồn bản sắc văn hóa và gìn giữ phong tục truyền thống.
Hỏi thăm việc cán bộ, đảng viên chiếm tỷ lệ như thế nào, chủ tịch Hùng cho biết, toàn Ðảng bộ có 287 đảng viên sinh hoạt ở chín chi bộ khu phố.
Trong số thanh niên nhập ngũ đợt 1-2013, 90% thanh niên đều là dân Quảng Nam, đều tự nguyện tham gia bảo vệ Tổ quốc, trong đó có sáu người viết đơn xin nhập ngũ. Cũng như trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và chiến tranh biên giới, khu vực ngã tư Bảy Hiền có đến hơn 400 liệt sĩ, hầu hết là con dân xứ Quảng. Còn hôm nay, theo lời Bí thư Nguyễn Tùng Khương, toàn phường không có tệ nạn ma túy, gái mại dâm, và sáu năm qua, phường 11 liên tục được công nhận là "Phường văn hóa".
Lê Thanh Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh: Khắc sâu mãi mãi sự che chở, giúp đỡ của đồng chí, đồng bào
Phải đánh giá lại đúng mức công lao của đồng đội, đồng chí, đồng bào của chúng ta tại khu vực Bảy Hiền. Tôi khắc sâu mãi mãi sự che chở, giúp đỡ của đồng chí, đồng bào khu vực Bảy Hiền giúp cho tôi có được như ngày hôm nay. Sau đợt 2 Mậu Thân 1968, địch khủng bố gắt gao, lúc đó, chúng tôi nghĩ rằng sẽ chiến thắng nhưng không ngờ phải quay lại Bảy Hiền để chiến đấu. Lúc bấy giờ có một gia đình từ Quảng Nam vào, một đồng chí cơ sở xin cho tôi ở tạm tại gia đình này và nói rằng tôi là dân Quảng Nam. Thế là cả gia đình họ giúp đỡ, che giấu tôi, chăm sóc tôi chu đáo. Năm 1974 - 1975, tôi được phân công trực tiếp lãnh đạo một số cơ sở cách mạng ở Bảy Hiền, đưa anh em về cứ huấn luyện, rồi sau đó đưa vào nội thành công tác, chiến đấu... cho đến ngày 30-4-1975.
Trương Mỹ Hoa, nguyên Phó Chủ tịch Nước CHXHCN Việt Nam: Quê hương dệt của TP Hồ Chí Minh
Phường 11 xưa kia là phường lớn, rất lớn của quận Tân Bình tập trung đông đảo bà con Duy Xuyên nên người ta gọi phường 11 là "quê hương dệt của TP Hồ Chí Minh". Hồi đó có chiến dịch "13 triệu m vải" để TP Hồ Chí Minh hoàn thành chỉ tiêu với cả nước, nên phường 11 đối với Tân Bình và TP Hồ Chí Minh rất quan trọng về kinh tế những năm sau giải phóng. Ngày ấy ngành dệt may nước ta khá yếu, nhiều vấn đề. Lúc đó chính tôi mời các đồng chí đảng viên nhà có máy dệt và là thợ dệt của phường 11 lên, xin các đồng chí ấy phát biểu với tư cách người thợ dệt đề xuất ý kiến với Nhà nước; với tư cách người đảng viên có trách nhiệm với Tổ quốc, để từ đó có ý kiến chính xác đề xuất với Trung ương làm sao có giá dệt giá công vừa phải để người dân sống được mà Nhà nước cũng kinh doanh, xuất khẩu có lãi. Sau việc đó, người thợ dệt ở Bảy Hiền năng động hẳn, cải tiến từ con thoi, từ khung dệt, khung máy... để nghiên cứu sản xuất ra vải có chất lượng đạt yêu cầu của khách hàng, tiêu chuẩn của Nhà nước quy định. Ðến thời điểm cao trào, có đến 35 triệu m vải sản xuất mỗi năm từ phường 11, đem lại danh tiếng cho TP Hồ Chí Minh và cả miền nam.
Ðặng Thị Ngọc Thịnh, Ủy viên T.Ư Ðảng, Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long: Tôi tự hào là người con Duy Xuyên
Bản thân tôi sinh ra ở Duy Xuyên. Xuất phát từ tình yêu ca hát, tôi được các đồng chí đi trước dìu dắt vào Ban Dân vận Sài Gòn - Gia Ðịnh mà đồng chí Thân Thị Thư là một người chị, một đồng chí dìu dắt tôi đến với cách mạng tại khu vực Bảy Hiền. Hồi ấy chúng tôi còn nhỏ nên chỉ tham gia rải truyền đơn, vận động vải may cờ, vận động học sinh biểu tình chống đế quốc Mỹ, ngụy. Ngày giải phóng, chỉ trong buổi sáng 30-4-1975, cả Bảy Hiền rợp bóng cờ Mặt trận giải phóng, tôi tự hào vì mình có đóng góp chút công sức vào sự kiện này: vận động vải, may cờ, treo cờ đúng ngày Sài Gòn được giải phóng. Tôi tự hào làm cách mạng, là người con Duy Xuyên trên mảnh đất phương nam.
