Theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội, quận Đông Anh và 24 phường được thành lập trên cơ sở nguyên trạng 185,68 km2 diện tích tự nhiên và quy mô dân số 437.308 người của huyện Đông Anh hiện có. Đề án sẽ được hoàn thiện trình Chính phủ và Thường vụ Quốc hội vào cuối năm 2023.
Trong lộ trình từ huyện lên quận, thời gian qua, huyện Đông Anh đã bám sát các nội dung Đề án số 15-ĐA/TU của Thành ủy Hà Nội về “Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2026 gắn với thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và củng cố chính quyền nông thôn tại thành phố Hà Nội” (Đề án 15).
Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Đông Anh Nguyễn Văn Cường cho biết: Kết quả bước đầu cho thấy, hiệu quả từ thực hiện Đề án số 15 đã góp phần nâng cao hoạt động hội đồng nhân dân các cấp. Trong đó, bộ máy cơ quan thường trực, các ban của hội đồng nhân dân từ huyện đến cơ sở được bố trí, sắp xếp, kiện toàn đầy đủ, bảo đảm năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Hiện nay, Hội đồng nhân dân huyện có 34 đại biểu, số đại biểu chuyên trách bố trí ở mức tối đa theo quy định. Các chức danh quy hoạch của cơ quan Thường trực Hội đồng nhân dân và hai ban Hội đồng nhân dân huyện nhiệm kỳ tiếp theo đã được phê duyệt và công bố. Đây cũng là nhiệm kỳ đầu tiên các chức danh quy hoạch của cơ quan Hội đồng nhân dân được thực hiện sớm, bài bản, khoa học, bảo đảm sự ổn định, phát triển, kế thừa.
Đáng chú ý, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Hội đồng nhân dân huyện Đông Anh đã tổ chức thành công 10 kỳ họp, trong đó có 5 kỳ họp chuyên đề. Các kỳ họp được tổ chức bài bản, khoa học, đúng quy định của Luật, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào kỳ họp để giảm giấy tờ.
Riêng năm 2023, Hội đồng nhân dân huyện đã tổ chức sáu phiên giải trình; tổ chức 16 cuộc giám sát, khảo sát; 5 cuộc tiếp xúc cử tri chuyên đề về quản lý đất đai, trật tự xây dựng… Đặc biệt, vào ngày 20/6 vừa qua, tại kỳ họp chuyên đề, Hội đồng nhân dân huyện Đông Anh khóa 20, nhiệm kỳ 2021-2026, 100% số đại biểu có mặt đã quyết nghị, tán thành chủ trương thành lập quận Đông Anh và thành lập các phường thuộc quận Đông Anh.
Trước đó, chủ trương này cũng đã được thông qua tại kỳ họp chuyên đề hội đồng nhân dân 24 xã, thị trấn với tỷ lệ đại biểu tán thành cao. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thiết lập mô hình tổ chức chính quyền đô thị phù hợp, tạo tiền đề để Đông Anh hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý hành chính nhà nước, phù hợp với các quy hoạch đang được các cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, quá trình xây dựng huyện thành quận của Đông Anh bên cạnh những thuận lợi sẽ gặp không ít thách thức lớn, nhất là việc định hình bộ máy quản lý và con người đô thị. Bởi chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nông thôn (cấp xã) và chính quyền đô thị (cấp phường) khác nhau.
Bên cạnh đó, khi đó một số quy định của pháp luật hiện hành về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã chưa phù hợp với đặc điểm, tính chất quản lý đô thị khi thành cấp phường, cho nên nhiều nhiệm vụ quản lý nhà nước về đô thị, mang tính chất đô thị sẽ gây ra những khó khăn, lúng túng cho chính quyền cấp phường mới được thành lập.
Bên cạnh đó, quá trình hoạt động của Hội đồng nhân dân huyện Đông Anh cũng sẽ gặp những khó khăn nhất định khi Đông Anh thành quận sẽ không tổ chức hội đồng nhân dân ở cấp phường. Do đó, việc bố trí, sắp xếp các đại biểu hội đồng nhân dân chuyên trách của các xã, thị trấn sẽ gặp khó khăn, nhất là khi hiện nay nhiều Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân cấp xã không phải là công chức.
Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội Phạm Quí Tiên đánh giá, chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân huyện Đông Anh ngày càng được quan tâm và nâng cao.
Thời gian tới, cùng với việc kiện toàn bộ máy, hội đồng nhân dân huyện, xã và mỗi đại biểu hội đồng nhân dân cần nâng cao hơn nữa vai trò, trách nhiệm trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ; tăng cường theo dõi chất lượng, tỷ lệ thực hiện các kiến nghị giám sát, chất vấn, giải trình của các cơ quan thuộc huyện, đẩy mạnh hoạt động tái giám sát, tái chất vấn theo hướng đi đến cùng vấn đề giám sát, nâng cao tính minh bạch, năng động, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy cơ quan dân cử, nhất là khi chuyển từ huyện lên quận.
