Hình ảnh về loài thú bí ẩn này đã được ghi nhận thông qua hoạt động bẫy ảnh của Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) và Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam thực hiện tại khu vực Trung Trường Sơn.
Tối 7-9 vừa qua, bẫy ảnh đã chụp được hình ảnh một cá thể Sao la đang di chuyển dọc con suối một thung lũng tại một khu vực hẻo lánh của dãy núi Trung Trường Sơn.
“Khi lần đầu tiên nhìn vào các bức ảnh, chúng tôi đã không thể tin vào mắt mình. Sao la được những nhà bảo tồn Đông Nam Á coi là một “báu vật” nên chúng tôi vô cùng hạnh phúc”, TS Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc WWF-Việt Nam chia sẻ. “Đây là một khám phá nghẹt thở, một số người tin rằng Sao la đã biến mất vĩnh viễn khỏi Việt Nam và ghi nhận này làm sống lại hy vọng về sự phục hồi quần thể của loài này".
Loài Sao la thuộc nhóm thú sừng rỗng trông giống loài linh dương, Sao la – còn được gọi là kỳ lân châu Á bởi nó hiếm khi được nhìn thấy và được nhận diện với hai cặp sừng song song, nhọn dần về phía cuối và có thể dài tới 50cm.
Lần cuối cùng Sao la được ghi nhận là ở Lào năm 2010. Người dân tại tỉnh Bolikhamxay, Trung Lào, đã bắt được một cá thể Sao la, nhưng cá thể này đã chết sau đó. Trước đó, lần cuối cùng Sao la được ghi nhận trong tự nhiên là vào năm 1999 tại Bolikhamxay cũng qua bẫy ảnh.
Tại Việt Nam, lần cuối cùng một cá thể Sao la được nhìn thấy trong tự nhiên là vào năm 1998, ông Đặng Đình Nguyên, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm, kiêm Giám đốc Khu Bảo tồn Sao la Quảng Nam chia sẻ. “Đây là một thời khắc quan trọng đối với những nỗ lực của Việt Nam để bảo vệ sự đa dạng sinh học đặc biệt của quốc gia, đồng thời là một bằng chứng mạnh mẽ về hiệu quả những nỗ lực bảo tồn sinh cảnh của Sao la và hôm nay có thể khẳng định rằng đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công tác bảo tồn loài Sao la của Việt Nam”, ông Nguyên nói.
Tại khu vực Sao la được ghi nhận bởi bẫy ảnh, Dự án Dự trữ Các-bon và Bảo tồn Đa dạng Sinh học (CarBi) của WWF đã và đang thực hiện bằng cách tiếp cận thực thi pháp luật mới trong đó các nhân viên tuần tra bảo vệ rừng được tuyển chọn từ cộng đồng địa phương và được đồng quản lý bởi WWF và Ban quản lý Khu Bảo tồn Sao la.
Đội tuần tra bảo vệ rừng cùng với các cán bộ kiểm lâm của Ban quản lý Khu bảo tồn tuần tra hằng ngày để tháo dỡ bẫy và xử lý các vụ việc về săn bắt, khai thác và xâm phạm bất hợp pháp vào khu bảo tồn.
TS Thịnh cho biết, Sao la thường bị mắc bẫy là do thợ săn đặt để bắt các loài động vật khác như nai, mang, chồn và các loài thú khác – phần lớn phục vụ cho việc buôn bán và tiêu thụ bất hợp pháp động vật hoang dã. Từ năm 2011, các đợt tuần tra của đội tuần tra bảo vệ rừng và cán bộ kiểm lâm Khu bảo tồn Sao la đã tháo dỡ được hơn 30 nghìn bẫy trong khu sinh cảnh của Sao la và phá huỷ hơn 600 lều trại bất hợp pháp của thợ săn.
Được biết, Sao la là loài thú mới được phát hiện vào năm 1992 bởi một nhóm các nhà khoa học của Bộ Lâm nghiệp Việt Nam cũ (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) và WWF khi nghiên cứu đa dạng sinh học rừng tại Vườn Quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh, Việt Nam), gần biên giới Việt Nam và Lào. Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một hộp sọ với cặp sừng kỳ lạ trong nhà một thợ săn và họ biết rằng có một điều gì đó thực sự khác thường. Đó là phát hiện đầu tiên về một loài động vật có vú lớn trên thế giới trong vòng 50 năm và là một trong những phát hiện về loài tuyệt vời nhất thế kỷ 20.
Sau hơn 20 năm, hiểu biết về sinh thái và tập tính của Sao la vẫn còn rất hạn chế và sự khó khăn trong việc nắm bắt loài động vật bí ẩn này đã ngăn cản các nhà khoa học đưa ra ước tính chính xác về quần thể loài. Có thể còn khoảng 200 hoặc chỉ còn vài chục cá thể Sao la ở các cánh rừng rậm dọc biên giới Việt – Lào.
“Đây là những bức ảnh chụp loài hoang dã quan trọng nhất của châu Á, có thể là của thế giới trong vòng 10 năm qua”, ông William Robichaud, Điều phối viên Nhóm Bảo tồn Sao la của Ủy ban Bảo tồn loài của IUCN cho biết.
